του Γιώργου Παπαδημητρίου

Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών

Η Διακήρυξη της 4ης Σεπτεμβρίου 2006 των ηγετών της Ρωσίας, της Ελλάδας και της Βουλγαρίας για την ενεργειακή συνεργασία αποτελεί σημαντικό σταθμό για την προώθηση του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης. Η κατασκευή και η λειτουργία του παρουσιάζουν σύνθετες οικονομικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές πτυχές. Την προσοχή μας έχουμε στρέψει ώς τώρα μόνο στις πολιτικές και τις οικονομικές επιπτώσεις του εγχειρήματος, ενώ το περιβαλλοντικό διακύβευμά του άρχισε να συζητείται ακροθιγώς μετά τη Διακήρυξη.
Στα δέκα σημεία της Διακήρυξης θα περίμενε κανείς να συναντήσει αναφορές με συγκεκριμένες ενδείξεις για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπισθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή και τη λειτουργία του αγωγού. Από την προσεκτική ανάγνωσή της προκύπτει όμως ότι η συγκομιδή είναι φτωχή. Συγκεκριμένα, στο σημείο 1 γίνεται λόγος γενικά για «την οικολογικά ασφαλή παροχή ενέργειας», ενώ στο σημείο 4 προβλέπεται «η διασφάλιση των ενεργειακών αγορών σε συνθήκες υψηλών αυξανόμενων .... οικολογικών κινδύνων». Τέλος, στο σημείο 5 αναφέρεται ότι «το έργο θα συμβάλλει στην αναβάθμιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης και τη μείωση των οικολογικών κινδύνων, με τους οποίους συνδέεται η αυξανόμενη φόρτωση των παραδοσιακών οδών μεταφοράς των υδρογονανθράκων .... στην περιοχή».
Η προστασία του περιβάλλοντος και η αειφόρος ανάπτυξη αγνοήθηκαν ουσιαστικά στη Διακήρυξη. Αν η στάση αυτή των ηγετών των τριών χωρών επικρατήσει και στη συμφωνία που θα υπογραφεί ώς το τέλος του έτους, θα δημιουργηθεί ασφαλώς μείζον πρόβλημα. Σε ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα σημαντικές είναι -εκτός από τις οικονομικές, τις πολιτικές και τις κοινωνικές- και οι περιβαλλοντικές παράμετροι. Ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η λειτουργία του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης είναι έργο αδιανόητο χωρίς την τήρηση ορισμένων περιβαλλοντικών αρχών, κανόνων και διαδικασιών που αποτελούν εγγυήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη. Θα ήταν παράλειψη να μην σημειωθεί ότι η περιβαλλοντική νομιμότητα εκφράζεται ενπροκειμένω σε τρία επίπεδα: το εθνικό, το ενωσιακό και το διεθνές.
Ειδικότερα, στη χώρα μας είναι επιβεβλημένη η τήρηση των επιταγών του περιβαλλοντικού Συντάγματος και της εθνικής νομοθεσίας, καθώς επίσης και η συνεκτίμηση των πορισμάτων της περιβαλλοντικής νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Μέριμνα πρέπει επίσης να ληφθεί για το σεβασμό της κοινοτικής νομιμότητας, δηλαδή των περιβαλλοντικών διατάξεων των Καταστατικών Συνθηκών της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης και του παράγωγου δικαίου, ιδίως δε της Οδηγίας 2001/42 για τη «Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση», προς την οποία εναρμονίσθηκε πρόσφατα το ελληνικό δίκαιο. Λόγω των διαστάσεων του έργου είναι, τέλος, αναγκαία η υποβολή του σε διασυνοριακή εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων με βάση τους ορισμούς της ομώνυμης Σύμβασης Espoo (1991), την οποία έχουν κυρώσει η Ελλάδα και η Βουλγαρία και, πιθανώς, η Ρωσία.
Τηρουμένων των αναλογιών, τα ίδια ισχύουν για τη Βουλγαρία που δεσμεύεται από το κοινοτικό κεκτημένο, αφού καθ’ όλες τις ενδείξεις θα αρχίσει να συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση από την 1η Ιανουαρίου 2007. Διαφορετικά τίθεται βέβαια το ζήτημα για τη Ρωσία που φαίνεται να δεσμεύεται από τη Σύμβαση Espoo όχι όμως και από το κοινοτικό κεκτημένο. Η προστασία του περιβάλλοντος σ’ αυτήν υπολείπεται γενικότερα της προστασίας που ισχύει στην Ελλάδα και στη Βουλγαρία.
Εφόσον λοιπόν η νομιμότητα του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης θα κριθεί προεχόντως με γνώμονα το ελληνικό και το βουλγαρικό -αναγωγικά δε το (πρωτογενές και παράγωγο) κοινοτικό και το διεθνές δίκαιο-, οι προδιαγραφές για την κατασκευή και τη λειτουργία του πρέπει να εναρμονίζονται προς το υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας που ισχύει αφενός στην Ελλάδα και στη Βουλγαρία και αφετέρου στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση. Η συμφωνία που πρόκειται να υπογραφεί και να κυρωθεί από τα κοινοβούλια θα είναι διαφορετικά έωλη. Γι’ αυτό ακριβώς επιβάλλεται να εξετασθούν έγκαιρα και να αντιμετωπισθούν όλα τα προβλήματα που συνδέονται με την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή στην οποία θα εισρέουν, από την οποία θα διέρχονται και στην οποία θα φθάνουν στο Αιγαίο οι υδρογονάνθρακες.

Ενέργεια: ΑΓΩΓΟΣ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΩΝ ΠΡΟΣΔΟΚΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΥΨΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Οικολογική Εταιρεία Έβρου,
Σύσσωμη σχεδόν, η πολιτική ηγεσία, οι τοπικοί άρχοντες και οι «αναπτυξιολάγνοι» της περιοχής, ανακάλυψαν στην πρόσφατη τριμερή συμφωνία Ελλάδας-Βουλγαρίας-Ρωσίας για την μεταφορά αργού πετρελαίου από την Μαύρη Θάλασσα στην Αλεξανδρούπολη την απαρχή μιας μεγαλειώδους αναπτυξιακής πορείας της περιοχής μας, βομβαρδίζοντας την κοινή γνώμη του τόπου μας με μισές αλήθειες, υπερβολές και μεγαλοστομίες, προσπαθώντας να αποκρύψουν από τους πολίτες την αλήθεια και τους κινδύνους που συνοδεύουν μια παρόμοια επένδυση.
Όπως συνήθως σε παρόμοιες προσπάθειες κατασκευής «ρυπογόνων» επενδύσεων στην περιοχή (π.χ. Διαλυτήριο, Εργοστάσιο τσιμέντου, Χρυσωρυχεία κλπ) η Τοπική Κοινωνία και οι αρμόδιοι φορείς της Αυτοδιοίκησης μαθαίνουν τελευταίοι τα γεγονότα.
Με την επίκληση Εθνικών λόγων και λεπτών διεθνών χειρισμών αποκλείεται, για μια ακόμη φορά, η τοπική κοινωνία από τις διαδικασίες αναπτυξιακού σχεδιασμού και λήψης σχετικών αποφάσεων.
Το έργο αυτό προγραμματίστηκε όχι μόνον ερήμην της τοπικής κοινωνίας, αλλά δεν εντάσσεται ούτε στοιχειωδώς στις αναπτυξιακές κατευθύνσεις που κατά καιρούς όλοι οι φορείς πρότειναν και προτείνουν για την περιοχή μας.
Η Οικολογική Εταιρεία Έβρου θεωρεί ότι η προτεινόμενη επένδυση κατασκευής του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης θα πρέπει να αντιμετωπιστεί απ΄όλους του φορείς, από όλους τους πολίτες της περιοχής, ως μια Ιδιωτική επένδυση μεγάλου ρίσκου για το Περιβάλλον και την Οικονομία της περιοχής:
• η υλοποίησή της, της οποίας, θα σημάνει ριζική ανατροπή του αναπτυξιακού προσανατολισμού της περιοχής και ακύρωση του μέχρι τώρα σχεδιασμού (π.χ προώθηση Τουρισμού, ανάδειξη Βιοτόπων, Αλιεία, Υποδομές κλπ) με δυσμενή κατά την γνώμη μας οικονομικά αποτελέσματα.
• Που γίνεται γιατί συμφέρει πρώτιστα τις πετρελαϊκές ιδιωτικές εταιρείες και όχι για εθνικούς λόγους, ούτε για να βοηθήσει την ανάπτυξη της περιοχής
• Που ανοίγει τους «ασκούς του Αιόλου» για την παράπλευρη εγκατάσταση νέων μονάδων βαριάς και ρυπογόνου Χημικής Βιομηχανίας (Διυλιστήριο, Πετροχημικό εργοστάσιο κλπ) στην Αλεξανδρούπολη
Στην κατεύθυνση λοιπόν της «προσγείωσης» της συζήτησης στα πραγματικά προβλήματα και τις συνέπειες από την υλοποίηση αυτού του έργου προτείνουμε:
1. Να σταματήσουν άμεσα οι πανηγυρισμοί και οι υπερβολές και να ανοίξει ο διάλογος με Ολοκληρωμένη Παρουσίαση στους πολίτες και τους φορείς της περιοχής, όλων των παραμέτρων του έργου.
2. Να αντιμετωπιστεί το έργο από όλους τους φορείς, ως επένδυσης με σκοπό το κέρδος των εμπλεκόμενων εταιρειών και όχι ως «κοινωφελές» έργο που θα «απογειώσει» την ανάπτυξη της περιοχής.
3. Η συζήτηση να επικεντρωθεί στα προβλήματα και τους κινδύνους που θα δημιουργήσει η επένδυση στο Περιβάλλον, την Οικονομία και την ζωή των πολιτών της περιοχής και στις δυνατότητες και τις διαδικασίες που θα «αναγκάσουν» και θα πιέσουν τις ιδιωτικές εταιρείες-κολοσσούς να τα αντιμετωπίσουν.
4. Να μην περιοριστεί η συζήτηση μόνο στα ανταποδοτικά τέλη-οφέλη που διεκδικεί η περιοχή, γιατί θάλασσα, ο αέρας, η φύση και η υγεία είναι αγαθά που δεν τιμολογούνται, δεν αγοράζονται ούτε πωλούνται
5. Να θεσπιστούν στο Θρακικό Πέλαγος, Ζώνες απαγορευμένες για τα Δεξαμενόπλοια και να καθοριστούν συγκεκριμένες διαδρομές για τα Πετρελαιοφόρα, οι οποίες θα αποκλείουν την διέλευση από οικολογικά και οικονομικά ευαίσθητες περιοχές. Να καθιερωθεί και να χρηματοδοτηθεί το σύστημα ελέγχου αυτών των διαδρομών.
6. Να προωθηθεί άμεσα η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου σχετικά με την ρύπανση των θαλασσών και τη διακίνηση των πετρελαιοειδών. Η ελληνική Κυβέρνηση άμεσα πρέπει να υιοθετήσει αυστηρότερα διοικητικά μέτρα, καθώς και την αρχή της απεριόριστης αντικειμενικής ευθύνης σε περιπτώσεις ρύπανσης.
7. Να προωθηθεί με συγκεκριμένα άμεσα μέτρα, η ριζική αλλαγή της ενεργειακής πολιτικής της χώρας, ώστε να στηρίζεται ολοένα και λιγότερο στο πετρέλαιο. Να ακολουθηθεί μια νέα ενεργειακή πολιτική που θα ενισχύει πραγματικά την βιώσιμη ανάπτυξη και θα ενθαρρύνει την χρήση εναλλακτικών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ώστε να υπάρχουν πολλαπλά οφέλη για την Εθνική οικονομία, τους καταναλωτές και το Περιβάλλον.
Καλούμε τις «τοπικές εξουσίες» να προχωρήσουν, άμεσα, σε διαδικασίες αντικειμενικής και ολοκληρωμένης ενημέρωσης της τοπικής κοινωνίας για την σχεδιαζόμενη επένδυση.
Καλούμε τους πολίτες και τους φορείς του τόπου να πιέσουν προς όλες τις κατευθύνσεις, ώστε το έργο κατασκευής του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης να αντιμετωπιστεί όχι ως η πανάκεια για την Ανάπτυξη της περιοχής, αλλά ως «επένδυση ιδιαίτερα μεγάλου ρίσκου» που υποκρύπτει πολλά προβλήματα και τεράστιους κινδύνους για το Περιβάλλον, την Οικονομία και την Κοινωνική Συνοχή της περιοχής μας.
Η ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΒΡΟΥ
Οικολογική Εταιρεία ΈβρουΘερμοπυλών 21Α, 68100 Αλεξανδρούπολη, Τ.Θ. 21, Τηλ.-Fax: 25510 23206
Τρίτη, 05 Σεπτέμβριος 2006