Οι επιστήµονες της περιβαλλοντικής οργάνωσης Αρχιπέλαγος-Ινστιτούτο Θαλάσσιας & Περιβαλλοντικής Έρευνας Αιγαίου, αναφέρουν ότι τα ιχθυαποθέµατα στις ελληνικές θάλασσες συρρικνώνονται δραµατικά, µαζί και πολλά αλιευτικά πεδία που κινδυνεύουνµε κατάρρευση. Οι ίδιοι εκτιµούν πως αυτό θα έχει πολύπλευρες επιπτώσεις στις κοινωνίες των νησιωτικών και παράκτιων περιοχών, αφού όταν ένα αλιευτικό πεδίο καταρρεύσει, είναι πάρα πολύ δύσκολο να επανακάµψει. «Με την κάθετη υποβάθµιση των ιχθυαποθεµάτων χάνονται θέσεις εργασίας σε περιοχές που δεν είναι δυνατόν να αναπληρωθούν, όπως είναι τα µικρά νησιά και οι αποµακρυσµένες περιοχές που δεν µπορούν να στηρίξουν άλλη απασχόληση πέρα από την αλιεία», σηµειώνει η Αναστασία Μήλιου, υδροβιολόγος - επικεφαλής Έρευνας και Δράσεων Προστασίας, του «Αρχιπελάγους», πρέσβειρα της Ελλάδας στην Ε.Ε. για την προώθηση της αειφόρου θαλάσσιας πολιτικής. «Εάν χαθεί η αλιεία, οι περιοχές αυτές θα ερηµώσουν αφού οι κάτοικοι θα χρειαστεί να µεταναστεύσουν σε άλλες περιοχές για να επιβιώσουν. Εξίσου απειλούνται και οι πληθυσµοί από τα προστατευόµενα θαλάσσια είδη που βασίζονται στα ιχθυαποθέµατα για την τροφή τους (δελφίνια, φάλαινες, φώκιες κ.ά). Σπάνια και προστατευόµενα είδη που κατάφεραν να επιβιώσουν στο Αιγαίο για χιλιάδες χρόνια, σε ισορροπία µε τις ανθρώπινες κοινωνίες, µέσα σε λίγες µόνο δεκαετίες κινδυνεύουν µε αφανισµό». Οι ερευνητές διαπιστώνουν πως µε τη χρήση ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων έχει υπάρξει τα τελευταία χρόνια σηµαντική µείωση του αλιευτικού στόλου στις ελληνικές θάλασσες, ωστόσο δεν έχει διαπιστωθεί ανάκαµψη των ιχθυαποθεµάτων, δεδοµένου του ότι δεν εφαρµόζονται ουσιαστικά µέτρα για την αειφόρο διαχείριση των αλιευτικών δραστηριοτήτων. «Η όλη χρήση αυτών των επιχορηγήσεων έγινε σε τελείως λάθος βάση. Αρχιπέλαγος Ινστιτούτο Θαλάσσιας και Περιβαλλοντικής Έρευνας ΑιγαίουΤ.Θ. 1, Ράχες 83 301,Ικαρία - Τηλ/Fax (0030) 2275041673, info@archipelago.gr, www.archipelago.gr

Σηµαντικό µέρος του ελληνικού αλιευτικού στόλου (άρα και της πολιτιστικής µας κληρονοµιάς) καταστράφηκε, χάθηκαν θέσεις εργασίας, ενώ δεν υπήρξε καµία εµφανής βελτίωση στην κατάσταση των ιχθυαποθεµάτων». Ο αγώνας για την επιβίωση των αλιέων στην Ελλάδα είναι µία µάχη δυσανάλογη ανάµεσα στη µέση αλιεία (µηχανότρατες, γρι-γρι, πεζότρατες) και τη µικρή παράκτια αλιεία (καΐκια µε δίχτυα - παραγάδια) και το πρόβληµα επιτείνεται, δεδοµένου ότι στιςαλιευτικές δραστηριότητες δεν εφαρµόζεται ουσιαστικά κανένα πλαίσιο ελέγχου.

Μηχανότρατες
«Τα σκάφη της µέσης αλιείας λειτουργούν σε µεγάλο βαθµό ανεξέλεγκτα στο Αιγαίο, καταφέρνοντας, µέσω των πιέσεων που ασκούν, να επιτυγχάνουν συνεχείς αναβολές στην εφαρµογή της (ελλιπούς ακόµη) ευρωπαϊκής νοµοθεσίας», προσθέτει η κ. Μήλιου. «Μηχανότρατες, µεγάλα αλιευτικά εργαλεία σχεδιασµένα να αλιεύουν σε ανοιχτές θάλασσες και ωκεανούς βρέθηκαν να µοιράζονται µε τα µικρά αλιευτικά, τα πεδία του Αιγαίου, ανταγωνιζόµενα τα µικρά παράκτια αλιευτικά σκάφη. (Για να γίνει κατανοητή η διαφοροποίηση, ενδεικτικά αναφέρουµε ότι ένα µέσο παράκτιο αλιευτικό δεν ξεπερνά τα 10 -15 µέτρα σε µήκος και χρησιµοποιεί µηχανή 80-100 ίππων, ενώ µια µέση µηχανότρατα συνήθως ξεπερνά τα 25-30 µέτρα µήκος και µε µηχανές 800-1.000 ίππων). Οι µηχανότρατες χρησιµοποιούν υψηλή τεχνολογία (sonar, χαρτογραφικά βυθού) η οποία τους επιτρέπει να εντοπίσουν και το µικρότερο απόθεµα. Το κόστος κάθε τέτοιου εργαλείου µπορεί να ξεπερνάει και τη συνολική αξία ενός παράκτιου αλιευτικού σκάφους. Μεγάλο πρόβληµα αποτελεί επίσης το γεγονός ότι 40-60% των αλιευθέντων οργανισµών απορρίπτονται νεκροί στη θάλασσα, δεδοµένου ότι δεν έχουν εµπορική αξία. Επιπλέον δεδοµένης της απουσίας πλαισίου ελέγχου και παρακολούθησης των αλιευτικών δραστηριοτήτων, είναι διαδεδοµένη η παράνοµη αλιεία, σε ρηχά νερά, κατά τη διάρκεια της νύχτας (όπου δεν είναι εύκολα ορατή) και σε αποµακρυσµένες περιοχές του Αιγαίου. Αυτό έχει δραµατικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα των θαλάσσιων οικοσυστηµάτων».

«Με στόχο των περιορισµό αυτών των παράνοµων και καταστροφικών αλιευτικών δραστηριοτήτων, η Ε.Ε. έχει θεσµοθετήσει τη λειτουργία ψηφιακού συστήµατος παρακολούθησης της κίνησης των αλιευτικών σκαφών, το λεγόµενο VMS (Vessel Monitoring System). ?υστυχώς όµως, λόγω της ανεπαρκούς εφαρµογής του συστήµατος από την πλευρά των αρµόδιων εθνικών αρχών, η ελληνική αλιεία στερείται ενός σηµαντικού εργαλείου, το οποίο ελλείψη αλιευτικής αστυνοµίας θα µπορούσε να συµβάλλει στην παρακολούθηση και τον έλεγχο των δραστηριοτήτων των σκαφών µήκους πάνω από 15 µέτρα. Με τον τρόπο αυτό θα µπορούσε να περιοριστεί η δραστηριότητα των “κακών επαγγελµατιών” οι οποίοι καταστρέφουν τα ευαίσθητα οικοσυστήµατα και ιχθυαποθέµατα, ενώ δυσφηµίζουν τον κλάδο συνολικά».

Γρι-γρι
Σχετικά µε τα αλιευτικά γρι-γρι το νοµοθετικό πλαίσιο είναι ιδιαίτερα ανεπαρκές δεδοµένου ότι επιτρέπει να αλιεύουν σε ρηχά νερά - από 30 µέτρα βάθος. Χρησιµοποιούν επίσης εργαλεία υψηλής τεχνολογίας για τον εντοπισµό των αποθεµάτων και από τα κύρια προβλήµατα είναι ο τεράστιος αριθµός απορριπτόµενων νεαρών ψαριών τα οποία δεν έχουν εµπορική αξία. Η ασυνειδησία συγκεκριµένων αλιέων έχει ως αποτέλεσµα την εξόντωση ολόκληρων αποθεµάτων, µε τη χρήση καταστροφικών αλιευτικών πρακτικών.

Πεζότρατες
Παρ' όλο που υπάρχει οδηγία από την Ε.Ε. για την απόσυρση αυτού του αλιευτικού εργαλείου, λόγω των καταστροφικών επιπτώσεων που έχει στα παράκτια οικοσυστήµατα και τα ιχθυαποθέµατα γενικότερα, οι ελληνικές αρχές τα τελευταία χρόνια επιµένουν ναεκδίδουν συνεχείς αναβολές και να παρατείνουν την περίοδο χρήσης αυτού τουαλιευτικού εργαλείου.

Δίχτυα – παραγάδια
Πρόκειται για παθητικό τρόπο αλιείας, µε περιορισµένη επιβάρυνση στα θαλάσσια οικοσυστήµατα σε σχέση µε τη µέση αλιεία. Η συνέχιση της παράκτιας αλιείας έχει θεµελιώδη σηµασία για την επιβίωση των νησιωτικών και παράκτιων περιοχών της Ελλάδας, που δεν έχουν εναλλακτικές λύσεις. Βασικό όµως πρόβληµα αποτελεί η εντατικοποίηση της παράκτιας αλιείας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στις ελληνικές θάλασσες, µε αποτέλεσµα την εξάντληση πολλών αλιευτικών πεδίων στα οποία υπάρχει εύκολη πρόσβαση, ενώ σε συνδιασµό µε την αυξανόµενη χρήση µη επιλεκτικών εργαλείων (π.χ. δίχτυα µε µικρό άνοιγµα µατιού) προκαλείται περαιτέρω υποβάθµιση των ιχθυαποθεµάτων. Η απουσία θεσµικού πλαισίου το οποίο µπορεί να προστατεύει τα διάφορα είδη ιχθυαποθέµατων κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους, είναι ένας βασικός παράγοντας υποβάθµισης, που αφορά την αλιεία όχι µόνο µε δίχτυα και παραγάδια, αλλά όλα τα αλιευτικά εργαλεία συνολικά.

Ερασιτεχνική αλιεία
«Ενα από τα µεγάλα προβλήµατα της αλιείας, το οποίο συχνά παραβλέπεται (παρ' όλο που υπάρχουν πολυάριθµες σχετικές καταγγελίες από τους αλιευτικούς φορείς της Ελλάδας), είναι η εντατική "ερασιτεχνική" αλιεία και συγκεκριµένα η αλιεία µε ψαροτούφεκο», συνεχίζει η κ. Μήλιου. «Ταχύπλοα σκάφη, µε µεγάλη ιπποδύναµη (που ξεπερνούν τα 50-60 µίλια σε ταχύτητα - δηλαδή ξεπερνούν σε ταχύτητα τα σκάφη του Λιµενικού), εφορµούν κυρίως από την περιοχή της Αττικής αλλά και από συγκεκριµένα νησιά των Κυκλάδων, στοχεύοντας αλιευτικά πεδία του Αιγαίου, χρησιµοποιώντας παράνοµα την αυτόνοµη κατάδυση, χηµικά (χλωρίνη, γαλαζόπετρα) ή ακόµα και εκρηκτικά (φιάλες υγραερίου) αφανίζοντας κάθε ίχνος ζωής από την περιοχή.

Πρέπει να τονίσουµε ότι αυτές οι πρακτικές αλιείας αποτελούν παράνοµη δραστηριότητα η οποία γίνεται καθαρά για εµπορικούς σκοπούς. Γενικότερα όµως πρέπει να αναφέρουµε ότι τοφαινόµενο της ερασιτεχνικής αλιείας σχετίζεται µε την απόκτηση φουσκωτών και µικρών ταχύπλοων σκαφών από χιλιάδες πολίτες τα τελευταία χρόνια, οι οποίοι θεωρούν ως "απαραίτητο αξεσουάρ" τον εξοπλισµό των σκαφών αυτών µε σύγχρονα ψαροτούφεκα (π.χ. αεροβόλα), µε συνέπεια ένα καίριο πλήγµα στα αποθέµατα των παράκτιων ειδών ψαριών, τα οποία πρέπει να τονίσουµε ότι χαρακτηρίζονται από χαµηλούς ρυθµούς ανάπτυξης και αναπαραγωγής.

Σαφώς και υπάρχουν και οι «ευσυνείδητοι ψαροντουφεκάδες» οι οποίοι είναι σε θέση να καταδυθούν σε µεγάλα βάθη και να επιλέξουν τα ψάρια µεγάλου µεγέθους τα οποία αλιεύουν, δυστυχώς όµως αποτελούν µία µειοψηφία στον κλάδο αυτό. Αξιοσηµείωτο είναι ότι παρ' όλο που υπάρχει συγκεκριµένο νοµοθετικό πλαίσιο και κανονισµοί για τη διεξαγωγή και παρακολούθηση από τις λιµενικές αρχές των ερασιτεχνικών αλιευτικών δραστηριοτήτων, σχεδόν κανένας από τους κανονισµούς αυτούς δεν εφαρµόζεται στην πράξη».

Προτάσεις
«Μία από τις βασικές προϋποθέσεις για να µπορέσει να συνεχίσει να υπάρχει η αλιείαστις ελληνικές θάλασσες είναι να προστατευτούν οι οικότοποι στους οποίους αναγεννώνται τα ιχθυαποθέµατα. Τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδώνιας είναι ίσως ο σηµαντικότερος οικότοπος που καθορίζει την παραγωγικότητα των ιχθυαποθεµάτων, αλλά και τη γενικότερη βιοποικιλότητα των θαλάσσιων οικοσυστηµάτων. Συχνά αγνοούµε όµως και τη σηµασία των υφάλων ροδοφυκών, της λεγόµενης “τραγάνας” ένα µοναδικής σηµασίας και παραγωγικότητας οικοσύστηµα, που συναντάµε σε βάθη µεγαλύτερα από 50 µέτρα, υφάλους για το σχηµατισµό των οποίων µπορεί να έχουν χρειαστεί έως και 7.000 χρόνια. Είναι αξιοσηµείωτο να αναφέρουµε ότι οι ύφαλοι αυτοί που καταστρέφονται καθηµερινά από καταστροφικές πρακτικές τόσο της µέσης όσο και της παράκτιας αλιείας, αποτελούν ουσιαστικά µη ανανεώσιµο φυσικό πόρο, δεδοµένου ότι έχουν ρυθµό ανάπτυξης 0,06-0,03mm/χρόνο.