ΣΕ ΕΝΑ «ταξίδι μέσα από τη μνήμη» επιχειρεί να παρασύρει όλους όσοι την επισκεφτούν η έκθεση «O Τζιόρτζιο ντε Κίρικο και η Ελλάδα.

Ταξίδι μέσα από τη μνήμη», που εγκαινιάζεται στις 17 Απριλίου στο Μουσείο Διαχρονικής Τέχνης του πολυχώρου πολιτισμού Αθηναΐς. Οδηγός του ταξιδιού αυτού ο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο και τα 47 συνολικά πολύτιμα έργα του -28 πίνακες, 7 γλυπτά, 12 σχέδια και χαρακτικά από την εικονογράφηση λευκώματος του Ζαν Κοκτό.

 Γνωστά έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, όπως «Η ?ποψη της Αθήνας», «Ο ποιητής και ο ζωγράφος», «Ο Αστρολόγος», «Η αρμονία της μοναξιάς», «Ο άσωτος υιός», «Το χέρι του Δία και οι εννέα Μούσες», «Μυστηριακός διάλογος» και «Ορφέας», θα παρουσιαστούν στην Αθήνα, σε μια έκθεση με κύριο άξονα τη σχέση του ντε Κίρικο με το πνεύμα της Ελλάδας και τους μύθους της, η οποία συνδιοργανώνεται από τον πολυχώρο πολιτισμού Αθηναΐς και το Ίδρυμα Giorgio e Isa de Chirico της Ρώμης, έπειτα από απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας.

Ο επιμελητής της και διευθυντής του Ιδρύματος Πιερίδη, Τάκης Μαυρωτάς, επισημαίνει -μεταξύ άλλων- στον πολυσέλιδο κατάλογο: «Ο ντε Κίρικο, ένας από τους μεγάλους "αιρετικούς" του 20ού αιώνα, αντιμετώπισε την τέχνη ως μορφή καινοτομικών εμπειριών, ως πεδίο ενός ατέρμονου στοχασμού με θέσεις και συγκρούσεις. Η μεταφυσική του ζωγραφική (1911-1918) αναντίρρητα επηρέασε την εξέλιξη πολλών καλλιτεχνικών κινημάτων, όπως είναι ο σουρεαλισμός, οι Valori Plastici, το Novecento. H νεο-μπαρόκ ζωγραφική του, στη συνέχεια, με την επιστροφή στην παράδοση, δίχασε τον κόσμο του πνεύματος, προκαλώντας έντονες επικρίσεις.»

Η επίδραση μιας «μυθικής» καταγωγής Ο ιδρυτής του καλλιτεχνικού ρεύματος της μεταφυσικής σχολής Τζιόρτζιο ντε Κίρικο (1888-1978) γεννήθηκε στο Βόλο, καθώς ο πατέρας του απασχολούταν ως αρχιμηχανικός στην κατασκευή των σιδηροδρόμων του νεοσύστατου -ακόμη- ελληνικού κράτους. Σπουδαγμένος αρχικά στην Ελλάδα (με δασκάλους στο Πολυτεχνείο της Αθήνας τους Γ. Ιακωβίδη, Γ. Ροϊλό και Κων. Βολανάκη) και τη Φλωρεντία, το 1906 ο ντε Κίρικο μετακόμισε στη Γερμανία και γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μονάχου.

Από το 1910 και μετά έζησε στην Ιταλία. Ο ντε Κίρικο είναι γνωστός για τους πίνακες που δημιούργησε από το 1909 ως το 1919, τη λεγόμενη Μεταφυσική του περίοδο, η οποία είναι αξιομνημόνευτη για τις κατατρεγμένες μελαγχολικές φιγούρες που αποτυπώνονται στους πίνακές του. Στην αρχή της περιόδου αυτής, τα θέματά του εξακολουθούσαν να είναι εικονικές αναπαραστάσεις της πόλης, εμπνευσμένα από το λαμπερό φως των μεσογειακών πόλεων.

Ο ντε Κίρικο μελέτησε με πάθος το Νίτσε, το Βάινιγκερ και τον Σοπενάουερ, ενδυναμώνοντας με το δικό του πλαστικό ύφος την αίσθηση της ποιητικής σιωπής των εικόνων του. Το αίνιγμα του μοιραίου αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο στις περισσότερες τοπιογραφικές του προσεγγίσεις, που πολλές διακρίνονται για τη μεταφυσική τους ενάργεια. Και από την ερημιά των άδειων πλατειών, με τη απειλητική σκιά, φτάνει στο φαινομενικά ασφυκτικό εσωτερικό χώρο, τον ιδιωτικό, εκεί όμως όπου το άτομο, απελευθερωμένο από τα πρότυπα της κοινωνικής συμπεριφοράς, εκφράζει της προσωπικές του επιθυμίες, υπερβαίνοντας το πραγματικό και αγγίζοντας το όνειρο.

Στο έργο του είναι εμφανείς οι επιδράσεις από το ελληνικό τοπίο, τα αρχαία μνημεία και γλυπτά, αλλά και από τα κτήρια και τους δημόσιους χώρους που γνώρισε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα. Το περιβάλλον των ελληνικών πόλεων του τέλους του 19ου αιώνα πρόσφερε ένα πλούσιο πεδίο έμπνευσης για το έργο του. Όλη του τη ζωή ο ντε Κίρικο απέδιδε ιδιαίτερη σημασία στη «μυθική» καταγωγή του από την κλασική Ελλάδα, το κέντρο του αρχαίου κόσμου.

Η γέννησή του στο Βόλο, το μέρος απ' όπου, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Ιάσονας και οι Αργοναύτες ξεκίνησαν για να φέρουν το χρυσόμαλλο δέρας, χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές από τον καλλιτέχνη ως μέσο μυθοποίησης της προσωπικής του ιστορίας. Ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του («Autobiografia» στο «G. De Chirico, Il meccanismo del pensiero», Τορίνο 1985), μιλά για τον εαυτό του στο τρίτο πρόσωπο: «Ο Giorgio de Chirico γεννήθηκε στο Βόλο (Ελλάδα) στις 10 Ιουλίου του 1888 από πατέρα Φλωρεντινό και μητέρα Γενοβέζα.

Πέρασε τα πρώτα χρόνια της νιότης του στην πατρίδα του κλασικού πολιτισμού. Έπαιξε κοντά στη θάλασσα που είδε να αποπλέει το καράβι των Αργοναυτών και στους πρόποδες του βουνού που γνώρισε τα παιδικά χρόνια του "ωκύποδος Αχιλλέως" και τις σοφές νουθεσίες του παιδαγωγού Κενταύρου. Στα δώδεκα χρόνια του παρακολουθούσε ήδη μαθήματα σχεδίου στην Αθήνα και επιδιδόταν στην αντιγραφή κλασικών αγαλμάτων, ερωτευμένος με τα αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης.»

Το 1938 ο ντε Κίρικο φιλοτεχνεί στη Φλωρεντία τα πρώτα του γλυπτά σε πηλό και γύψο. «Στο Πολυτεχνείο των Αθηνών περνούσαν τέσσερα χρόνια σχεδίου και σπουδής σε άσπρο και μαύρο… Το δεύτερο χρόνο ο μαθητής αντέγραφε από γλυπτά, αλλά μόνο κεφάλια και μπούστα, τον τρίτο και τέταρτο χρόνο πάλι από γλυπτά, αλλά ολόκληρα σώματα ή ομάδες μορφών, έτσι ώστε, όταν ο μαθητής, μετά από αυτά τα τέσσερα χρόνια προκαταρκτικής άσκησης, έφθανε στον πέμπτο χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου σχεδίαζε και σκίαζε με κάρβουνο κεφάλια εκ του φυσικού, κατείχε πια μια σχετική εμπειρία και ήξερε να σκιτσάρει μια μορφή έτσι που να έχει όψη ανθρώπινη, και ήξερε να σχεδιάσει ένα χέρι ή ένα πόδι, χωρίς αυτά τα μέλη στο σχέδιό του να παίρνουν τη γελοία όψη δυο πιρουνιών ή κλειδιών σπιτιού, όπως φαίνεται στα σχέδια των "ιδιοφυών" μοντερνιστών μας…» (Giorgio de Chirico, «Αναμνήσεις από τη ζωή μου»).

Το έργο του, πολύμορφο και πολυεπίπεδο, προκάλεσε και προκαλεί πολλαπλές θεωρητικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Ο μύθος στο έργο του συναντά τη σύγχρονη εποχή, καθώς ο καλλιτέχνης επιχειρεί να γεφυρώσει το χρόνο με την ιστορία. Στην αυτοβιογραφία του «Αναμνήσεις από τη ζωή μου», ο ίδιος γράφει: «Η Ελλάδα ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες σ' όλες τις εποχές, αλλά υπάρχουν πράγματα τόσο όμορφα, που μόνο να τα φανταστεί μπορεί κανείς.

Γι' αυτό είναι μεγάλη αλήθεια τα λόγια του 'Ελληνα ζωγράφου του 19ου αιώνα Νικολάου Γύζη, που είπε: "Δεν μπορώ να ζωγραφίσω την Ελλάδα τόσο ωραία όσο την φαντάζομαι".» Το μυστικό φως της Ελλάδας

Την ίδια μέρα (και μέχρι τις 31 Μαΐου 2007) και στον ίδιο χώρο θα εγκαινιαστεί η έκθεση της καθηγήτριας της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Ρώμης Patrizia Molinari, «Το μυστικό φως της Ελλάδας», που διοργανώνουν ο πολυχώρος πολιτισμού Αθηναΐς και το Ίδρυμα Πιερίδη. Το πολυεπίπεδο έργο της Molinari, από το 1974 ως σήμερα, αντανακλά στο σύνολό του τους προβληματισμούς και τις αναζητήσεις της σύγχρονης τέχνης. Το φως και το νερό αποτελούν έννοιες-κλειδιά του έργου της, παραπέμποντας το θεατή είτε σε κοσμικούς κανόνες είτε στην αρχή της δημιουργίας του κόσμου.

Στην τωρινή της έκθεση παρουσιάζει, για πρώτη φορά στην Αθήνα, τα πολυσυζητημένα έργα ζωγραφικής της μεγάλων διαστάσεων, από την ενότητα της δουλειάς της «Λευκοί πίνακες», που προκαλούν ένα σιωπηλό «διάλογο» με τη νέα της εγκατάσταση του 2007, αποτελούμενη από τέσσερα μεγάλα γυάλινα γλυπτά από λευκό βιομηχανικό κρύσταλλο, στο εσωτερικό της τεχνητής λίμνης της Αθηναΐδας. Πρόκειται για σχήματα-μορφές εμβρυϊκές, που μας μεταφέρουν στην αρχή της ανθρώπινης δημιουργίας και ανακαλούν στη μνήμη την ηρεμία της κυοφορίας: το αίσθημα της ακινησίας και της παύσης, που προπορεύονται των μεγάλων ανθρώπινων γεγονότων.

Στη γειτονική αίθουσα θα εκτεθούν «Τα μυστικά βότσαλα», κρυστάλλινοι γλυπτικοί λίθοι, που περικλείουν ένα χρυσό πυρήνα, πολύτιμο και εύθραυστο, που αιωρείται σε μια αχρονική διάσταση και μας μεταφέρει στις αρχές της ανθρώπινης δημιουργίας και της φύσης. Παράλληλα, επτά μεγάλα επιτοίχια έργα, μεικτών υλικών, αφιερωμένα σε επτά ελληνικά νησιά, βασισμένα σε φωτογραφίες που τράβηξε η δημιουργός κατά τη διάρκεια των ταξιδιών της στην Ελλάδα, ενδυναμώνουν την νοηματική υπόσταση του οραματικού της κόσμου. Οι χάρτες των νησιών της είναι εμπνευσμένοι από τη δύναμη της θάλασσας. Η ίδια δηλώνει: «Τα νησιά αποτελούν τη μεταφορά του νερού που τα περιβάλλει. Είναι η θάλασσα που προσδιορίζει την ταυτότητά τους.»

Info: «O Τζιόρτζιο ντε Κίρικο και η Ελλάδα. Ταξίδι μέσα από τη μνήμη» Διάρκεια: 17 Απριλίου-30 Ιουνίου 2007. Μουσείο Διαχρονικής Τέχνης, πολυχώρος Αθηναΐς Καστοριάς 34-36, Βοτανικός. Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 09:30-17:30 Τηλ.: 210 34 80 000.

NAYTEMΠΟΡΙΚΗ, 13 Απριλίου 2007

Δείτε: http://www.naftemporiki.gr/t+z/story.asp?id=1322979