Για ποιους λόγους δεν πρέπει να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες και μικρά υδροηλεκτρικά έργα στην Ευρυτανία
Του Δρ. Ιωάννη Ραυτογιάννη, Επίκουρου Καθηγητή
Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος
Τ.Ε.Ι. Λαμίας
Την 1η Φεβρουαρίου 2007, παρουσιάστηκε το σχέδιο του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ), από τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ κ. Γιώργο Σουφλιά. Το ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ προβλέπει την εγκατάσταση πολλών ανεμογεννητριών και μικρών υδροηλεκτρικών έργων, στο νομό Ευρυτανίας, μέχρι το 2010. Οι λόγοι για τους οποίους δεν πρέπει να υλοποιηθεί το προτεινόμενο χωροταξικό πλαίσιο αναφέρονται επιγραμματικά παρακάτω. Τα στοιχεία και η σχετική βιβλιογραφία όπου βασίζονται οι παρακάτω απόψεις είναι στη διάθεση των αναγνωστών.
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) δεν προεξοφλούν το βιώσιμο μέλλον
Οι ΑΠΕ δεν δίνουν βιώσιμες λύσεις στα μεγάλα ενεργειακά και περιβαλλοντικά προβλήματα λόγω της μικρής απόδοσής τους. Ακόμη και αν όλες οι βουνοκορφές της Ελλάδας γεμίσουν με ανεμογεννήτριες και τα ποτάμια από υδροηλεκτρικά, θα συνεισφέρουν μόνο ένα 10-15% στην συνολική σημερινή κατανάλωση ενέργειας, η οποία αυξάνεται συνεχώς. Μία μόνο καθημερινή πτήση αεροπλάνου από το Λονδίνο στο Μαϊάμι και αντίστροφα, εκπέμπει σε ετήσια βάση 520.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα δηλαδή όση επιβάρυνση θα γλιτώναμε από την παραγωγή "καθαρής" ηλεκτρικής ενέργειας τριών γιγάντιων αιολικών πάρκων. Οι κυβερνήσεις υπολογίζουν ότι οι επιβάτες τής αεροπλοΐας θα τριπλασιαστούν τα επόμενα 25 χρόνια. Αυτό από μόνο του σημαίνει τριπλασιασμό των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Κανείς όμως δεν πιέζει τις κυβερνήσεις για λιγότερες πτήσεις. Το μέλλον της γης πιθανόν να είναι βιώσιμο μόνο αν στηριχθεί στη μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας και των φυσικών πόρων και στη σταθεροποίηση ή και μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο βασικός κανόνας της περιβαλλοντικής πολιτικής είναι «σκέψου σε παγκόσμιο επίπεδο, δράσε τοπικά». Η απάντηση της Ευρυτανίας στην παγκόσμια υποβάθμιση του περιβάλλοντος δεν μπορεί να είναι η καταστροφή των βουνών και των ποταμιών της, αλλά η προστασία τους.
Η Ευρυτανία παράγει ένα σημαντικό ποσό ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές
Το υδροηλεκτρικό έργο των Κρεμαστών παράγει περισσότερο από το 1% της συνολικής ενέργειας στην Ελλάδα, ενώ όλη η Ευρυτανία καταναλώνει λιγότερο από το 0.1% της ενέργειας. Η ενέργεια που παράγεται στα Κρεμαστά συνυπολογίζεται στο ποσοστό της ενέργειας που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ) για την Ελλάδα και θα αποτελέσει πάνω από το 5% του συνολικού ποσού ενέργειας από ΑΠΕ για το στόχο του 2010. ?ρα η Ευρυτανία συμμετέχει ήδη ουσιαστικά στην εθνική παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ.
Τα δάση της Ευρυτανίας δεσμεύουν τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου
Με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης τα δέντρα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και το χρησιμοποιούν για την κατασκευή του ξύλου, ριζών, βλαστών και φύλλων. Κάθε κιλό ξύλου περιέχει περίπου μισό κιλό άνθρακα. Επίσης τα δασικά εδάφη αποθηκεύουν ποσά άνθρακα τουλάχιστον ίσα ή και μεγαλύτερα των υπερκείμενων δέντρων. Ένας λοιπόν βασικός άξονας της παγκόσμιας πολιτικής συγκράτησης και μείωσης των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα είναι η προστασία και αύξηση των δασών και δασικών εκτάσεων. Έτσι λοιπόν, η Ευρυτανία συμβάλλει στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου τόσο με την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ όσο και με την δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα. Βέβαια, τα συνοδά έργα εγκατάστασης ανεμογεννητριών και υδροηλεκτρικών απαιτούν την υλοτομία χιλιάδων δέντρων και την μετατροπή δασικών εδαφών σε τάπητα δρόμου και γυμνά πρανή.
Το βασικό κίνητρο για την εγκατάσταση έργων ΑΠΕ είναι το οικονομικό κέρδος των επενδυτών
Η τεχνολογία των ΑΠΕ ήταν γνωστή από πολλά χρονιά, εν τούτοις η ζήτηση για έργα ΑΠΕ αυξήθηκε ραγδαία τα τελευταία χρόνια που άρχισαν να επιδοτούνται. Όπου σταμάτησαν οι επιδοτήσεις, έπαυσαν να τις συντηρούν. Το κέρδος που προκύπτει από τις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει δημιουργήσει ένα νέο πεδίο κερδοσκοπίας τρισεκκατομυρίων ευρώ σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι κατασκευαστικές εταιρείες φυσικά δεν ωθούνται από περιβαλλοντικά αισθήματα αλλά μόνο από το κέρδος. Οι ανεμογεννήτριες και τα υδροηλεκτρικά είναι η αφορμή για την οικονομική εκμετάλλευση των τελευταίων παρθένων περιοχών όπως οι βουνοκορφές και τα ποτάμια. Η φύση πρέπει να γίνει χρήμα για να έχει αξία. Η τακτική των εταιρειών αιολικής ενέργειας πολλές εκ των οποίων είναι θυγατρικές εταιρειών συμβατικής παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος είναι απλή και αποτελεσματική. Επιλέγουν περιοχές με λίγους σχετικά κατοίκους που δεν έχουν τα πολιτικά μέσα ή και την γνώση για να αλλάζουν αποφάσεις. Στη συνέχεια, κινητοποιούν όλα τα υπόγεια κανάλια και πιέζουν ή και χρηματίζουν επιλεγμένα πρόσωπα προκειμένου να εγκριθούν ενέργειες και να ληφθούν εντελώς παράνομες αποφάσεις που αντιβαίνουν στην αρχή του δικαιώματος των πολιτών να αποφασίζουν για την μοίρα του τόπου τους, των παιδιών τους και την δική τους.
Υποβάθμιση του τοπίου
Το Ευρυτανικό τοπίο που καθορίζεται από την κυριαρχία των βουνών και των ποταμιών, διαμορφώθηκε μέσα σε χιλιάδες χρόνια. Ποιος θα διανοηθεί να το καταστρέψει μέσα σε μερικά χρόνια; Το τοπίο της Ευρυτανίας έχει ήδη υποβαθμιστεί με την ανεξέλεγκτη οικιστική ανάπτυξη και εγκατάσταση εργοταξίων, τους παράνομους σκουπιδότοπους και αμμοληψίες καθώς και την απαράδεκτη χάραξη και κατασκευή δρόμων. Όποια χωροθέτηση των έργων ΑΠΕ και να γίνει θα βλάψει τα βουνά και τα ποτάμια μας. Σε περίπτωση εγκατάλειψης των ανεμογεννητριών, είναι αδύνατη η απομάκρυνση όλων των εγκαταστάσεων όπως οι ογκώδεις θεμελιώσεις από μπετόν. Το όριο ζωής των ανεμογεννητριών δεν ξεπερνά τα 15-20 χρόνια. Αυτό που θα κληροδοτηθεί στις επόμενες γενιές, θα είναι ένα απέραντο νεκροταφείο παλιοσιδηρικών και βουνά φορτωμένα με χιλιάδες τόνους μπετόν και χιλιάδες μέτρα υπόγειων και υπέργειων καλωδιώσεων.
Αρνητικές επιπτώσεις στην άγρια ζωή και του βιοτόπους
Οι κορυφογραμμές των βουνών φιλοξενούν σπάνια και ευαίσθητα είδη ζώων και φυτών και μοναδικούς βιότοπους. Η κατασκευή αιολικών πάρκων είναι μία μορφή βιομηχανικής ανάπτυξης και προκαλεί υποβάθμιση και εξαφάνιση βιοτόπων. Τα πτερύγια των ανεμογεννητριών μπορεί να σκοτώσουν διερχόμενα πουλιά. Οι απώλειες των πουλιών είναι δεδομένες τόσο λόγω πρόσκρουσης στις ανεμογεννήτριες όσο και στο δίκτυο μεταφοράς του ρεύματος. Τα ποτάμια της Ευρυτανίας είναι ήδη επιβαρυμένα από τα απόβλητα, τις παράνομες και ανεξέλεγκτες αμμοληψίες, το παράνομο και ληστρικό ψάρεμα. Τα υδροηλεκτρικά έργα θα στερέψουν και θα ερημώσουν τα ποτάμια. Τα έργα υποδομής (δρόμοι, πυλώνες, υποσταθμοί και δίκτυα μεταφοράς ρεύματος) για την εγκατάσταση των ΑΠΕ θα εκθέσουν χιλιάδες τόνους εδάφους στον αέρα και τη βροχή με αποτέλεσμα την εκτεταμένη διάβρωση. Η κατασκευή των δρόμων πρόσβασης θα απαιτήσει την υλοτομία χιλιάδων δέντρων, την μείωση των βιοτόπων και τη δημιουργία εστιών διάβρωσης του εδάφους. Η αύξηση του δικτύου μεταφοράς του ρεύματος θα αποτελέσει έναν πιθανό παράγοντα κινδύνου έναρξης δασικών πυρκαγιών.
Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία
Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα κοντά στις ανεμογεννήτριες και τα δίκτυα μεταφοράς του ρεύματος έχουν επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων. Η ζωή των κατοίκων της Ευρυτανίας πιθανόν να γίνει ανυπόφορη εξ αιτίας των χρόνιων ακουστικών και οπτικών επιδράσεων των αιολικών πάρκων. Και μόνο η αίσθηση της απειλής της υγείας αναστέλλει κάθε διάθεση για τουρισμό.
Αύξηση της ανεργίας
Τα αιολικά πάρκα και τα υδροηλεκτρικά θα δημιουργήσουν ελάχιστες θέσεις εργασίας για τον ντόπιο πληθυσμό ενώ θα μειώσουν δραματικά τις θέσεις εργασίας στον τουρισμό και τις κατασκευές εξοχικών κατοικιών.
Μείωση της τουριστικής κίνησης
Η εγκατάσταση των ΑΠΕ δεν θα φέρει ανάπτυξη στην Ευρυτανία αλλά μείωση της τουριστικής κίνησης. Οι επισκέπτες της Ευρυτανίας έρχονται από απάνθρωπες και τεχνητές μεγαλουπόλεις για να βρουν λίγη ηρεμία και να απολαύσουν την ομορφιά του φυσικού τοπίου. Όπου εγκαταστάθηκαν αιολικά πάρκα, παρατηρήθηκε μία σημαντική μείωση της τουριστικής κίνησης. Ας φανταστούμε τα βουνά με τις ανεμογεννήτριες, με όλους αυτούς τους δρόμους και τους πυλώνες μεταφοράς ρεύματος. Ας φανταστούμε τα ποτάμια, με όλα αυτά τα φράγματα και τα εργοστάσια, αλλά και τον αγωγό μεταφοράς νερού, που θα τρέχει δίπλα τους. Ας αναλογιστούμε την Ευρυτανία χωρίς τους επισκέπτες που έρχονται όλο το χρόνο, είτε για να περπατήσουν τα μονοπάτια, είτε να διασχίσουν τα φαράγγια της. Για να κατέβουν τα ποτάμια με καγιάκ και ράφτιγκ, ή να τα ανηφορήσουν ψαρεύοντας. Γιατί να κάνουν τον παραπανίσιο δρόμο και κόπο, να προσεγγίσουν μια από τις πιο απομονωμένες περιοχές της Ελλάδας, αν αυτή έχει χάσει το μεγαλύτερο χάρισμά της - την πλούσια και παρθένα φύση της.
Μείωση της αξίας των οικοπέδων και των κατοικιών
Όπου τοποθετήθηκαν ανεμογεννήτριες, οι τιμές των ακινήτων των γύρω περιοχών έπεσαν κατακόρυφα. Οι τιμές των κατοικιών, αγροτεμαχίων και οικοπέδων θα μειωθούν σε πολλές περιοχές της Ευρυτανίας γιατί η αξία που πήραν τις τελευταίες δεκαετίες οφείλεται στη ζήτηση που υπάρχει για δεύτερη κατοικία λόγω της ομορφιάς της φύσης. Ποιος Αθηναίος θα αγοράσει ακίνητο για να βλέπει τις ανεμογεννήτριες, τα καλώδια και τους πυλώνες μεταφοράς ρεύματος; Τελικά η Ευρυτανία θα γίνει μία βιομηχανική ζώνη, χωρίς μέλλον.
Στη χωροθέτηση των έργων αγνοείται η βούληση του τοπικού πληθυσμού
Ο χωροταξικός σχεδιασμός των έργων ΑΠΕ συγκρούεται με την προστασία του περιβάλλοντος και έγινε για να παρακαμφτούν θεσμικά προβλήματα. Η μελέτη πάνω στην οποία στηρίζεται το ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ έγινε με επείγουσες διαδικασίες και χαρακτηρίζεται από πολλά λάθη, παραλείψεις και αυθαιρεσίες. Το Περιφερειακό Χωροταξικό της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας προβλέπει ότι «Οι ορεινοί όγκοι (>800 μ.), αποτελούν σημαντικό χώρο αγροτο-δασικών δραστηριοτήτων, ενώ τα ορεινά δάση και δασικές εκτάσεις, αποτελούν περιοχές φυσικού αποθέματος προς διατήρηση και προστασία. Ιδιαίτερα το τρίγωνο ?μφισσα-Λαμία-Καρπενήσι, αποτελεί κυρίαρχο χώρο φυσικού αποθέματος. Τα μεγάλα φυσικά τοπία, κυρίως τα υψηλά ορεινά και οι πολυπληθείς ιστορικοί και αρχαιολογικοί τόποι και τα θρησκευτικά μνημεία, ενδείκνυνται για εναλλακτικές μορφές τουρισμού». Στο ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ δεν λαμβάνεται υπόψη το περιφερειακό χωροταξικό αλλά προβλέπεται η χρηματοδότηση καινούργιου χωροταξικού που θα συμμορφώνεται με τις κατευθύνσεις του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ. Το μόνο χωροταξικό που λαμβάνεται υπόψη είναι αυτό που αφορά την Αττική και για αυτό το λόγο προτείνεται η εγκατάσταση μέχρι 50 ανεμογεννητριών, παρότι υπάρχει υψηλό αιολικό δυναμικό και το κατάλληλο δίκτυο. Στην Αττική, η Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας απέρριψε την πρόταση εγκατάστασης αιολικών πάρκων, επειδή θεώρησαν ότι η συνεισφορά στο ενεργειακό ισοζύγιο τής Αττικής θα ήταν μηδαμινή και δυσανάλογη συγκριτικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που θα προκαλούσαν οι διανοίξεις οδών προσπέλασης και δικτύων διασύνδεσης καθώς και η αισθητική ρύπανση από τις ανεμογεννήτριες. Τα χωροταξικά σχέδια έχουν αξία όταν γίνονται μετά από διαδικασίες κοινωνικής συναίνεσης. Οι τοπικές κοινωνίες, μετά από διαβούλευση, διάλογο και δημοψηφίσματα θα αποφασίσουν για το μέλλον τους και όχι οι γραφειοκράτες της κεντρικής εξουσίας και οι μελετητές της Αθήνας.
Φταίμε βέβαια διότι τόσα χρόνια δεν έχουμε βάλει σε καθεστώς προστασίας τα ποτάμια και τις βουνοκορφές μας. Στη μελέτη του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ, όποια περιοχή δεν βρίσκεται κάτω από κάποιο ειδικό καθεστώς προστασίας θεωρείται ότι δεν έχει περιβαλλοντική αξία ούτε ως τοπίο, ούτε ως βιότοπος. Καιρός είναι να ξεκινήσουν οι διαδικασίες ένταξης όλων των ποταμιών και βουνοκορφών μας σε καθεστώς προστασίας (αισθητικό δάσος, τοπίο ιδιαιτέρου κάλλους κλπ.).
Όλοι οι κάτοικοι της Ευρυτανίας πρέπει να αγωνιστούν ενάντια στην απειλούμενη καταστροφή του τόπου. Η ουδέτερη στάση θα οδηγήσει στην πραγματοποίηση των έργων γιατί οι προθέσεις των επενδυτών αλλά και της κυβέρνησης είναι δεδομένες και πιεστικές. Οι εταιρείες κοιτούν το συμφέρον τους, το Αθηνοκεντρικό κράτος το συμφέρον του, ας κοιτάξουμε και εμείς το συμφέρον μας και ας μην ξεγελιόμαστε με δωράκια και παραμύθια.
Μήπως το κίνητρο της ανάπτυξης, μέσω της κατασκευής των ανεμογεννητριών και των υδροηλεκτρικών έργων, είναι τελικά το χρυσό χάπι για το ξεπούλημα της ελληνικής φύσης. Μήπως τα πλεονεκτήματα από την ανάπτυξη του οικοτουρισμού είναι σαφώς μεγαλύτερα; Μήπως έφτασε ο καιρός να εκφράσουμε κι εμείς τη γνώμη και το θέλω μας;
Ο υπουργός ΥΠΕΧΩΔΕ κάλεσε το κοινό σε διαβούλευση και δήλωσε ότι «τυχόν εμπόδια στην ανάπτυξή των ΑΠΕ σε τοπικό επίπεδο δεν θα επιτραπούν αλλά θα αντιμετωπισθούν σε κεντρικό επίπεδο». Βέβαια, στο λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, η «διαβούλευση» ορίζεται ως μία διαδικασία συνεννόησης, συζήτησης και διαπραγμάτευσης για την επίτευξη ενός σκοπού. Είναι σίγουρο ότι στο ΥΠΕΧΩΔΕ δεν ξέρουν και δεν θέλουν να μάθουν να μιλούν. Όπως έχει οριστεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ, η διαδικασία της «διαβούλευσης με το κοινό», περιλαμβάνει μόνο αποστολή παρατηρήσεων (καμία διαπραγμάτευση, συζήτηση ή συνεννόηση). Μέχρι τις 16 Μαρτίου 2007, πρέπει να αποσταλούν εγγράφως ή ηλεκτρονικά οι απόψεις σας στη διεύθυνση Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος, Λεωφόρος Αλεξάνδρας 11, 11473, ΑΘΗΝΑ, με κοινοποίηση προς Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., Διεύθυνση Χωροταξίας, Αμαλιάδος 17, 11523, ΑΘΗΝΑ.
