ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΓΕΩΤ.Ε.Ε.)
(Α.Π.: 832/14-3-2008)
ΘΕΜΑ: Θέσεις και Προτάσεις του Δ.Σ. του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. για το Χωροταξικό Σχέδιο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
ΠΡΟΣ
To Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Κοινοποίηση:
1) Υπουργείο ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. - Γραφείο Υπουργού κ. Γεώργιου Σουφλιά
2) Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης – Γραφείο Υπουργού κ. Αλέξανδρου Κοντού
3) Παραρτήματα ΓΕΩΤ.Ε.Ε.
4) Γεωτεχνικοί Σύλλογοι
5) Μ.Μ.Ε.
Στα πλαίσια της συμμετοχής του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, καταθέτουμε παρακάτω τις πρώτες παρατηρήσεις και θέσεις του Επιμελητηρίου επί του θέματος, οι οποίες αποτελούν ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού του Συμβουλίου.
Το ΔΣ του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. επικροτεί την προσπάθεια σύνταξης και υιοθέτησης ενός Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τη χωροθέτηση των υποδομών εκμετάλλευσης ΑΠΕ η οποία αποτελεί κατ' αρχή θετική ενέργεια προς την κατεύθυνση της οργάνωσης των σχετικών διαδικασιών. Είναι γεγονός ότι το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τις ΑΠΕ θα έπρεπε να έχει διαμορφωθεί εδώ και πολλά χρόνια, ώστε να λειτουργεί ως εργαλείο για να μπορέσει η χώρα να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο για περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σύμφωνα με την Οδηγία 2001/77 και τον Ν.3468/2006 η Ελλάδα έχει για το 2010 ενδεικτικό στόχο 20,1% συνεισφοράς ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας.
O στόχος αυτός σύμφωνα και με το ΥΠΑΝ δεν είναι ρεαλιστικός με τα σημερινά δεδομένα στην επίτευξη του. Σύμφωνα με τις πρόσφατες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (23 Ιανουαρίου2008), το 2020 το 18% της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας στη χώρα θα πρέπει να προέρχεται από ΑΠΕ, κάτι που σημαίνει πως τουλάχιστον το 30% της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να έχει παραχθεί από ΑΠΕ (συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών). Σύμφωνα με τις διαθέσιμες εκτιμήσεις για το 2007 το ποσοστό αυτό ήταν κάτω του 9%. Είναι συνεπώς επιβεβλημένη η προσπάθεια σύνταξης και υιοθέτησης ενός Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τη χωροθέτηση των υποδομών εκμετάλλευσης ΑΠΕ η οποία αποτελεί κατ' αρχή θετική ενέργεια προς την κατεύθυνση της οργάνωσης των σχετικών διαδικασιών, θα πρέπει όμως να βελτιωθεί σε ορισμένα σημεία, ώστε η εφαρμογή του σχεδίου να αποτελέσει πραγματική δέσμευση για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
?λλωστε σύμφωνα με το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο «αν και τα έργα ΑΠΕ μπορεί να χαρακτηριστούν κατ' αρχήν ως δραστηριότητες φιλικές προς το περιβάλλον, εν τούτοις δεν στερούνται παντελώς επιπτώσεων σε αυτό». Το ΔΣ του ΓΕΩΤΕΕ εκτιμά ότι στόχος της Ελληνικής Πολιτείας, καθώς και όλων των εμπλεκόμενων φορέων, θα πρέπει να είναι η εναρμόνιση των πολιτικών και παρεμβάσεων, γιατη μεγιστοποίηση των αναμενόμενων περιβαλλοντικών ωφελειών από τις Α.Π.Ε. σε πλανητικό και εθνικό επίπεδο, με ταυτόχρονη όμως ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στη φύση και στο τοπίο σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, μέσα από συναινετικές διαδικασίες, που θα λαμβάνουν υπόψη και τη στάση των τοπικών κοινωνιών. Οποιαδήποτε μονοδιάστατη προσέγγιση, η οποία υποθηκεύει το φυσικό περιβάλλον και σημαντικές για τη βιοποικιλότητα περιοχών στο βωμό της επίτευξης ποσοτικών στόχων αύξησης της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.
Στο Σχέδιο ΚΥΑ για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας απουσιάζουν συγκεκριμένες κατευθύνσεις για το αναπτυξιακό μοντέλο των ΑΠΕ και δεν διαπιστώνεται μια σαφής και ολοκληρωμένη πολιτική για αυτές, η οποία στοχεύει στη μέγιστη δυνατή ανάπτυξη όλων των υπαρχουσών μορφών ΑΠΕ. Απουσιάζει, παραδείγματος χάρη, μία σαφής και ολοκληρωμένη πολιτική για τη γεωθερμία, έναν τομέα στον οποίο η Ελλάδα διαθέτει ένα τεράστιο δυναμικό που παραμένει δυστυχώς ανεκμετάλλευτο. Το Ειδικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ δεν συνδυάζεται με μια εθνική επιλογή ισόνομης και ισόρροπης περιφερειακής κατανομής της ενέργειας. Προσανατολίζεται κυρίως στην αιολική μορφή ενέργειας, κατευθυνόμενο από τοεπενδυτικό συμφέρον, χωρίς να λαμβάνει υπόψη περιβαλλοντικά και χωροταξικάκριτήρια στην επιλογή χωροθέτησης των ΑΠΕ.
ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ
Η αλλοίωση του τοπίου και του περιβάλλοντος από την εκτός κλίμακας ανάπτυξη των αιολικών πάρκων θα είναι πρωτοφανής σε έκταση, μάλιστα σε μικρό διάστημα. Επισημαίνεται ότι ενώ το δυναμικό που μπορεί να απορροφηθεί είναι 3.000 MW, έχουμε αιτήσεις για επενδύσεις 28.000 MW.
Ποτέ στα ελληνικά δεδομένα δεν έχει δρομολογηθεί τόσο ευρεία και μεγάλη ανάπτυξη βιομηχανικών μονάδων σε όλη την ύπαιθρο και μάλιστα σε διάστημα λίγων ετών. Σημαντική αδυναμία του Εθνικού Χωροταξικού Πλαισίου συνιστά η αντιμετώπιση του ζητήματος των περιοχών αποκλεισμού.
Στις περιοχές αποκλεισμού θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι πολύ σημαντικές περιοχές, όσον αφορά στην κοινωνία, στην οικονομία, στον πολιτισμό και στο περιβάλλον, οι λειτουργίες των οποίων θα μπορούσαν να πληγούν ανεπανόρθωτα από την χωροθέτηση Αιολικών Πάρκων σε αυτές. Είναι θετικό αρχικά το γεγονός ότι στις προτεινόμενες από το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο περιοχές αποκλεισμού συμπεριλαμβάνονται η αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας, ωστόσο απορίες προκαλεί το γεγονός ότι δεν υφίσταται κανένας περιορισμός για την πολύτιμη γεωργική γη στους τόπους παραγωγής επώνυμων και υψηλής ποιότητας αγροτικών προϊόντων (ΠΟΠ και ΠΓΕ) και ιδιαίτερα για τις νησιωτικές περιοχές καθώς και για την πλειοψηφία των πολύτιμων για τη φύση και τη βιοποικιλότητα περιοχών. Συγκεκριμένα τα παραπάνω τεκμηριώνονται από τα παρακάτω:
Α. Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο επιτρέπει την ανάπτυξη Αιολικών Πάρκων εντός δασών και δασικών ακόμα και εθνικών δρυμών (με την εξαίρεση του πυρήνα τους). Θα πρέπει όμως να επισημανθεί ότι τα δασικά οικοσυστήματα έχουν από μόνα τους σημαντική οικολογική αξία. Γι αυτό, θα πρέπει η εγκατάσταση Αιολικών Πάρκων εντός δασικών εκτάσεων να γίνεται κατ' εξαίρεση και μετά από σοβαρή εξέταση εναλλακτικών λύσεων. Για την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων πρέπει να προταθεί η απαγόρευση εγκατάστασης και χωροθέτησης ολόκληρων μονάδων - σταθμών και να επιτρέπεται μόνο η εγκατάσταση συγκεκριμένου μικρού αριθμού γεννητριών από σταθμό ενέργειας που βρίσκεται σε ευρύτερη περιοχή, όταν κάτι τέτοιο αιτιολογημένα δεν μπορεί να αποφευχθεί. ?λλωστε η εγκατάσταση αιολικών μονάδων συνεπάγεται μεγάλα συνοδά έργα, ιδίως διάνοιξη δρόμων, περαιτέρω υποβάθμιση οικοτόπων και ενδιαιτημάτων, αλλά και«παράθυρα» για την αδειοδότηση νέων χρήσεων γης εντός των δασών.
Β. Σε ότι αφορά στους Εθνικούς Δρυμούς θεωρούμε επιβεβλημένη την απόλυτη εξαίρεσή τους από την χωροθέτηση αιολικών μονάδων.
Γ. Αν και απολύτως δικαιολογημένα οι «Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης» και οι«Περιοχές Προστασίας της Φύσης» συγκαταλέγονται στις περιοχές αποκλεισμού εγκατάστασης Αιολικών Πάρκων, δεν προτείνεται εξαίρεση από τις περιοχές αποκλεισμού αιολικών εγκαταστάσεων, των περιοχών του δικτύου Natura για τις οποίες δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί οι προβλεπόμενες από τον Ν. 1650/1986 διαδικασίες ζωνοποίησης και θεσμοθέτησης της προστασίας τους. Αυτό σημαίνει ότι, για την πλειοψηφία των 239 Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) και των151 Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), για τις οποίες δεν έχει σήμερα ολοκληρωθεί η προβλεπόμενη διαδικασία (Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη και Προεδρικό Διάταγμα), δεν υφίστανται περιορισμοί στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων.
Δ. Η προσέγγιση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου αντιμετωπίζει τις ακατοίκητες νησίδες ως απλές εξέδρες εγκατάστασης Αιολικών Πάρκων, χωρίς να λαμβάνει υπόψη ότι αυτές συγκαταλέγονται στα πλέον ανεπηρέαστα και πολύτιμα οικοσυστήματα της χώρα μας, με μοναδικά στοιχεία σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Με την προσέγγιση αυτή δεν υπάρχει καμία ιδιαίτερη πρόβλεψη που να ξεχωρίζει ουσιαστικά τις νησίδες από τον θαλάσσιο χώρο. Όμως η ορνιθοπανίδα των ακατοίκητων νησίδων, ιδιαίτερα τα αρπακτικά πτηνά και τα θαλασσοπούλια, θεωρείται ιδιαίτερα ευάλωτη στις εγκαταστάσεις Αιολικών Πάρκων. Λόγω του μέχρι σήμερα αδιατάρακτου χαρακτήρα τους αλλά και εξαιτίας του μικρού τους μεγέθους, οι ακατοίκητες νησίδες που φιλοξενούν αποικίες ειδών προτεραιότητας, ιδιαίτερα όσες είναι μικρότερες των 5.000 στρεμμάτων, θεωρούνται εξαιρετικά ευαίσθητες σε παρεμβάσεις που αλλοιώνουν μόνιμα τις λειτουργίες του οικοσυστήματός τους. Η εξαίρεση των ακατοίκητων νησίδων από τις περιοχές αποκλεισμού, μπορεί να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτη υποβάθμιση του φυσικού πλούτου της Ελλάδας. Συνεπώς για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στο τοπίο, το φυσικό περιβάλλον καιστη βιοποικιλότητα της χώρας μας από την εγκατάσταση Αιολικών Πάρκων, ο χωροταξικός σχεδιασμός θα πρέπει να επικεντρωθεί σε δύο κυρίως ζητήματα:
α) στην προστασία όλων των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών, θεσμοθετημένων ή μη, η κατάσταση διατήρησης των οποίων θα μπορούσε να υποβαθμιστεί ανεπανόρθωτα από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων (π.χ. Τόποι Κοινοτικής Σημασίας, Ζώνες Ειδικής Προστασίας, αλλά και Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά, Τοπία Φυσικού Κάλλους) με αποκλεισμό της δημιουργίας Αιολικών Πάρκων σε αυτές και
β) την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος των λοιπών περιοχών, με υιοθέτηση κατάλληλων, διεθνώς παραδεκτών μεθόδων και τεχνικών εκτίμησης και ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων από τα συγκεκριμένα έργα.
ΜΙΚΡΑ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΑ
Αν και όπως αναφέρεται στην ΚΥΑ (άρθρο 13) «κατά κανόνα, τα ΜΥΗΕ λειτουργούν με την συνεχή παροχή του υδατορεύματος και έτσι δεν απαιτείται η κατασκευή ταμιευτήρων μετην κατασκευή μεγάλων φραγμάτων, όπως συνήθως γίνεται στα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα» ακολουθούν προβλέψεις (άρθρα 15 και 16) για φράγματα και αγωγούς εκτροπής. Προτείνεται να θεωρηθούν Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα εκείνα στα οποία δεν δημιουργείται ταμιευτήρας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ακολουθείται η διαδικασία αδειοδότησης που ακολουθείται για τα μεγάλα ΥΗΕ. Προτείνεται να εξαιρεθούν από την κατασκευή σε περιοχές του Δικτύου NATURA εκείνα τα YHE που περιλαμβάνουν φράγμα και εκτροπή του νερού. Ο καθορισμός του ύψους των 15 MW (άρθρο2) για τον χαρακτηρισμό ενός έργου ως Μικρού ΥΗΕ είναι αυθαίρετος. Οι διαστάσεις των έργων εκτροπής έως 3 χλμ και δυνατότητα συνολικής κατάληψης των 2/3 ενός ποταμού από Υ/Η έργα δίνουν μια εικόνα πλήρους αλλοίωσης του ποτάμιου οικοσυστήματος. Οι διαστάσεις αυτές θα πρέπει να μειωθούν κατά πολύ. Είναι επίσης σημαντικό να δεν ολοκληρωθούν οι ενέργειες που προβλέπονται στην οδηγία για τα νερά.
ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ
Σημαντική αδυναμία του προτεινόμενου Χωροταξικού Πλαισίου ΑΠΕ συνιστά η αντιμετώπιση του ζητήματος της γεωθερμίας στην οποία αναφέρεται μόνο το άρθρο 19 με στοιχεία που δεν ανταποκρίνονται στην υπάρχουσα γνώση για τα γεωθερμικά πεδία της χώρας. Η Ελλάδα, λόγω της γεωτεκτονικής της δομής, είναι ιδιαίτερα ευνοημένη στον τομέα της γεωθερμίας και διαθέτει σημαντικά γεωθερμικά πεδία υψηλής και ενδιάμεσης ενθαλπίας πέραν των αναφερομένων στο άρθρο 19 (Κεσάνη Ξάνθης, Θερμοπυλών-Καμένων Βούρλων-Υπάτης, Κιμώλου, Μεθάνων, Λουτρακίου Κορινθίας, Στύψης και Αργένου Λέσβου κ.λπ.). Θα πρέπει να προβλεφθούν σημαντικά κίνητρα για την αξιοποίηση αυτού του πολύτιμου ανανεώσιμου αυτού πόρου.
ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ
Αντίστοιχες παρατηρήσεις αναφέρονται και για την εγκατάσταση φωτοβολταικών. Είναι ιδιαίτερα θετική η πρόβλεψη για την μη εγκατάσταση των φωτοβολταικών σε γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας, ωστόσο θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η γεωγραφική ιδιαιτερότητα του ελληνικού χώρου και πιο συγκεκριμένα η νησιωτικότητα. Στα ελληνικά νησιά λιγοστή γεωργική γη είναι απολύτως πολύτιμος πόρος για την διατήρηση των παραδοσιακών καλλιεργειών και των τοπικών προϊόντων και πρέπει να προστατευθεί στην λογική της αειφορίας. Προτείνεται η απαγόρευση εγκατάστασης μεγάλης έκτασης φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων σε περιοχές του δικτύου Natura. Προτείνεται επίσης η απαγόρευση εγκατάστασης να επεκταθεί και σε περιοχές Προστασίας της Φύσης (όχι μόνο Απόλυτης Προστασίας της Φύσης). Οι περιοχές αυτές έχουν εκ του νόμου σαν στόχο την προστασία της βιοποικιλότητας, Η διαφορά τους από τις Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της φύσης είναι ότι σ' αυτές επιτρέπονται οι παραδοσιακές δραστηριότητες.
ΠΡΟΤΑΣΗ
Το ΔΣ του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. εκτιμά ότι υπάρχει αναγκαιότητα συνέχισης του διαλόγου, προκειμένου να ενσωματωθούν οι ανωτέρω παρατηρήσεις και να εξειδικευθούν αντίστοιχα τόσο στο κείμενο της ΚΥΑ όσο και στους χάρτες. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να δοθεί εύλογος χρόνος στους φορείς για διαβούλευση και κατάθεση προτάσεων. Θεωρούμε σκόπιμο να περιληφθούν διατάξεις με τις οποίες να ενισχύονται
•μικρές εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, που δεν επηρεάζουν το φυσικό περιβάλλον (οπτικά κλπ)
•μικρές οικιακές εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που μπορούν να αποδώσουν έως και το 10% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας της χώρας μας. Φυσικά είναι απαραίτητη η εγκατάσταση σύστημα οικιακής αντιπαροχής ενέργειας(αμφίδρομοι μετρητές)
Παράλληλα με την ανάπτυξη των ΑΠΕ θα πρέπει να θα πρέπει να προστατεύεται αποτελεσματικά το αγροτικό τοπίο και οι φυσικές περιοχές στις οποίες έχουν ήδη αναπτυχθεί μορφές εναλλακτικού τουρισμού προστασία και των αντίστοιχων τοπικών δραστηριοτήτων(πχ αγροτουρισμός, ανεμοπτερισμός, rafting, kayak κλπ) Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε., εκτιμώντας τη σημασία του ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις ΑΠΕ, θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να εξαντληθούν όλα τα περιθώρια συμμετοχικής διαδικασίας προκειμένου η χώρα μας να αποκτήσει ένα αξιόπιστο καταστατικό χάρτη αρχών και ανάπτυξης των ΑΠΕ.
Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΓΕΩΤ.Ε.Ε.
Γεώργιος Παπαβασιλείου
ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ
– ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 64, 546 31 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΤΗΛ.: 2310 278817-8, FAX: 2310 236308,
E-mail: profession@geotee.gr