Στην Απάνω Μεριά της Σύρου βρίσκεται το τελευταίο συριανό τοπίο. Όπως το είδε ίσως κάποτε ο Όμηρος που στέγη δεν είχε και περιπλανιόταν σε τούτα δω τα νησιά του Αρχιπελάγους. Μια ποιμενική εικόνα με ξερολιθιές, μ’ ελάχιστους δρόμους και μονοπάτια και με λίγες μεμονωμένες αγροικίες που ενσωματώνονται στους επίπεδους και στους ελαφρά επικλινείς λόφους. Αυτή τη γη την καλλιεργήσανε οι αγρότες για χιλιάδες χρόνια και σπείρανε τα άνυδρα χωράφια τους
Στην Απάνω Μεριά της Σύρου βρίσκεται το τελευταίο συριανό τοπίο. Όπως το είδε ίσως κάποτε ο Όμηρος που στέγη δεν είχε και περιπλανιόταν σε τούτα δω τα νησιά του Αρχιπελάγους. Μια ποιμενική εικόνα με ξερολιθιές, μ’ ελάχιστους δρόμους και μονοπάτια και με λίγες μεμονωμένες αγροικίες που ενσωματώνονται στους επίπεδους και στους ελαφρά επικλινείς λόφους. Αυτή τη γη την καλλιεργήσανε οι αγρότες για χιλιάδες χρόνια και σπείρανε τα άνυδρα χωράφια τους.
Εδώ γεννήθηκε ο πολιτισμός του Αιγαίου, που στις αρχές του αιώνα αποκάλυψε το μεγαλείο του ο αρχαιολόγος Τσούντας.
Σε τούτη δω τη μεριά λίγα είναι τα νερά που τρέχουνε στις κοίτες των μικρών ρυακιών και μέσα τους ζούνε νεροχελώνες και πράσινοι φρύνοι. Στο μούχρωμα του απογευματινού ήλιου πετούν χρυσαετοί, πετρίτες και κουρούνες και κυνηγιόνται πάνω από το Αρχαίο Κάστρο. Εδώ περνούν, από ουράνια μονοπάτια, κοπάδια τα μεταναστευτικά πουλιά. Εδώ θ’ ακούσεις το κελάηδισμα του γλυκόλαλου μέροπα και το σούρσιμο της οχιάς μες στα ξεραμένα φρύγανα. Θ’ αφουγκραστείς το βουητό του μελισσιού που αναζητεί τους δρόμους του νέκταρος. Θα δεις τους αλίφωνες να ριγούν από τ’ αεράκι δίπλα στη θάλασσα. Θα γευτείς τη λαδερή μυρωδιά του φασκού και θα λιγωθείς από τα λιωμένα στον ήλιο αιθέρια έλαια του ανθισμένου θυμαριού, από τις μυρωδιές των φυτών, των φρύγανων, της σμύρνας, της ρίσας, του αλίφωνα, της κονιζιάς, της αλωνίδας και του μοναδικού κρόκου. Μέσα σ’ αυτό το φυτικό πλούτο ενδημούν σαύρες, οχιές και τόσα άλλα είδη φιδιών, περδικόπουλα κι ατσίδες.
Εδώ κατοικούν λιγοστοί μόνο άνθρωποι που συνυπάρχουν για αιώνες αρμονικά με τη φύση. ?νθρωποι, ζώα και φυτά, πουλιά και έντομα σε μια αδιάσπαστη ενότητα.
Την αρμονική αυτή κοινωνία έρχεται τώρα να ταράξει η εταιρεία ΑΙΟΛΙΚΗ ΝΕΩΡΙΟΥ Α.Ε. Η εταιρεία ευτύχησε να δει ενταγμένο το σχέδιό της για δημιουργία αιολικού πάρκου στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ενέργειας του Β΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Στο ίδιο έργο συμμετέχουν και ο Δήμος Ερμούπολης καθώς και ο Δήμος ?νω Σύρου με ποσοστό 5%. Όμως η ΑΙΟΛΙΚΗ ΝΕΩΡΙΟΥ Α.Ε. αποφάσισε να εγκαταστήσει το αιολικό της πάρκο στο όρος Σύριγγας. Για το λόγο αυτό ζήτησε από το Δημόσιο έκταση 240 στρεμμάτων.
Κι εδώ προκύπτει ένα μείζον ζήτημα.
Κατά τη δική μας κρίση, η χωροθέτηση του αιολικού πάρκου έγινε σε λάθος μέρος, επειδή ο χώρος που επελέγη από την εταιρεία και παραχωρήθηκε αβασάνιστα από το Δημόσιο, βρίσκεται μέσα στο δίκτυο προστασίας «NATURA 2000».
Εδώ θα πρέπει, για να κατανοηθεί, να εξηγήσουμε τι είναι το «NATURA 2000».
Το Μάιο του 1992 η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Δικτύου Ειδικών Ζωνών Προστασίας, που σκοπό θα είχε τη «διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας».
Έτσι δημιουργήθηκε το δίκτυο προστασίας «NATURA 2000» για να προστατεύσει ζώα και φυτά που βρίσκονται σε κίνδυνο, καθώς και οικοτόπους που χάνονται. Οικότοποι είναι οι λίμνες, οι αμμόλοφοι, οι θαμνώνες, τα ποτάμια, τα δάση, οι ακτές, οι βραχώδεις πλαγιές και οι σπηλιές που εμφανίζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Για να ενταχθούν οι περιοχές στο Δίκτυο έπρεπε στον οικότοπο να υπάρχουν σπάνια είδη ζώων και φυτών. Στην πρώτη φάση, που διήρκεσε ως το 1995, εντοπίστηκαν οι οικότοποι και περιγράφηκαν από 100 επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων. Τα κράτη μέλη συνέταξαν καταλόγους με είδη φυτών και ζώων που είναι πολύ σημαντικά για την Ευρώπη.
Η δεύτερη φάση, που τελείωσε το 1998, είχε ως αντικείμενο τη δημιουργία, με συμφωνία μεταξύ των κρατών -μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενός Καταλόγου Τόπων Κοινοτικής Σημασίας. Η Ελλάδα πρότεινε να ενταχθούν στο Δίκτυο 296 περιοχές που καταλαμβάνουν συνολικά 3 εκατομμύρια εκτάρια. Καθορίσθηκαν Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και Ζώνες Ειδικής Προστασίας και εντοπίστηκαν οι 113 Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας. Κοντά στα γνωστά μέρη, όπως το φαράγγι της Σαμαριάς και το Δέλτα του Έβρου, που θα μπουν στον κατάλογο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανακαλύφθηκαν κάποια παραμελημένα μέρη - θησαυροί, όπως η περιοχή του ΣΥΡΙΓΓΑ της ΣΥΡΟΥ.
Η προτεινόμενη περιοχή «NATURA 2000» της Σύρου βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού και καταλαμβάνει έκταση 783 εκταρίων. Περιλαμβάνει το όρος Σύριγγας και εκτείνεται μέχρι τις δυτικές ακτές, από τον κόλπο Μαρμάρι μέχρι τον κόλπο Δελφίνι. Είναι το μοναδικό μέρος του νησιού που έχει ασβεστολιθικά πετρώματα, σε αντίθεση με το υπόλοιπο νησί που καλύπτεται από ηφαιστειακά πετρώματα. Υπάρχουν πολλές πηγές, που περιβάλλονται από υδροχαρή φυτά, απόκρημνες βραχώδεις ακτές, γκρεμοί, σπήλαια, σάρες και μικρά φαράγγια. Η σπουδαιότητα της περιοχής προκύπτει από πολλά στοιχεία. Το όρος Σύριγγας προστατεύεται φυσικά, επειδή οι απόκρημνες πλαγιές, οι γκρεμοί και η απουσία δρόμων καθιστούν δύσκολη την πρόσβαση. Η χλωρίδα είναι πλούσια σε κοινά και σε σπάνια ενδημικά είδη του Αιγαίου. Οι αμμοθίνες, είναι πολύ σημαντικές για τη διατήρηση της χλωρίδας. Η πανίδα της είναι επίσης πλούσια σε τοπικά ενδημικά ασπόνδυλα. Η περιοχή, και ιδιαίτερα το βουνό Σύριγγας, είναι πολύ σημαντική για την ορνιθοπανίδα και τα θηλαστικά της, εξαιτίας της γεωμορφολογίας της και της παρουσίας πολλών φυσικών καταφυγίων. Τέλος υπάρχουν πολλές ανεξερεύνητες σπηλιές και στις ακτές συχνή είναι η παρουσία της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus και της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta.
Αυτή εδώ ακριβώς η περιοχή, ισχυρίζεται η ΑΙΟΛΙΚΗ ΝΕΩΡΙΟΥ Α.Ε, είναι η καλύτερη από πλευράς ανέμων, για τη λειτουργία του αιολικού πάρκου. Και ζητάει γι’ αυτό την προσωρινή διάνοιξη δρόμου μήκους δύο περίπου χιλιομέτρων για τη μεταφορά των βαρέων μηχανημάτων και του εξοπλισμού του αιολικού πάρκου. Για να κάνει πιο επιστημονικοφανές το αίτημα απευθύνθηκε σε γραφείο περιβαλλοντικών μελετών της Αθήνας. Όμως ο περιβαλλοντολόγος που ανέλαβε να τεκμηριώσει την αναγκαιότητα του έργου, για κακή τύχη της εταιρείας, προφανώς δεν πάτησε ποτέ το πόδι του στη Σύρο κι έκανε τη μελέτη μάλλον εξ αποστάσεως.
Γράφει λοιπόν, ο περί ου ο λόγος κύριος: «Το τοπίο (του Σύριγγα) δεν παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά...»Αυτά, για μια περιοχή του Δικτύου «NATURA 2000» που έχει περάσει από το κόσκινο τόσων ειδικών επιστημόνων και έχει προταθεί ακριβώς για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της!
Παραπέρα «Εξάλλου η κύρια τουριστική ανάπτυξη σημειώνεται στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού...» Μα πού είδε ο κύριος αυτός τα καραβάνια των τουριστών στην Απάνω Μεριά!
Και πιο πέρα. «Η περιοχή μελέτης δεν ανήκει σε καμιά οροθετημένη ΖΟΕ...». Η περιοχή βεβαίως και είναι χαρακτηρισμένη Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου!
Και συνεχίζει: «Η θέση του έργου δεν βρίσκεται σε οδό απορροής υδάτων». Είναι σαφές ότι το έργο στη διαδρομή των εργασιών του θα αφανίσει τις διάσπαρτες πτυχώσεις και τα ρέματα.
Λίγο πιο πέρα, ο άνθρωπος που έχει επιλεγεί από την ΑΙΟΛΙΚΗ ΝΕΩΡΙΟΥ Α.Ε. για να εκφράσει τη βαρύνουσα περιβαλλοντολογική του άποψη, προτείνει την αντικατάσταση «της υποβαθμισμένης βλάστησης με άλλους τύπους εισαγόμενης βλάστησης...»
Τέλος καταλήγει, σαν κοινός τουριστικός πράκτορας, προτείνοντας ο δρόμος που θα διανοιχτεί να παραμείνει και να χρησιμοποιείται για επισκέψεις τουριστών στο αιολικό πάρκο και για θαλασσινά μπάνια στις βορειοδυτικές παρθένες παραλίες του νησιού!!!
Μόνο για τα σκυλάδικα που θα ανοίξουν κατά μήκος του δρόμου ξέχασε να μιλήσει...
Σαν πρόσχημα για την αναγκαιότητα διάνοιξης δρόμου η ΑΙΟΛΙΚΗ ΝΕΩΡΙΟΥ Α.Ε. χρησιμοποιεί την ακαταλληλότητα του υπάρχοντος οδικού δικτύου λόγω των μεγάλων κλίσεων.
Πρέπει να τονίσουμε ότι στη Σύρο λειτουργούν ήδη τέσσερις ανεμογεννήτριες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Στο ΒΟΥΛΙΑ, στο ΚΟΡΑΚΙ, στον ΠΥΡΓΟ και στο ΦΟΙΝΙΚΑ. Πώς η μεταφορά αυτών των ανεμογεννητριών δεν αντιμετώπισε προβλήματα «λόγω των μεγάλων κλίσεων» που επικαλείται η ΑΙΟΛΙΚΗ ΝΕΩΡΙΟΥ Α.Ε;
Αντίθετα. στις κλίσεις του δρόμου που σχεδιάζει να ανοίξει από τον κόλπο Μαρμάρι μέχρι και την κορυφή του Σύριγγα η καλή εταιρεία αναδεικνύεται σε καλογυμνασμένο ορειβάτη, αφού προτιμάει να σκαρφαλώσει με τα βαρέα μηχανήματά της και ολόκληρο τον εξοπλισμό του αιολικού πάρκου μέχρι πάνω στο βουνό καταστρέφοντας στο διάβα της ρέματα, πλαγιές και σάρες..
Και εύλογα προκύπτει το ερώτημα. Γιατί η εταιρεία πρέπει σώνει και καλά να ξεκοιλιάσει το βουνό και να στήσει το αιολικό πάρκο στο μόνο παρθένο και προστατευόμενο μέρος του νησιού;
Οι λόγοι που επικαλείται η εταιρεία για να πείσει τη Δασική Υπηρεσία και η διάτρητη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που συνυποβάλλει είναι προσχήματα για να αποκρύψουν τους πραγματικούς σκοπούς. Η απάντηση γίνεται προφανής. Η περιοχή έχει επιλεγεί για οικοπεδοποίηση και τα οφέλη κάποιων ελαχίστων από τη διάνοιξη του δρόμου Ερμούπολης - Σύριγγα - κόλπου Λείας και κόλπου Μαρμάρι θα είναι τεράστια. Επίσης, όπως προκύπτει από τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων «η περιοχή μελέτης χαρακτηρίζεται από μάρμαρα που επικάθονται των σχιστόλιθων Σύρου». ?ρα υπάρχει έτοιμο λατομείο για εξόρυξη μαρμάρων επ’ ωφελεία κάποιων. Αυτό άλλωστε εξηγεί και την πρεμούρα που έδειξαν κάποιοι ιδιώτες για να δημιουργήσουν νταμάρι, το οποίο σταμάτησε πριν από λίγες μόνο μέρες με παρέμβασή μας.
• Εμείς, βεβαίως τασσόμαστε υπέρ της ανάπτυξης των ήπιων μορφών ενέργειας, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να επισημάνουμε και τα εξής:
• Κατ’ αρχήν θα πρέπει οι αιολικοί σταθμοί να χωροθετούνται μακριά από σημαντικές για τη χλωρίδα και πανίδα περιοχές. (Η εταιρία όφειλε προτού ξεκινήσει ανεμολογική έρευνα να εξαιρέσει τις περιοχές που προστατεύονται, λόγω φυσικού κάλλους ή τυγχάνουν ειδικής προστασίας ή αρχαιολογικής σημασίας. Και η Απάνω Μεριά με τον Σύριγγα είναι τα φυσικά στολίδια του νησιού μας).
• Επίσης, όπου σχεδιάζεται να δημιουργηθούν ανάλογα έργα, πρέπει να προηγείται ολοκληρωμένη μελέτη της ορνιθοπανίδας της περιοχής και να μελετάται εξονυχιστικά ο κίνδυνος προσκρούσεων των πουλιών, πριν επιλεγεί η τελική θέση του αιολικού σταθμού, ειδικότερα στο νησιωτικό χώρο. Για να μη γίνει το αιολικό πάρκο νεκροταφείο για τα πουλιά.
Οι περιοχές «NATURA» είναι νομικά και εδάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και η χώρα μας έχει αναλάβει δεσμεύσεις απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο θέμα προστασίας της περιοχής ΣΥΡΙΓΓΑ. (Όπως και για κάθε άλλη περιοχή του δικτύου «NATURA 2000»). Ο Δήμος ?νω Σύρου, με τις χρηματοδοτήσεις που εξασφαλίζει για την προστασία και διατήρηση του ΣΥΡΙΓΓΑ και της Απάνω Μεριάς και έχοντας συναινέσει στην πρόταση για ένταξη της περιοχής Σύριγγα στο δίκτυο «NATURA 2000», έχει αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Εμείς, σαν πολίτες που ενδιαφερόμαστε για τον τόπο μας και που δεν θέλουμε να παρακολουθήσουμε παθητικά τον αφανισμό του, ζητάμε από αυτούς που είναι αρμόδιοι να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να τηρήσουν τις διεθνείς δεσμεύσεις και συμβάσεις, να εφαρμόσουν εν ολίγοις το νόμο. Τονίζουμε ότι επιφυλασσόμαστε να προβούμε στις κατάλληλες ενέργειες για να σταματήσουν αυτές οι καταστροφικές δράσεις.
ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΥΡΟΥ
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1999)
Σημείωση 1ο Τεύχος