Welcome to eyploia.aigaio-net.gr!

     On Line Πλοία
Για να δείτε τα πλοία
On line στο Αιγαίο
πατήστε εδώ.

     Ανακοίνωση
 ΥΠΟΓΡΑΨΤΕ
Για να σωθεί η Σαντορίνη
και το Αιγαίο από
την τοξική βόμβα βυθού
Sea Diamond

 SIGN the PETITION
and help protect Santorini
and the Aegean Sea
from toxic dangers
 


     Κατηγορίες
?γρια Ζωή
Αεροδρόμια Λιμάνια
Αιολικά Πάρκα
Αλιεία
Ανανεώσιμες Π. Ε.
Απόβλητα
Απορ/τα-Ανακύκλωση
Απόψεις-Ιδέες
Βιοτοποι/βιοπ/λότητα
?γρια Ανάπτυξη
Βιώσιμη Ανάπτυξη
Δάση
Διάνοιξεις Δρόμων
Διατροφή
Διάφορα
Δίκτυο
Εκδηλώσεις-Ενημέρωση
Ενέργεια
Έρωτας και Αιγαίο
Θάλασσα-Ακτές
Κεραίες
Κλίμα
Κοινωνία Πολιτών
Κτηνοτροφία
Κυνήγι
Μ.Μ.Ε.
Νερό
Οικολογική Γεωργία
Παραδοσιακοί Οικισμοί
Περιβάλλον
Πολιτισμός
Ρύπανση
Συγκοινωνία
Τουρισμός
Φίλοι των ζώων
Φυσικοί Πόροι
Χωροταξία

     Νησιά


     Επιλογές
·Θέματα
·Αρχείο ?ρθρων

·1ο Τεύχος
·2ο Τεύχος
·3ο Τεύχος
·4ο Τεύχος
·5ο Τεύχος
·6ο Τεύχος
·7ο Τεύχος
·8ο Τεύχος
·9ο Τεύχος
·10ο Τεύχος
·11ο Τεύχος
·12ο Τεύχος
·13ο Τεύχος
·14ο Τεύχος
·15ο Τεύχος
·16ο Τεύχος
·17ο Τεύχος
·18ο Τεύχος
·19ο Τεύχος
·20ο Τεύχος
·21ο Τεύχος
·22ο Τεύχος

     Who's Online
Υπάρχουν επί του παρόντος 10 Επισκέπτης(ες) και 0 Μέλος(η) που είναι συνδεδεμένος(οι)

Είσαστε ανώνυμος χρήστης. Μπορείτε να εγγραφείτε πατώντας εδώ

     Search



     Έπαθλο

Το περιοδικό της Πελοποννήσου


 Ανανεώσιμες Π.Ε.: Θέρμανση- Κλιματισμός

ΝησιάΟι νέες αντιλήψεις και τεχνικές για την εξοικονόμηση ενέργειας στον οικιστικό τομέα

Περιορισμός εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με τον καθορισμό μέτρων και όρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων
της Μαργαρίτας Καραβασίλη
   Η πίστη σε ένα σύγχρονο αρχιτεκτονικό ιδανικό μπορεί να ανοίξει την όραση για μια αληθινή μνήμη. Και αυτή ακριβώς η μνήμη μπορεί να οδηγήσει σε ένα οδοιπορικό στο χθες, να φωτίσει αξιόλογα έργα και να οδηγήσει στις ρίζες της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, μέσα από τη συνάντηση με την ορθότητα, τη σύνεση, τη λογική, αλλά και την έμπνευση, τη φαντασία και τη σοφία που χαρακτηρίζουν τους παραδοσιακούς οικισμούς και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Μέσα από την παρατήρηση κάθε αρχιτεκτονικού στοιχείου κατανοούμε τη λογική που επικρατούσε στην οικοδόμηση τις παλιότερες εποχές, αντλούμε πλούσια εμπειρία και εμπλουτίζουμε τη γνώση μας. Τα έργα των "ανώνυμων" αρχιτεκτόνων, που συνδύαζαν τη σοφία της φύσης με την τέχνη και την επιστήμη - την αρχιτεκτονική, χρησιμοποίησαν τις βέλτιστες τεχνικές οικοδόμησης και αξιοποίησαν τα πλέον κατάλληλα κατασκευαστικά υλικά, προσδιορίζοντας βασικές αρχές και αξίες που ακόμη και σήμερα διέπουν τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική και την οικολογική δόμηση.
    Η αρχιτεκτονική, σε κάθε εποχή, ανεξαρτήτως ύφους, τεχνοτροπίας, λειτουργικής, μορφολογικής ή αισθητικής αναζήτησης, εφόσον "αφουγκράζεται τη φύση" και προσαρμόζεται στον τόπο χρησιμοποιεί φυσική ενέργεια, αξιοποιεί τις θετικές παραμέτρους του κλίματος, τα τοπικά οικοδομικά υλικά και τις παραδοσιακές τεχνικές και βρίσκει τρόπους προστασίας από τις αρνητικές καιρικές και άλλες συνθήκες. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνει να εξοικονομεί φυσικούς πόρους - ενέργεια και νερό - να προσαρμόζεται στις πραγματικές ανάγκες, ενώ ταυτόχρονα σέβεται το περιβάλλον και την ανθρώπινη κλίμακα, διατηρεί τις μνήμες και την πολιτιστική ταυτότητα.
    Αυτή η αρχιτεκτονική χαρακτηρίζεται από μια προσέγγιση που στηρίζεται στη λογική της οικονομίας της φύσης, δηλαδή είναι μια οικολογική προσέγγιση, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή έργων που αντέχουν στο χρόνο και κυρίως ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις που προκαλούν, από την κατασκευή, λειτουργία και κατεδάφισή τους, στο μικροκλίμα, το τοπικό περιβάλλον, το παγκόσμιο κλίμα (με την υπερθέρμανση του πλανήτη).
    Όπως και κατά το παρελθόν έτσι και σήμερα το σύγχρονο αρχιτεκτονικό έργο, για να επιζήσει στο χρόνο χωρίς να προκαλεί ζημιά στο περιβάλλον, πρέπει να εξασφαλίζει τη δυνατότητα επιβίωσης των φυσικών στοιχείων - πόρων. Η αρχιτεκτονική παρέμβαση στο φυσικό χώρο, από αμυντική ή επιθετική που ήταν κατά περιόδους πρέπει να γίνει και πάλι επέμβαση προσαρμογής σε αυτόν. Για την εξασφάλιση της ισορροπίας ανάμεσα στις εσωτερικές δυνάμεις του έργου και στις εξωτερικές του περιβάλλοντος απαιτείται η επιλογή των καλύτερων φυσικών ιδιοτήτων του τελευταίου, που προσαρμόζονται στις ανθρώπινες απαιτήσεις χωρίς να απειλούν το φυσικό περιβάλλον.

    Αστική ανάπτυξη και περιβαλλοντικές προκλήσεις
    1.1. Ανάπτυξη ανθρώπινων κοινωνιών και χρήση πόρων
    Oι ανθρώπινες κοινωνίες, σε όλες τις φάσεις της εξέλιξής τους, χαρακτηρίστηκαν από τη συνεχή αναζήτηση της ανάπτυξης με στόχο την πρόοδο και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής. Oι αναπτυξιακές επιλογές καθόριζαν τον τρόπο οργάνωσης του χώρου, τις κυρίαρχες κοινωνικές δομές, τις πρακτικές χρήσης και διαχείρισης των διαθέσιμων πόρων. Είναι γνωστές πλέον οι συνέπειες της αύξησης του πληθυσμού, της "αστικοποίησης" και της εντατικής χρήσης και κατασπατάλησης των φυσικών, ενεργειακών και πολιτιστικών πόρων. Εκτός από τα σοβαρά κοινωνικά προβλήματα οξύνονται συνεχώς τα προβλήματα του περιβάλλοντος. Η ρύπανση της ατμόσφαιρας, ο θόρυβος, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, οι ελλείψεις ελεύθερων χώρων, η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής κ.λπ. είναι μερικά από τα κρίσιμα προβλήματα που απασχολούν όλο και περισσότερο τις ανθρώπινες κοινωνίες σήμερα. Διαπιστώθηκε ότι η μεγάλη κατανάλωση συμβατικών, μη ανανεώσιμων, μορφών ενέργειας για την κάλυψη των ολοένα αυξανόμενων αναγκών για κίνηση, θέρμανση, ψύξη, φωτισμό, ζεστό νερό χρήσης, κλπ. έχει δραματικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται από την έκλυση, στην ατμόσφαιρα, ρυπογόνων αερίων, κύρια του διοξειδίου του άνθρακα, αερίου που ευθύνεται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
    Oι φυσικοί πόροι δεν είναι ανεξάντλητοι για αυτό η ίδια η φύση θέτει περιορισμούς και όρια τα οποία πρέπει να σεβόμαστε. Καμία διορθωτική ενέργεια δεν είναι ικανή να αποκαταστήσει τη διαταραχή της οικολογικής ισορροπίας που συμβαίνει, εφόσον οι ανθρώπινες δραστηριότητες εξελίσσονται με εντατικό ρυθμό και αγνοούν τις δυνατότητες και τα όρια αυτά. Δυστυχώς το σπουδαιότερο μέλημα του σχεδιασμού, που είναι να διασφαλίζει την τήρηση των αρχών της πρόβλεψης και πρόληψης με στόχο την, κατά το δυνατό, ελαχιστοποίηση των αναμενόμενων περιβαλλοντικών επιπτώσεων έχει για πολλά χρόνια αγνοηθεί με δραματικές συνέπειες.
    Κάποτε οι πόλεις γεννιούνταν και μεγάλωναν αργά, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός ενώ σήμερα "κατασκευάζονται" μέσα σε λίγα χρόνια επεκτείνονται υπέρμετρα, κατασπαταλούν πολύτιμο έδαφος και πόρους και αποτελούν την πηγή των σοβαρότερων περιβαλλοντικών ζητημάτων. Από τη στιγμή που οι σύγχρονες πόλεις γιγαντώθηκαν έγινε αντιληπτό ότι ο πιο επικίνδυνος εχθρός του ανθρώπου είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και γίνονται πολλές προσπάθειες ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε αυτό τον εχθρό φίλο. Στις ημέρες μας έχει κατανοηθεί πλήρως ότι η προτεραιότητα στη ζωή σχετίζεται όλο και περισσότερο με την προτεραιότητα στην πόλη και αυτή η διαπίστωση παραπέμπει στον ορθολογικό σχεδιασμό.
    Στη βάση αυτή η περιβαλλοντική κρίση φωτίζεται όλο και περισσότερο από βαθύτερες έννοιες, στις οποίες μας παραπέμπει η οικολογία. Το επίθετο "ορθός" ή " "ορθολογικός" ερμηνεύεται ως "φυσικός" ή "λογικός" και μπορεί να αντικατασταθεί με τον όρο "οικολογικός". Έτσι οι σύγχρονοι όροι "οικολογικός σχεδιασμός", "οικολογική δόμηση", "οικολογικό κτίριο" ή "οικολογική πόλη", που επαναλαμβάνονται όλο και πιο συχνά, παραπέμπουν σε συνειδητές επιλογές και πράξεις που είναι αποτέλεσμα "ορθής" - "λογικής" σκέψης και που βασίζονται στην αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση του έργου με τον περιβάλλοντα και τον ευρύτερο χώρο. Αυτή η τάση εντείνεται καθώς οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν στραφεί στην αναζήτηση βιώσιμων λύσεων σε κάθε τομέα και ιδιαίτερα στο θέμα της οικοδόμησης των σύγχρονων κτιρίων προκειμένου να ανταποκριθούν στις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Και στο πλαίσιο αυτό υπάρχει μια συνειδητή στροφή προς την παράδοση για να διδαχθούν από τη "σοφία" των κοινωνιών αυτών, από τις παραδοσιακές τεχνικές που δημιούργησαν θαυμάσιους οικισμούς και αρχιτεκτονικά έργα, ώστε να παράγουν και πάλι γνήσια έργα, ικανά να "κατακτήσουν το διευρυμένο και σύνθετο οικουμενικό πλαίσιο, μέσα από τη μαγική ποικιλία των εκφράσεων που η αρχιτεκτονική μπορεί να δημιουργεί".

    1.2. Η εξέλιξη της πολεοδομικής σκέψης
    Από το 1907 που ο γάλλος αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Τόνο Γκαρνιέ ολοκλήρωσε το σχέδιο της βιομηχανικής πόλης μέχρι το 1993 που συντάχθηκε η περίφημη "Χάρτα της Αθήνας" αναρίθμητες ήταν οι αλλαγές που συντελέστηκαν σε κάθε τομέα και ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε γύρω από τον πολεοδομικό σχεδιασμό. Oι περισσότερες πολεοδομικές αναπτύξεις δεν κατάφεραν να ενσωματώσουν ούτε στη μορφή ούτε στο περιεχόμενο τη γνησιότητα της αυθεντικής αρχιτεκτονικής έκφρασης και τα προτερήματα του παραδοσιακού αστικού χώρου. Είναι γεγονός ότι η σύγχρονη πολεοδομία και η αρχιτεκτονική των αρχών του 20ού αιώνα δεν διατήρησε πολλά στοιχεία από την παράδοση όπου απαραίτητη προϋπόθεση για την οικοδόμηση πόλεων ήταν η εξασφάλιση της Υγείας και αυτή η ανάγκη οδηγούσε στην επιλογή της πιο υγιεινής τοποθεσίας.
    Oι σύγχρονες επιλογές απέχουν πολύ από τη λογική που ακολούθησε ο σχεδιασμός των παραδοσιακών πόλεων που είχε σαν γνώμονα την εξεύρεση της πιο υγιεινής τοποθεσίας και της κατάλληλης χάραξης των οδών ώστε να αποθαρρύνεται η διέλευση των ανέμων από τις δευτερεύουσες οδούς και να αποκλείεται η διέλευση των "κρύων ανέμων, που ταλαιπωρούν τον ανθρώπινο οργανισμό, ζεστών, που τον βλάπτουν και υγρών που τον αρρωσταίνουν". Oι περισσότερες ιστορικές πόλεις έχουν αναπτυχθεί σε δρόμους που είναι στραμμένοι προς τις περιοχές των ανέμων κατά τρόπο ώστε αυτοί να προσκρούουν στις γωνίες που σχηματίζονταν από τα κτίρια και να απωθούνται. Oι πόλεις είχαν τη δυνατότητα να επωφελούνται στο μέγιστο από τις ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, καθώς η γνώση της κίνησης του ήλιου και της σκιάς προσδιόριζε τους προσανατολισμούς και υποδείκνυε τη θέση της μεσημβρίας (του νότου), του βορρά και των άλλων κατευθύνσεων. Η ίδια φιλοσοφία, η ίδια ορθότητα στη σκέψη, αλλά και η γνώση της φύσης και της τοποθεσίας προσδιόριζαν την επιλογή της κατανομής των θέσεων των ιερών κτιρίων, της αγοράς και των υπόλοιπων δημόσιων χώρων, Στην περίπτωση αυτή σημαντικό ρόλο έπαιζε και η ανάγκη μορφολογικής και σημειολογικής αναζήτησης ώστε να παρουσιάζονται, με τον πλέον δυναμικό τρόπο, οι σχέσεις μεγεθών και οι αναλογίες. Η "ορθή" γνώση των τρόπων δόμησης και της ποικιλίας των υλικών, με τη συμβολή των οποίων κατασκευάζονταν τα κτίρια, επέτρεπε στην αξιοποίηση όλων των αρετών τους και των στοιχείων της φύσης από τα οποία τα υλικά αυτά αποτελούνταν, προς όφελος της υγείας.
    ?λλες είναι οι κυρίαρχες "λογικές" που πρυτάνευαν στην πολεοδομία και οικοδόμηση. Η δεκαετία του '60-70 χαρακτηρίστηκε από την κοινωνιολογική και σημειολογική αναζήτηση. Το 1960 ο Kevin Lynch, στο βιβλίο του η "Εικόνα της Πόλης", δεν αναζητούσε παρά μια νέα οπτική και μια σαφή θεωρητική βάση που θα επέτρεπε την ενοποίηση των σύγχρονων τάσεων με τα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την τοπική ταυτότητα των πόλεων, μέσα από εμπειρικά δεδομένα - που προέρχονταν από το σχηματισμό της δημόσιας εικόνας του αστικού συνόλου - και ελάχιστα μέσα από στοιχεία σχετικά με τον τρόπο χρήσης και αξιοποίησης του κλίματος, της φυσικής ενέργειας, των αναγκών, της λειτουργικότητας. Ίδια ήταν η φύση του προβληματισμού και τη δεκαετία του '80-90 που χαρακτηρίστηκε από την αναζήτηση της "εικόνας της σύγχρονης πόλης" η οποία στηρίχθηκε σε διεπιστημονικές έρευνες της δεκαετίας του '70, κοινωνιολογικού χαρακτήρα, σε ανθρωπιστικές προσεγγίσεις και σε μαρξιστικές αναλύσεις. Το κυρίαρχο συμπέρασμα όλου του σύγχρονου προβληματισμού απεδείκνυε το ρόλο και τη σημασία που έχει η αναγνωσιμότητα και η διαύγεια στη μορφή της πόλης, ως το βασικό μέσον εξύψωσης της οπτικής, αισθητικής και σημασιολογικής της αξίας.
    Από τη δεκαετία του '80 δόθηκε περισσότερη έμφαση στη διαρρύθμιση του χώρου με στόχο την προσαρμογή των πόλεων στην πολυπλοκότητα της κοινωνίας. Η πολυκεντρική δομή των πόλεων και το σύστημα κατά ζώνες ήρθαν σε αντιδιαστολή με τον γιγαντισμό δομών, λειτουργιών και δραστηριοτήτων. Oι ακτινωτές - συγκεντρωτικές αναπτύξεις θεωρήθηκαν άκαμπτες και επιθετικές προς τη φύση. Λύσεις όπως οι "δορυφορικές" πόλεις ή οι "παράλληλες" πόλεις επέτρεψαν μεγαλύτερη ελευθερία στο σχεδιασμό, χωρίς ωστόσο να καταφέρουν να πετύχουν μια εκσυγχρονισμένη συνεχιστή του χαρακτήρα του αστικού ιστού. Κατέληξαν σε πόλεις υπνωτήρια, όπως και τα μεγάλα συγκροτήματα κοινωνικής κατοικίας που δημιουργήθηκαν παλαιότερα. Παρ' όλ' αυτά από τις αναζητήσεις του Le Corbusier για διάρθρωση σε ορθογωνικό κάνναβο, έως αυτές του Alexander για σχεδιασμό σε απλό, είτε με καθορισμένες κατευθύνσεις κάνναβο, περάσαμε στην εξαγωγική διάταξη, κατά τον Alvar Aalto, που μπορούσε να εξασφαλίσει εξοικονόμηση χώρου. Στη συνέχεια βρίσκουμε στο έργο των Ιαπώνων "metabolistes" μια συνέχεια αυτών των ιδεών σχετικά με τη σημασία της ποιότητας στη μορφή των πόλεων, που άλλοτε οδήγησαν σε συνειδητή επιστροφή στον ιστορικισμό και τον τοπικισμό, άλλοτε σε επιστροφές στις ρίζες.
    Oι νεότερες θεωρίες των μοντέλων του Chr. Alexander, για μια "δημοκρατική" πολεοδομία πρότειναν, μια διαδικασία σχεδιασμού που να επιτρέπει την άμεση παρέμβαση των χρηστών - μελλοντικών ενοίκων, ώστε να εξατομικεύονται τα σχέδια συμβάλλοντας στη συνειδητοποίηση του κοινού σχετικά με το δικαίωμά του να επηρεάζει τις αποφάσεις για το περιβάλλον του. Ήταν η αρχή για την ανάπτυξη των θεωριών ανθρωπιστών και των οικολόγων μέσα από διαφορετικούς δρόμους.
    Την τελευταία δεκαετία ειδικοί και εμπειρογνώμονες του σχεδιασμού άρχισαν να συζητούν εξαπολύοντας την κριτική τους για τη ρύπανση, τα συμφέροντα των "ισχυρών", τον αφόρητο συνωστισμό, τις υπέρμετρες αποστάσεις μεταξύ τόπου κατοικίας και εργασίας, για τη μικρή ή τη μεγάλη κλίμακα, για τον κοινωνικό ρόλο της πολεοδομίας, την προστασία της φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς, χωρίς παρ' όλ' αυτά να ερμηνεύουν πλήρως τα αίτια του προβλήματος της αναπαραγωγής διακρίσεων και αδικιών και της αλαζονείας που οδηγούν στην - χωρίς όρια - ανάπτυξη, στην υπερεξάντληση των φυσικών πόρων, την κατασπατάληση γης, την αλλοτρίωση, την αδιαφορία, την απομόνωση. O προβληματισμός αυτός ανέδειξε τα αίτια της περιβαλλοντικής κρίσης, αλλά και ξεχασμένες παραδοσιακές αξίες και έφερε στο προσκήνιο την αστική οικολογία που συνδέεται με τις σύγχρονες κατευθύνσεις της Habitat il Agenda για "Πόλεις ισόνομες, υγιείς, ασφαλείς και βιώσιμες". Η βιωσιμότητα των κοινωνιών εξαρτάται από την ισορροπία των φυσικών οικοσυστημάτων και τη βιωσιμότητα των πόλεων. Αναζητάμε έτσι λύσεις, μέσα από τη λειτουργία της, που θα επιτρέπουν την ανάπτυξη δίκαιων και αλληλοεξαρτώμενων κοινωνιών που θα επιτρέπουν στις μελλοντικές γενιές να απολαύσουν εξίσου τα αγαθά του σύγχρονου πολιτισμού, χωρίς να διακυβεύεται το μέλλον του πλανήτη. Αναδείχθηκε ότι η "ιδανική πόλη του σήμερα είναι αυτή που, εκτός των άλλων, κατορθώνει να ελαχιστοποιεί τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη λειτουργία της.
    Oυσιώδης καθοριστικός παράγων της ποιότητας ενός αστικού συστήματος κατοίκησης είναι ο τρόπος ενσωμάτωσης των κτιρίων στο φυσικό περιβάλλον και το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης των φυσικών δομών με τις ανθρώπινες κοινωνικές δομές. Το κέλυφος των κτιρίων πρέπει να εκφράζουν τις φυσικές δομές γιατί αυτές πρέπει να είναι το υπόβαθρο μέσα στο χώρο των ανθρώπινων κοινωνικών δομών.

    1.3. Σύγχρονες πόλεις - Σύγχρονα διλήμματα
    Στο πέρασμα των χρόνων η αρχιτεκτονική έγινε "μεγάλη", επιστημονικά στηριγμένη, αλλά συχνά, δομημένη με έξαρση και έπαρση. Υπέκυψε, σε μεγάλο βαθμό, στους νέους κανόνες που επικράτησαν, προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα και προσπάθησε να εκφράσει, κάθε φορά, τις κυρίαρχες τάσεις και πρακτικές. Αποτέλεσμα ήταν να αλλάξει κλίμακα και κυρίως να χάσει μέρος από την δυναμική της και από την αυθεντικότητά της. Υπέκυψε στα κυρίαρχα καταναλωτικά πρότυπα, εξυπηρέτησε πιεστικές κοινωνικές ανάγκες στέγασης και ταυτίστηκε με την οικονομική απόδοση και την ταχύτητα στην παραγωγή. Η ανάπτυξη νέων μέσων παραγωγής και μεταφοράς, νέων αστικών δραστηριοτήτων και πάνω από όλα η βιομηχανική επανάσταση, μετέτρεψαν τις πόλεις σε δυναμικά μητροπολιτικά κέντρα που σφύζουν από ζωή, παρ' όλ' αυτά στερούνται πολλά ζωτικά αγαθά, που άλλοτε ήταν προϋποθέσεις ζωής. Το "σύστημα αντιπαροχής", η γεωπρόσοδος, η μαζική παραγωγή, η εμπορευματοποίηση της κατοικίας, το χαμηλό κόστος, ο ταχύς χρόνος παράδοσης και άλλες αξίες της εποχής μας επέδρασαν στην αρχιτεκτονική και στην οικοδόμηση, παράλληλα με την τεχνολογική εξέλιξη, τις σύγχρονες κατασκευαστικές πρακτικές και τα νέα οικοδομικά υλικά. Κυριάρχησαν περισσότερο τα πρώτα στοιχεία με αποτέλεσμα να μην καταφέρει η αρχιτεκτονική, παρά σε ελάχιστες εξαιρέσεις, να καθορίσει - όπως το έκανε παλιότερα - τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές παραμέτρους, άρα να δημιουργήσει ανάλογες πρακτικές.
    Έτσι σταδιακά η αρχιτεκτονική έχασε την αίγλη της και αντικαταστάθηκε από την εργασία "εν σειρά" που δημιούργησε η εντατική οικοδομική δραστηριότητα της περασμένης εικοσιπενταετίας η οποία όμως δεν εμπνεόταν από κάποιο όραμα, παρά από την πιεστική ανάγκη. Η πολυκατοικία αντικατέστησε τη μονοκατοικία με κήπο, καθώς από την οριζόντια ανάπτυξη, περάσαμε στην "κάθετη" - κατακόρυφη - ανάπτυξη. Εξωτερικοί παράγοντες επέβαλαν μιαν εντελώς ιδιότυπη υφή στην ταυτότητα των πολεοδομικών ιστών, τονίζοντας τη διάρθρωσή τους, όπως οι τρόποι χρήσης του εδάφους, με τους συντελεστές δόμησης και κάλυψης, τα επιτρεπόμενα ύψη, ενώ το σύστημα κυκλοφορίας και το αντίστοιχο οδικό δίκτυο διαμόρφωσαν μιαν άλλη δημόσια εικόνα του συνόλου.
    Η "συλλογική" κατοικία που χαρακτηρίστηκε κάποτε ως πράξη κοινωνικοποίησης, άρα σημαντική "επανάσταση" στην αρχιτεκτονική, σύντομα αναδείχτηκε ως αδυναμία της. Γιατί αντί να επιδράσει καθοριστικά στην κοινωνική πρακτική, επηρεάσθηκε από αυτή παράγοντας ανεπαρκή έργα, ακατάλληλες μορφές, μη λειτουργικά σχήματα. Η κυριαρχία προτύπων, συχνά ξένων προς τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες των κατοίκων των πόλεων, οδήγησε σε κακόγουστο μιμητισμό, ενώ άρχισαν να αγνοούνται, όλο και περισσότερο νομοτελειακοί κανόνες της ίδιας της αρχιτεκτονικής, ως Τέχνη και Επιστήμη που βασίζεται, κατ' εξοχήν, στη γνώση της τοπογραφίας. Η κατοικία, από έκφραση πρωταρχικών αναγκών στέγασης, ασφάλειας, υγείας, μετατράπηκε σταδιακά σε καταναλωτικό προϊόν και σαν τέτοιο υπέστη τις συνέπειες των νόμων της ελεύθερης αγοράς. Από την αρχιτεκτονική περάσαμε στη μαζική παραγωγή πανομοιότυπων κτιρίων, από τον αρχιτέκτονα περάσαμε στον εργολάβο - τον κατασκευαστή. Από μια αργή διαδικασία ορθής σκέψης, αναζήτησης βέλτιστων λύσεων, μέσα από τη γνώση και την εμπειρία, περάσαμε στην παραγωγή σε σειρά ανέκφραστων και, συχνά, ακατάλληλων κτιρίων.
    Το κυρίαρχο σύστημα παραγωγής κτιστού περιβάλλοντος δεν μπόρεσε να παράγει καμιά διαδικασία άμεσης δημοκρατίας, παρά το γεγονός ότι ενεπλάκησαν πολλοί στη διαδικασία παραγωγής αστικού χώρου. Σήμερα, μόνο μέσα από προγράμματα επανάχρησης και επανακατοίκησης υποβαθμισμένων αστικών περιοχών επανέρχεται στο προσκήνιο ο πολίτης και παρεμβαίνει μερικώς στο σχεδιασμό. Oι σύγχρονες κοινωνίες πάσχουν από αρρώστιες πολλές. Μεταξύ αυτών κυρίαρχη είναι η αρρώστια των πόλεων που πλέον συμβαδίζει με έντονα φαινόμενα κρίσης, όπως αυτής του περιβάλλοντος. O κτιστός χώρος που δημιουργήσαμε, διέπεται - κυρίως - από το νόμο της σκοπιμότητας, με μονάδα αναφοράς της δομής του τον πυρήνα της κατοικίας.
    Έτσι οι πόλεις της Ευρώπης αν και εξακολουθούν να αποτελούν τη βασική πηγή δημιουργίας πλούτου και το κέντρο της κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξής της, γνωρίζουν εντεινόμενα προβλήματα που συνδέονται με την ταχεία οικονομική αναπροσαρμογή, την ανεργία, τις περιβαλλοντικές συνθήκες, την κυκλοφοριακή συμφόρηση, τη φτώχεια, τις κακές συνθήκες στέγασης, την εγκληματικότητα, την τοξικομανία. Το 80% περίπου του πληθυσμού της Ευρώπης ζει σε πόλεις ενώ το 20% περίπου ζει σε μεγάλα αστικά συγκροτήματα άνω των 250.000 κατοίκων. Στις περισσότερες πόλεις η συνολική απασχόληση αυξήθηκε λόγω της ανάπτυξης του τομέα των υπηρεσιών που αντιπροσωπεύει σήμερα 60% έως 80% όλων των θέσεων απασχόλησης στις πόλεις αντισταθμίζοντας την απώλεια απασχόλησης στο βιομηχανικό τομέα.
    Η μελλοντική ανάπτυξη των πόλεων διαρθρώνεται γύρω από διαφορετικά στοιχεία σε σύγκριση με το παρελθόν. Oι δραστηριότητες υπηρεσιών, οι τηλεπικοινωνίες, οι μεταφορές, η βιοτεχνολογία, οι επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, το διεθνές και λιανικό εμπόριο, η ανάπτυξη της κοινωνίας των πληροφοριών καθώς και η εκπαίδευση και η έρευνα θα αποκτήσουν μεγάλη σημασία. Εξάλλου το περιβάλλον και οι καλύτερες συνθήκες ποιότητας ζωής εξελίσσονται σε ολοένα πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την εγκατάσταση νέων δραστηριοτήτων. Κατά συνέπεια οι πόλεις αντιμετωπίζουν την πρόκληση της συνεχούς τους προσαρμογής στις ταχείες μεταβολές στον οικονομικό τομέα που έρχονται αντιμέτωπες με την κρίση που πλήττει πολλούς τομείς της ζωής, όπως κυρίως η περιβαλλοντική κρίση.
    Η αναζήτηση ενός νέου τύπου ανάπτυξης, ικανού να αναστρέψει τη συνεχιζόμενη περιβαλλοντική κρίση και να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας των ανθρώπινων οικισμών έρχεται αντιμέτωπη με μια συνεχιζόμενη διάβρωση του ρόλου της πόλης η οποία είναι η μεγαλύτερη απειλή στο ευρωπαϊκό πρότυπο ανάπτυξης και κοινωνίας, καθώς η επίτευξη της βιώσιμης πόλης εξακολουθεί να αποτελεί ένα ασαφές και αδύναμο όραμα. Πολλά είναι αυτά που πρέπει να γίνουν ώστε να επιτευχθεί ρύθμιση της λειτουργίας της πόλης, κάτι που προϋποθέτει θεραπεία της πόλης, κάτι που προϋποθέτει θεραπεία των ιστορικών της αξιών, δραστική παρέμβαση σε τρόπους ζωής, στη δημιουργία σωστών και αποτελεσματικών τρόπων διοίκησης, διαχείρισης οικονομικών πόρων, με την ευρεία έννοια του όρου, αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντός της και στη συνεργασία με τους πολίτες ισότιμα και χωρίς αποκλεισμούς.
    Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν προσεκτική θεώρηση του παρελθόντος και υπεύθυνο σχεδιασμό του μέλλοντος. Το αντικείμενο και η πρόκληση είναι τεράστια και δημιουργούν μεγάλες ευθύνες και πολλαπλά διλήμματα. Τα πλαίσια αρχών, οι διακηρύξεις και τα σχέδια δράσης που συμφωνήθηκαν σε παγκόσμια και ευρωπαϊκά κλίμακα επαναπροσδιόρισαν την έννοια της ανάπτυξης ως αυτής που δεν ταυτίζεται μόνο με την αύξηση του παραγόμενου προϊόντος, αλλά και με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η ιδεολογία της βιώσιμης ανάπτυξης δημιουργεί ευνοϊκό πλαίσιο για μια επιστροφή στο κοινωνικό πρόσωπο της πολεοδομίας που αποτελεί συνειδητό δημιούργημα της φροντίδας για την κοινωνική ευημερία και την αποφυγή της εξόντωσης των αξιών της φύσης και του ανθρώπινου πολιτισμού. Την ίδια στιγμή ένα εύλογο δίλημμα γεννιέται που απορρέει από την επίγνωση της κατάστασης του περιβάλλοντος και της μακράς και επίπονης διαδικασίας που απαιτείται για την αναγκαία αλλαγή προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης, αλλά και από την επίγνωση των δυσχερειών που απορρέουν από τις αγκυλώσεις των σύγχρονων κοινωνιών, από την αδυναμία ουσιαστικής στροφής προς βιώσιμες επιλογές και από άλλα ζητήματα που σχετίζονται με τις υφιστάμενες οικονομικές και κοινωνικές δομές.
    Το μεγαλύτερο δίλημμα όμως βρίσκεται μπροστά στην συνεχιζόμενη αύξηση πληθυσμού αλλά και των οικιστικών και άλλων αναγκών με αποτέλεσμα την αύξηση των αναγκών παραγωγής πρώτων υλών, γεγονός που εντείνει την οικολογική καταστροφή. Από το 1950 ως το '90 έχει διπλασιαστεί η βιομηχανική παραγωγή ξύλου, τριπλασιάστηκε το χρησιμοποιούμενο νερό, ενώ οι εξαγωγές πρώτων υλών και βιομηχανικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 11 φορές. Αντίστοιχα στον ενεργειακό τομέα έχει εξαπλασιαστεί η παραγωγή πετρελαίου, ενώ η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας σχεδόν διπλασιάζεται κάθε δεκαετία. Oι βιομηχανίες πρώτων υλών κατατάσσονται ανάμεσα στις πιο ενεργειοβόρες και ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για φαινόμενα όπως η όξινη βροχή, το φαινόμενο του "θερμοκηπίου" και καταστροφές του τοπίου. Για παράδειγμα, η οικονομική δραστηριότητα από τα μέσα του αιώνα έχει πενταπλασιαστεί.
    Αποτέλεσμα των διαρκώς αυξανόμενων καταναλωτικών αναγκών σε συνάρτηση με την έλλειψη μέτρων για τη διασφάλιση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων και του δομημένου περιβάλλοντος γενικότερα είναι η αύξηση των ενεργειακών καταναλώσεων σε όλους τους τομείς, στη Βιομηχανία, τις Μεταφορές, στον Oικιακό / Εμπόριο / Τριτογενή τομέα με σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες που προκαλούνται από τις εκπομπές ρυπογόνων αερίων που προκαλούν την ατμοσφαιρική ρύπανση και μακροπρόθεσμα τις Κλιματικές Αλλαγές του πλανήτη. Κύριος υπεύθυνος το διοξείδιο του άνθρακα, που παράγεται από την καύση άνθρακα, μαζούτ ή λιγνίτη, και άλλων πρώτων υλών και προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την τρύπα του όζοντος. Το περιβαλλοντικό κόστος αυτού του τύπου ανάπτυξης, ποτέ δεν συνυπολογίστηκε σοβαρά, ενώ υπήρξε ιδιαίτερα οδυνηρό για την ίδια την ποιότητα ζωής μας, στον πλανήτη.
Κτίρια - Ενέργεια - Κλίμα: Παραδοσιακές και σύγχρονες πρακτικές σχεδιασμού

    2.1. Τοπογραφία - Κλίμα - Αρχιτεκτονική
    Oι πόλεις γεννήθηκαν και εξελίχθηκαν αργά, παράλληλα με τη φυσική ανάπτυξη των κοινωνικών ομάδων και κάθε νέα λειτουργία ήταν αποτέλεσμα αναγκών. Η Αρχιτεκτονική προκειμένου να ανταποκριθεί στις πολλαπλές ανάγκες - λειτουργικές, τεχνικές, αισθητικές και κοινωνικές - αλλά και να εξασφαλίζει στα κτίρια την αντοχή στο χρόνο, αξιοποιούσε τις αρετές των στοιχείων της φύσης. Εξασφάλιζε έτσι υγιεινή, λειτουργικότητα, ισόρροπη διάρθρωση των διαφόρων μελών του έργου, οργάνωση ιεραρχημένων σχέσεων και μεγεθών και απόδοση μορφής, μέσα από την τήρηση των κανόνων της τέχνης και της επιστήμης. Προκειμένου να δοθεί ικανοποιητική λύση σε τόσα ζητούμενα έπρεπε να υπάρχει γνώση της τοπογραφίας όπως εξειδικεύεται σε πέντε, επί μέρους, παραμέτρους: τον Χρόνο, το Φως, τον Ήχο, τα Κλίματα και το Χώρο. Για την αντιμετώπιση αισθητικών ζητημάτων έπρεπε να υπάρχει γνώση των δομών, των όγκων, υλικών, χρωμάτων, φωτός, ήχων, των εξωτερικών και εσωτερικών χώρων και του χρόνου. Για τις κοινωνικές λειτουργίες αναγκαία ήταν η γνώση των ιδιαιτεροτήτων, ατόμων και κοινωνικών ομάδων σε όλα τα επίπεδα, επικοινωνίας, ενημέρωσης, παιδαγωγικής, ελεύθερου χρόνου, εργασίας, πολιτικής. Η γνώση αυτή που ήταν απαραίτητη, στο παρελθόν για το σχεδιασμό των πόλεων και των κτιρίων είναι απολύτως αναγκαία και σήμερα.
    O "ΧΡOΝOΣ", συστατικό με συνεχή ροή που διαρκώς ανανεώνεται ακολουθεί ένα ρυθμό ανάλογα με τις επαναλαμβανόμενες εκδηλώσεις όλων των μορφών οργανικής ζωής, των ανθρώπων, της πανίδας και χλωρίδας και των κυκλικών φαινομένων της φύσης (εναλλαγή ανάμεσα στη μέρα και τη νύχτα). Κάθε πράξη, κάθε πληροφορία, κάθε πρόγραμμα πρέπει να εγγράφεται αρμονικά σε αυτούς τους πολύπλοκους ρυθμούς ώστε να αξιοποιηθεί, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Το ΦΩΣ, πηγή ζωής και όρασης, εγγράφεται επίσης καθοριστικά στο χώρο των πράξεών μας με το γραμμικό ρυθμό ημέρα-νύχτα (παρουσία ή έλλειψη φυσικού φωτός), με την ποιότητα και έντασή του και αποτελεί συστατικό στοιχείο της ίδιας της ανθρώπινης συμπεριφοράς. O ΗΧOΣ αποτελεί επίσης βασική παράμετρο, καθώς ο κάθε χώρος είναι γεμάτος ήχους που αφενός σχετίζονται απόλυτα με το χρόνο, στη διάρκειά του και αφετέρου με τα φυσικά ή τεχνητά φαινόμενα. Απαραίτητο στοιχείο της τοπογραφίας είναι το ΚΛΙΜΑ. Ανάμεσα στη ζέστη και το κρύο, την υγρασία και την ξηρασία, οι τοποθεσίες και το περιβάλλον περνούν, ανάλογα με το χώρο, τα κλιματικά δεδομένα και τις εποχές, σε ποικίλους ρυθμούς, μέσα από διαφορετικά στάδια. Παρ' όλο που δεν είναι πολλές οι δυνατότητες διορθωτικών παρεμβάσεων στο κλίμα, εν τούτοις είναι δυνατό να έχουμε πολλά θετικά αποτελέσματα εφόσον γνωρίζουμε τις κλιματικές συνθήκες. O ΧΩΡOΣ προσφέρει γνώση σχετικά με τα όρια και τις δυνατότητες ενός τόπου, τα χαρακτηριστικά εδάφους και υπεδάφους, την ανάπτυξη της βλάστησης, των υπόγειων υδάτων, το φυσικό ανάγλυφο, τη σημασία του τόπου. Εξετάζει επίσης στοιχεία δημογραφικής εξέλιξης, ανάπτυξης των μέσων μεταφοράς, των δυνατοτήτων μετακίνησης, μεταφορών, αναψυχής, επικοινωνίας, παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης όλων των ειδών προϊόντων. Μεγάλη σημασία έχει η αντιμετώπιση των αισθητικών και πολιτιστικών ζητημάτων, σαν αποτέλεσμα της γνώσης στοιχείων, όπως οι δομές, οι όγκοι, τα υλικά, τα χρώματα, το φως, οι ήχοι, ο εξωτερικός και εσωτερικός χώρος και ο χρόνος. Παράλληλα, η ανταπόκριση στις κοινωνικές λειτουργίες απαιτεί γνώση των ιδιαιτεροτήτων, ατόμων και κοινωνικών ομάδων σε όλα τα επίπεδα, της επικοινωνίας, ενημέρωσης, παιδαγωγικής, ελεύθερου χρόνου, εργασίας, πολιτικής.
    Η αρχιτεκτονική των παραδοσιακών μας κτιρίων έχει βασιστεί στη γνώση όλων των προαναφερόμενων στοιχείων, που ήταν περισσότερο αποτέλεσμα βιωματικής εμπειρίας. Oι "ανώνυμοι" αρχιτέκτονες κατείχαν τα "μυστικά" της τοπογραφίας κάθε χώρου, αφουγκραζόταν τη φύση και έτσι έδιναν, κάθε φορά, τις καλύτερες απαντήσεις. Τα έργα τους οικοδομήθηκαν με τρόπο ώστε να προφυλάσσουν τους κατοίκους τόσο από τις καιρικές συνθήκες, όσο και από τους εχθρούς. Oικοδομήθηκαν με σύνεση και "ορθότητα" για αυτό εναρμονίζονται και προσαρμόζονται στην τοπογραφία, στη φύση, στο κλίμα. Η υγεία και η παραγωγική δραστηριότητα του ανθρώπου επηρεάζονται πολύ από τις κλιματικές συνθήκες, με διαφορετικό τρόπο. Αυτό το γνώριζαν καλά οι πρόγονοί μας οι οποίοι επιβίωναν κάνοντας αποκλειστική χρήση της φυσικής ενέργειας και για αυτό επεδίωκαν να δημιουργήσουν τις πλέον κατάλληλες συνθήκες κατά την οικοδόμηση των πόλεων και των κτιρίων.
    Αλλαγή του κλίματος κάποιων περιοχών, δηλαδή του μέσου κλιματικού προσδιορισμού της θερμοκρασίας, υγρασίας, υδατόπτωσης, κ.λπ. αλλά και των φαινομένων που συνεπάγονται στην ατμόσφαιρα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στην υγεία και στις παραγωγικές δραστηριότητες, αλλά και στον πλανήτη γη, γενικότερα. O τρόπος που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν τα κτίρια και οι πόλεις μας έχουν ιδιαίτερα επηρεάσει το παγκόσμιο κλίμα. Είναι άλλωστε γνωστό ότι υπάρχει μια σημαντική αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στο κλίμα και στα κτίρια. Το κλίμα επιδρά με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους στα κτίρια, όπως τα κτίρια επιδρούν σ' αυτό. Είναι άρα αναγκαίο να προσδιορίζονται οι κλιματικοί παράγοντες που επηρεάζουν και καθορίζουν τελικά τον ορθό σχεδιασμό για την εξασφάλιση της Υγείας.
    Η γνώση και αξιοποίηση των νόμων της φύσης και των φυσικών φαινομένων, κατά το σχεδιασμό κτιρίων και πόλεων φαίνεται μονόδρομος προκειμένου να προστατεύσουμε το περιβάλλον, να κάνουμε ορθολογική χρήση και διαχείριση των φυσικών πόρων - ενέργειας, νερού - να σεβαστούμε τον κύκλο ζωής των προϊόντων, κ.λπ. Η υπερβολική και ανεξέλεγκτη χρήση συμβατικών πηγών ενέργειας για τη θέρμανση, το δροσισμό, το ζεστό νερό χρήσης και το φωτισμό των κτιρίων εκτός του ότι οδηγεί στην κατασπατάληση και εξάντληση των ενεργειακών πηγών συμβάλλει στην εκπομπή στην ατμόσφαιρα αέριων ρύπων, κύρια του διοξειδίου του άνθρακα που είναι υπεύθυνο για την υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιματική μεταβολή.

    2.2. Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική - Oικολογική δόμηση
    Μπροστά στην απειλή της, συχνά μη αναστρέψιμης, περιβαλλοντικής κρίσης η ανθρωπότητα αναζητά βιώσιμες λύσεις για την κατασκευή των κτιρίων και την ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών μια και καλά γνωρίζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται από την παραγωγή και λειτουργία των πόλεων, των κτιρίων και εν γένει των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η γνώση των πρακτικών και τεχνικών που ακολουθήθηκαν κατά την παράδοση στην αρχιτεκτονική, αποκτά μεγάλη σημασία για το σχεδιασμό σύγχρονων ενεργειακά και περιβαλλοντικά αποδοτικών κτιρίων. Η εποχή μας επιβάλλει συνολική αναβάθμιση του κτιστού περιβάλλοντος στη βάση μιας νέας οπτικής σχεδιασμού για υγιή, ενεργειακά και περιβαλλοντικά αποδοτικά κτίρια και οικιστικά σύνολα. Κάθε πράξη σχεδιασμού, πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού, πρέπει να ανταποκρίνεται σε βιώσιμα πρότυπα σχεδιασμού και οικοδόμησης και να αναδεικνύει νέες αξίες και αντιλήψεις στον τρόπο παραγωγής του κτιστού περιβάλλοντος.
    Προς αυτή την κατεύθυνση γνωρίζουμε ότι το βασικό ρόλο παίζουν οι αρχές που θα τηρηθούν στο σχεδιασμό κτιρίων ή πόλεων, καθώς και στη χρήση των κατάλληλων τεχνικών που βασίζονται στη χρησιμοποίηση φυσικών μορφών ενέργειας, στην εξοικονόμησης ενέργειας και νερού, καθώς και στη χρήση των καθαρών τεχνολογιών δόμησης. Η γνώση της επίδρασης των κλιματικών συνθηκών (ηλιακή ακτινοβολία, άνεμοι, θερμοκρασίες, ποιότητα ατμοσφαιρικού αέρα, κ.λπ.) στο κτίριο και κατά συνέπεια στις πόλεις, η εν γένει παρατήρηση των φυσικών φαινομένων (κίνηση του ήλιου κατά τη διάρκεια του χρόνου), η κατάλληλη επιλογή του κτιριακού όγκου - σχήματος, μεγέθους - και κυρίως η επιλογή του προσανατολισμού συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των ενεργειακών αναγκών των κτιρίων με διατήρηση των βέλτιστων συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης.
    Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί την κυριότερη φυσική πηγή ενέργειας, ενώ ο ουρανός το κυριότερο στοιχείο απορρόφησης ενέργειας. Αρκεί να σκεφτούμε ότι η γη δέχεται από τον ήλιο, σε μια μέρα, περισσότερη ενέργεια από αυτήν που καταναλώνουμε εμείς σε ένα έτος. Αυτή η εντυπωσιακή ποσότητα θερμότητας αποβάλλεται προς τον ουρανό κυρίως μέσω της νυχτερινής επανακτινοβολίας. Η συνδυασμένη εκμετάλλευση πηγών φυσικής ενέργειας και στοιχείων απορρόφησης ενέργειας επιτρέπει την επίτευξη μιας πολύ ικανοποιητικής στάθμης άνεσης μέσα στα κτίρια, με περιορισμένη χρήση συμβατικών πηγών ενέργειας. Βασικές φυσικές πηγές ενέργειας είναι η ηλιακή ακτινοβολία, ο εξωτερικός αέρας (θερμοκρασίας άνω των 24° C), τα εσωτερικά κέρδη, η συμβατική θέρμανση και ο τεχνητός φωτισμός. Τα βασικά στοιχεία απορρόφησης ενέργειας είναι ο ουρανός, ο εξωτερικός αέρας (θερμοκρασίας άνω των 24° C) οι υγρές επιφάνειες και η βλάστηση.
    Η εξασφάλιση θερμικής άνεσης είναι το πρώτο ζητούμενο στο βιοκλιματικό σχεδιασμό. Η άνεση επηρεάζεται από τη θερμοκρασία του αέρα εξίσου όπως και των γύρω επιφανειών. Η προσπάθεια έγκειται στην εξασφάλιση ισορροπίας, κάτι που δεν είναι δύσκολο για ένα παθητικό κτίριο, επειδή ο αέρας στο εσωτερικό του βρίσκεται σε θερμική ισορροπία με τις εσωτερικές επιφάνειες, έτσι η μέση θερμοκρασία αυτών είναι παραπλήσια αυτής του αέρα. Δεν είναι τυχαίο που κατά την περίοδο θέρμανσης ένα παθητικό κτίριο με μέσες θερμοκρασίες 19° C μπορεί να προσφέρει συνθήκες άνεσης ανάλογες με εκείνες που επιτυγχάνει ένα συμβατικό κτίριο, με θερμοκρασία αέρα 21°C. Το ίδιο ισχύει και κατά την περίοδο της ψύξης όπου ένα παθητικό κτίριο με μέση θερμοκρασία 27°C μπορεί να παρουσιάζει τον ίδιο βαθμό άνεσης με ένα κτίριο που διαθέτει μηχανικό σύστημα κυκλοφορίας αέρα θερμοκρασίας 24°C σε χώρους με θερμοκρασία τοιχωμάτων 30°C. Η θερμική εκμετάλλευση στα παθητικά κτίρια γίνεται, εκτός από τον τρόπο του σχεδιασμού του, την τοποθέτηση, προσανατολισμό, τη μορφή του, κ.λπ. με τη χρήση παθητικών ηλιακών συστημάτων, τα οποία συγκεντρώνουν, αποθηκεύουν, μεταδίδουν και διαχέουν θερμότητα και αποτελούν αναπόσταστα μέρη των αρχιτεκτονικών στοιχείων.
    Τα θερμικά φορτία που δέχεται η κάθε επιφάνεια ενός κτιριακού όγκου ποικίλλουν για κάθε περιοχή του κελύφους του κτιρίου. Για το λόγο αυτό είναι και διαφορετικά τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για την ηλιοπροστασία του και για τον τρόπο αξιοποίησης των θερμικών φορτίων που δέχεται.
    Ενώ αυτή η παρατήρηση και η μελέτη ήταν παλαιότερα μια φυσιολογική και αυτόματη διαδικασία, προϊόν της εμπειρίας και των βιωμάτων των ανθρώπινων κοινωνιών, σήμερα μοιάζει πολύπλοκη. Απαιτεί γνώση, σκέψη, υπολογισμούς γεγονός που δυσχεραίνει το έργο στην καθημερινή πρακτική των αρχιτεκτόνων. Γνωρίζουμε βεβαίως τη σημασία του φυσικού φωτισμού και αερισμού για την υγεία των κτιρίων και των ανθρώπων που ζουν σε αυτά, όπως το ρόλο της βλάστησης στη βελτίωση του μικροκλίματος και του σκιασμού των κτιρίων. Όμως, ενώ, κατά το παρελθόν η γνώση των φυτών και των ευεργετικών τους επιδράσεων στην υγεία και στην προστασία των οικισμών ήταν δεδομένη, άρα και η επιλογή τους κατά τη διαδικασία οικοδόμησης πόλεων και κτιρίων ήταν μια απλή φυσιολογική "κίνηση", σήμερα αποτελεί ιδιαίτερο γνωστικό τομέα. Έχει αποδειχθεί ότι η ορθολογική χρήση, εξοικονόμηση και διαχείριση των φυσικών πόρων είναι σήμερα πράξη αναγκαία. Γίνεται κατανοητή έτσι και η αναγκαία αναπροσαρμογή του σχεδιασμού προς αυτή την κατεύθυνση.
    Η Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική προσαρμόζεται στο τοπίο, αξιοποιεί τις φυσικές δυνάμεις, εξοικονομεί πόρους, εξασφαλίζει υγεία, θερμική άνεση όλο το χρόνο, άριστη ποιότητα εσωτερικού αέρα και δημιουργεί ευνοϊκό μικροκλίμα. Υπακούει στην οικολογική αντίληψη της συνολικής προσέγγισης, μέσα από τη διαπλοκή και τη σύζευξη διακριτών, μεταξύ τους, τομέων. Η διερεύνηση και κατανόηση των φυσικών και κλιματικών παραμέτρων που σχετίζονται με το κτίριο, της συμπεριφοράς του κτιρίου στο χώρο του, τις ιδιότητες των οικοδομικών υλικών, των κατασκευαστικών μεθόδων, των αρχιτεκτονικών προτύπων οδηγεί σε άριστες σχεδιαστικές λύσεις. Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι τα πεδία που λαμβάνει υπόψη της η Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική είναι τα παρακάτω:
• η τοπογραφία (Χρόνος, Φως, Ήχος, Κλίμα, Χώρος), το τοπίο, η βλάστηση, το έδαφος και υπέδαφος,
• τα τοπικά αρχιτεκτονικά στοιχεία,
• η επάρκεια σε τοπικά οικοδομικά υλικά και η σύγχρονη τεχνολογία,
• η κίνηση του ήλιου (κατά τη διάρκεια του χρόνου) και η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας
• ο προσανατολισμός, ο όγκος, το σχήμα και μέγεθος του κτιρίου,
• η κίνηση και η ταχύτητα του αέρα,
• ο θόρυβος,
• τα διαθέσιμα αποθέματα νερού,
• η θερμοκρασία του αέρα και η μέση θερμοκρασία ακτινοβολίας.
• η σχετική υγρασία του αέρα

    2.3 Στρατηγική σχεδιασμού του κτιρίου
    O βιοκλιματικός σχεδιασμός επανατοποθετεί στη σωστή τους βάση τις παραμέτρους που επιδρούν στο κτίριο και τις επιδράσεις του κτιρίου στο περιβάλλον με γνώμονα την αρμονική συνύπαρξη κτιστού περιβάλλοντος με τα στοιχεία της φύσης και τον τοπικό φυσικό χώρο. Με αυτό τον τρόπο φέρνει κοντά σε μια καθαρά οικολογική αντίληψη, που αφορά σε μια προσέγγιση μέσα από τη διαπλοκή και τη σύζευξη διακριτών, μεταξύ τους, τομέων με ένα ενιαίο, συνολικό τρόπο. Όπως και τη διεπιστημονική προσέγγιση. Παράλληλα, επαναφέρει την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα, ως κυρίαρχες αξίες στον σχεδιασμό, μέσα από τη διερεύνηση των ειδικών χαρακτηριστικών και το σεβασμό στις ιδιομορφίες της τοπογραφίας και των χρηστών, ώστε να τους κάνει συμμέτοχους σε μια συνολική διαδικασία αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης, όπως αυτή ανάμεσα στο κτίριο και το περιβάλλον.
    Θεμελιώνεται ένα νέο σύστημα αξιών για την επίτευξη της αειφορίας. Στόχοι όπως η εξοικονόμηση των φυσικών πόρων - ενέργεια, νερό - εντάσσονται πλέον στον πολεοδομικό σχεδιασμό, ώστε συνθέτοντας τη γνώση και την εμπειρία της παράδοσης με την επιστήμη και την τεχνολογία να έχουμε πόλεις που θα ελαχιστοποιούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. O πολεοδομικός σχεδιασμός προσαρμόζεται σταδιακά και λαμβάνει υπόψη του την παράμετρο "ενέργεια" στη βάση της ορθολογικής χρήσης και διαχείρισης των φυσικών πόρων και της ανάγκης περιορισμού των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Κατευθύνεται από τους νόμους της φύσης και από τα φυσικά φαινόμενα, από τη μελέτη της τοπογραφίας, του κλίματος, των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, αλλά και από την αξιοποίηση των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού και της οικολογικής δόμησης, την εξοικονόμηση νερού, την ορθολογική διαχείριση απορριμμάτων, τον ορθολογικό σχεδιασμό των δικτύων υποδομής, τη διαμόρφωση κατάλληλου μικροκλίματος κ.ά.
    Η επιλογή της κατάλληλης τοποθεσίας, η βέλτιστη χάραξη με στόχο την αξιοποίηση των ευνοϊκών προσανατολισμών, ο προσανατολισμός των οδών κατά τον άξονα "ανατολή-δύση" αποτελούν αναγκαία στοιχεία για την εξασφάλιση ποιότητας και υγείας του οικισμού, της δυνατότητας κατάλληλης τοποθέτησης (βέλτιστου προσανατολισμού) των κτιρίων (ευνοϊκός σχεδιασμός) τη διαμόρφωση κατάλληλου μικροκλίματος, κ.λπ. Η επιλογή του τρόπου χάραξης των οδών (προσανατολισμός) ακολουθεί, οπωσδήποτε όλους τους περιορισμούς, αλλά και τις δυνατότητες που προσφέρει η τοποθεσία και παράλληλα καθορίζεται και ο τρόπος διάταξης των κτιρίων. Κάθε φορά προσπαθούμε να διατηρήσουμε τη βέλτιστη ηλιακή πρόσβαση και εφόσον αυτό δεν είναι δυνατό, τότε μόνο επιχειρούμε την εφαρμογή συμβατικών τεχνικών ανάπτυξης. Το πλάτος των δρόμων εξυπηρετεί τον διαχωρισμό των κτιρίων μεταξύ τους γι' αυτό είναι χρήσιμο να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. O συνδυασμός των οικοπέδων είναι ιδιαίτερα χρήσιμος, επίσης, καθώς και η ογκομετρική μελέτη των κτιρίων που μπορεί να βοηθήσει στην εξεύρεση των βέλτιστων επιλογών για την τοποθέτηση των κτισμάτων. Απαιτείται, πάντως, μια συνολική θεώρηση και μελέτη με γνώμονα την εξεύρεση της αστικής "ηλιακής περιβάλλουσας" (γεωμετρία ηλιακής περιβάλλουσας ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος του οικοπέδου, τη βέλτιστη ηλιακή πρόσβαση, κ.λπ.) βάσει της οποίας μπορούμε να προσδιορίσουμε το μέγιστο επιτρεπτό ύψος ενός κτιρίου, τον τρόπο τοποθέτησής του στο οικόπεδο, κ.λπ.
    O βιοκλιματικός-ενεργειακός σχεδιασμός σε επίπεδο πόλης συμβάλλει στην ελαχιστοποίηση των αναγκών θέρμανσης, ψύξης, ζεστού νερού και φωτισμού, στη δημιουργία ευνοϊκού μικροκλίματος που βελτιώνει τις κλιματικές συνθήκες στις πόλεις, μειώνει την ατμοσφαιρική ρύπανση. Ένα αειφόρο σύστημα μεταφορών συμβάλλει, εκτός των άλλων, στον περιορισμό των μετακινήσεων στις πόλεις, στη βελτίωση της οργάνωσης και της δομής τους, στην αντιρρύπανση της ατμόσφαιρας. Πρέπει παράλληλα να συνδυαστεί με μια συνεκτική στροφή της ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και με συνεκτική πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας σε όλους τους τομείς. O οικολογικός σχεδιασμός και η εφαρμογή βιώσιμων λύσεων σε κάθε τομέα της ζωής στις πόλεις μπορούν να συμβάλουν στον περιορισμό της ρύπανσης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. O σχεδιασμός αυτός που βασίζεται στη γνώση του κλίματος, της φέρουσας ικανότητας του χώρου, των τοπικών χαρακτηριστικών, της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, της ιστορικής μνήμης, αποτελεί πλέον ανάγκη για την επιβίωση των φυσικών και ανθρώπινων οικοσυστημάτων. Με μία τέτοια θεώρηση και αντιμετώπιση των ζητημάτων της πόλης ερχόμαστε πιο κοντά στην επίτευξη της αειφορίας, αλλά μέχρι να φτάσουμε στην εφαρμογή όλων αυτών των αρχών όπου η ανάπτυξη θα συντελείται χωρίς να καταστρέφονται οι φυσικοί πόροι, απαιτείται συντονισμός όλων των επιπέδων του σχεδιασμού στη βάση ενός εθνικού περιβαλλοντικού και χωροταξικού σχεδιασμού. Η αναζήτηση του δρόμου προς την αειφορία στους ανθρώπινους οικισμούς αποτελεί σίγουρα πρόκληση και για πολιτικούς, επιστήμονες, όπως και για όλους τους πολίτες. Oι βασικοί στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν είναι: η αποδοτική χρήση των φυσικών πόρων μέσα στα όρια της φέρουσας ικανότητας των οικοσυστημάτων, η τήρηση της αρχής της προφύλαξης και της παροχής σε όλα τα άτομα ίσων ευκαιριών για μια υγιεινή, ασφαλή και παραγωγική ζωή σε αρμονία με τη φύση, την πολιτιστική κληρονομιά και τις πνευματικές και πολιτιστικές αξίες τους οι οποίες διασφαλίζουν την οικονομική και την κοινωνική ανάπτυξη και την περιβαλλοντική προστασία. Oι αειφόρες κοινωνίες θα μπορούν να αντιμετωπίζουν συνολικά τους μη βιώσιμους τρόπους κατανάλωσης και παραγωγής, τις μη βιώσιμες αλλαγές στον πληθυσμό, θα υιοθετήσουν ξανά παλιές πανανθρώπινες αξίες, βαθιά καταχωνιασμένες, όπως η αλληλεγγύη και η συναδέλφωση, η δικαιοσύνη και η ισονομία, η δημοκρατία και η ελευθερία ώστε να διαμορφώσουν μια νέα συλλογικότητα, αυτή της κοινωνίας των πολιτών, όπου δεν θα υπάρχουν προκαταλήψεις, κοινωνικοί αποκλεισμοί, άστεγοι, ανεργία και φτώχια, ούτε πολίτες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας. Μια συλλογικότητα που θα στηρίζεται στη σταθερότητα της οικογένειας, στην επάρκεια πόρων και βασικών υποδομών και εξυπηρετήσεων, στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό, στην ασφάλεια των πολιτών και των πόλων από φυσικές καταστροφές, στην προστασία του περιβάλλοντος.
    Αυτό το θετικό όραμα απαιτεί σθεναρή πολιτική βούληση, στρατηγικό ολοκληρωμένο σχεδιασμό, τοπικά σχέδια βιώσιμης ανάπτυξης βασισμένα στην αρχή της επικουρικότητας, της πρόληψης της ρύπανσης και του σεβασμού στη φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων, στη διατήρηση ίσως ευκαιριών για όλους αλλά και για τις μελλοντικές γενιές και στο πνεύμα συνεργασίας, με γνώμονα μια ουσιαστικική οικονομική και φορολογική μεταρρύθμιση που θα επιτρέψει την εκκίνηση των μηχανισμών εκείνων που είναι ικανοί να δρομολογήσουν μια ουσιαστική διαδικασία αλλαγής στο οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο με γνώμονα ανάπτυξης την προστασία του περιβάλλοντος και απώτερο στόχο, πόλεις και οικισμούς δίκαιους, ασφαλείς, ισόνομους και βιώσιμους.
    Ανάλογα με το τοπικό κλίμα διαμορφώνουμε και την κατάλληλη στρατηγική ώστε να προσφέρουμε σε ένα κτίριο θέρμανση και δροσισμό από τη φύση. Η εξέταση της ηλιακής πρόσβασης μας οδηγεί στην επιλογή των νότιων προσανατολισμών με απόκλιση +22,5°. Για το δροσισμό εξετάζονται οι επιπτώσεις της αύρας και της σκιάς και αντιλαμβανόμαστε ότι πρέπει να αποφεύγεται ο νοτιοδυτικός προσανατολισμός του κτιρίου μας, έστω και αν αυτό συμφέρει για τη θέρμανση το χειμώνα.
    Η ανάλυση της ηλιακής πρόσβασης μπορεί να μας οδηγήσει απλά στην επιλογή του τρόπου σκίασης του κτιρίου μας. Η γνώση της επίδρασης της ηλιακής ακτινοβολίας σε όλες τις επιφάνειες του κτιρίου μας οδηγεί με ασφαλή τρόπο στην επιλογή των βέλτιστων δυνατοτήτων για το σχεδιασμό του κτιρίου και κυρίως του σχήματος της κάτοψης και της κατανομής των χώρων. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι το ορθογώνιο σχήμα με κατεύθυνση ανατολή-δύση είναι μια πολύ καλή διάταξη γιατί μας επιτρέπει να διατάξουμε τον μεγαλύτερο αριθμό των χώρων μας προς το νότο, ενώ μπορούμε να διατάξουμε στη δυτική όψη τους χώρους ανάσχεσης της ενέργειας, με σκοπό την προστασία του υπολοίπου του κτιρίου από την υπερθέρμανση, ενώ μπορούμε να πετύχουμε ευκολότερα φυσικό αερισμό.
    Σε έναν καλό σχεδιασμό, το ηλιακό κέρδος συνδέεται με το ύψος του κτιρίου, έτσι οδηγούμαστε σε κατακόρυφη κατανομή των χώρων του κτιρίου μας. Το σχήμα που θα δώσουμε στο κτίριό μας είναι επίσης σημαντικό, τόσο για τον περιορισμό της επίδρασης του ανέμου και της ανάσχεσης της ταχύτητάς του. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική προσαρμόστηκε με επιτυχία στους κλιματικούς παράγοντες, πότε με τις υπόγειες - υπόσκαφες - κατασκευές, πότε με την εσωστρεφή διάταξη της κάτοψης γύρω από κεντρικό αίθριο.
    Ειδικότερα η εξέταση της ηλιακής πρόσβασης οδηγεί στην επιλογή των βέλτιστων - νότιων - προσανατολισμών ενώ, για το δροσισμό, εξετάζονται οι επιπτώσεις της αύρας και της σκιάς. Η ανάλυση της ηλιακής πρόσβασης οδηγεί επίσης στην επιλογή του τρόπου σκίασης, ενώ η γνώση της επίδρασης της ηλιακής ακτινοβολίας, σε όλες τις επιφάνειες του κτιρίου, οδηγεί στην επιλογή των βέλτιστων δυνατοτήτων για το σχεδιασμό. Το ηλιακό κέρδος συνδέεται με το ύψος του κτιρίου και οδηγεί σε κατακόρυφη κατανομή των χώρων του κτιρίου μας. Τα δομικά στοιχεία χρησιμεύουν για συλλογή, αποθήκευση και διάχυση της θερμότητας, αξιοποιώντας τις ιδιότητες των υλικών, την ειδική θερμότητα και θερμοαγωγιμότητα. Τα παθητικά ηλιακά συστήματα κάνουν χρήση της κατασκευής και συμβάλλουν στη μέγιστη αποδοτικότητα των στοιχείων του κελύφους. Η θερμότητα εισχωρεί και αποβάλλεται από τα υλικά και αυτό έχει επιπτώσεις στο κτίριο εξαιτίας των χρονικών περιόδων που συναρτώνται με τις ανταλλαγές αυτές.
    Το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών στα κτίρια οφείλεται στα παράθυρα (λόγω διείσδυσης του αέρα, το χειμώνα), απώλειες που μειώνονται όσο αυξάνουμε τον αριθμό των υαλοπινάκων (διπλά υαλοστάσια) και όσο φροντίζουμε την ποιότητα στην κατασκευή τους. O δεύτερος υπεύθυνος για τις απώλειες είναι η στέγη που αντιμετωπίζεται με τη χρήση διαφόρων τεχνικών (ανοικτά χρώματα στις οριζόντιες στέγες, αεριζόμενοι χώροι ανάμεσα στη στέγη και τη μόνωση - για τις κεκλιμένες στέγες - χρήση σκίασης της στέγης, κατά προτίμηση με φύτευση κ.λπ.).
    Η προσεκτική μόνωση των τοίχων συμβάλλει στη βελτίωση της αποδοτικότητας των στοιχείων αυτών, ώστε να διαμορφώνεται ένα συνεχόμενο προστατευτικό στρώμα γύρω από το κτίριο και να περιορίζονται έτσι οι απώλειες. Έχει ιδιαίτερη σημασία να πετύχουμε παθητική θέρμανση, με το άμεσο ηλιακό κέρδος από την ηλιακή ακτινοβολία που εισέρχεται από παράθυρα, φωταγωγούς, φεγγίτες και στη συνέχεια απορροφάται από τις εσωτερικές επιφάνειες. Σημασία στον παθητικό σχεδιασμό έχει και το έμμεσο κέρδος, ώστε να εξασφαλίζεται εκπομπή ακτινοβολίας άρα και θερμότητας με αργό ρυθμό σε μεγάλη διάρκεια, κάτι που επιτυγχάνεται με στοιχεία που συσσωρεύουν θερμότητα και την αποδίδουν σταδιακά στο εσωτερικό των κτιρίων.
    Εφόσον, για παράδειγμα, τοποθετήσουμε συμπαγείς τοίχους σκοτεινού χρώματος στη νότια πλευρά ενός κτιρίου και την καλύψουμε με υαλοστάσιο, αυτοί θα λειτουργήσουν ως οι "ηλιακοί συλλέκτες" που σε όλη τη διάρκεια της ημέρας θα συσσωρεύουν θερμότητα και θα την αποδίδουν το βράδυ, έως και μέχρι νωρίς το πρωί, ανάλογα με τις διαστάσεις των στοιχείων αυτών. Τα στοιχεία αυτά αποδίδουν καλύτερα εφόσον τοποθετήσουμε στην κορυφή και στο κάτω μέρος αυτών μικρά ανοίγματα προς το εσωτερικό των κτιρίων, ώστε δημιουργείται "κύκλος θερμοσίφωνα". Το σύστημα αυτό είναι γνωστό ως "τοίχος Trombe".
    Από τα πιο αποτελεσματικά συστήματα παθητικής ηλιακής θέρμανσης είναι τα ηλιακά θερμοκήπια, που συλλέγουν ηλιακή θερμότητα ενώ παράλληλα προσφέρουν ηλιόλουστους χώρους διαμονής, αλλά και σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία που ενσωματώνονται στο κέλυφος των κτιρίων δημιουργώντας άριστα αισθητικά και λειτουργικά αποτελέσματα.
Καθαρές τεχνολογίες δόμησης - Ποιότητα εσωτερικού αέρα

    3.1. Δομικά στοιχεία κτιρίου
    Τα δομικά στοιχεία ενός κτιρίου μπορούν να χρησιμεύσουν για τη συλλογή, αποθήκευση και διάχυση της θερμότητας, αξιοποιώντας τις ιδιότητες των υλικών, την ειδική θερμότητα και θερμοαγωγιμότητα. Τα παθητικά συστήματα μπορούν να κάνουν χρήση της κατασκευής και να συμβάλουν με αποτελεσματικό τρόπο στη μέγιστη αποδοτικότητα των στοιχείων του κελύφους. Η θερμότητα εισχωρεί και αποβάλλεται από τα υλικά και αυτό έχει επιπτώσεις στο κτίριο εξαιτίας των χρονικών περιόδων που συναρτώνται με τις ανταλλαγές αυτές. Η θερμική συμπεριφορά ενός υλικού εξαρτάται από τις ιδιότητές του, την ειδική του θερμότητα, την ειδική του μάζα και τη θερμική του αγωγιμότητα. Τα υλικά αποθήκευσης θερμότητας πρέπει να διαθέτουν υψηλή ογκομετρική ειδική θερμότητα, εφόσον επιδιώκεται μέγιστη αποθήκευση θερμότητας σε ελάχιστο όγκο και με ελάχιστη αύξηση της θερμοκρασίας. Παράλληλα, πρέπει να διαθέτουν υψηλό βαθμό θερμοαγωγιμότητας, ώστε να επιτρέπουν γρήγορη μετάδοση της θερμότητας.
    Προκειμένου να πετύχουμε ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων από τις εξωτερικές κλιματικές μεταβολές και να διατηρήσουμε την εσωτερική θερμοκρασία σε σταθερό επίπεδο, απαιτείται να χρησιμοποιούμε τοίχους που να διαθέτουν δύο ιδιότητες, αντιφατικές μεταξύ τους: δηλαδή υψηλή ειδική θερμότητα και χαμηλή θερμοαγωγιμότητα. O συνδυασμός αυτός σπάνια επιτυγχάνεται ή συναντάται στο ίδιο υλικό κατασκευής. Συνεπώς προκειμένου να μεγιστοποιήσουμε αυτές τις δύο ιδιότητες, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε δύο διαφορετικά υλικά με τις αντίστοιχες ιδιότητες.
    Προκειμένου να αποφασίσουμε το είδος των υλικών που θα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τη σχετική σπουδαιότητα των διαφόρων στοιχείων της κατασκευής ως προς τη θερμική απώλεια ή το κέρδος του συνόλου δίνοντας μεγαλύτερη προσοχή, κατά σειρά σπουδαιότητας, στα παράθυρα, τη στέγη, τις κατακόρυφες παρειές και τις επιφάνειες που βρίσκονται σε επαφή με το έδαφος.
    Το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών στα κτίρια οφείλεται στα παράθυρα, κυρίως λόγω της διείσδυσης του αέρα, κατά το χειμώνα. Oι απώλειες αυτές, από αγωγιμότητα, μειώνονται σημαντικά όταν αυξάνουμε τον αριθμό των υαλοπινάκων (διπλά υαλοστάσια) και από τη φροντίδα με την οποία κατασκευάζονται τα παράθυρα, το υλικό που επιλέγεται για τα κουφώματα κ.λπ. O δεύτερος υπεύθυνος για τις απώλειες είναι η στέγη, εξαιτίας της αγωγής, που αντιμετωπίζεται με τη χρήση διαφόρων τεχνικών (ανοικτά χρώματα στις οριζόντιες στέγες, αεριζόμενοι χώροι ανάμεσα στη στέγη και τη μόνωση - για τις κεκλιμένες στέγες - χρήση σκίασης της στέγης, κατά προτίμηση με φύτευση κ.λπ.). Η προσεκτική μόνωση των τοίχων συμβάλλει στη βελτίωση της αποδοτικότητας των στοιχείων αυτών. Στα σημεία επαφής με το έδαφος αξίζει να προσεχθεί ιδιαίτερα η μόνωση της εσωτερικής όψης των τοίχων της θεμελίωσης, ή των εξωτερικών όψεων των θεμελίων, ώστε να διαμορφώνεται ένα συνεχόμενο προστατευτικό στρώμα γύρω από το κτίριο και να περιορίζονται έτσι οι απώλειες.
    Έχει ιδιαίτερη σημασία να πετύχουμε, μέσω του σχεδιασμού, παθητική θέρμανση. Αυτό επιτυγχάνεται, βασικά με το άμεσο κέρδος, χρησιμοποιώντας την ηλιακή ακτινοβολία - ενέργεια - που εισέρχεται στα κτίρια από τα παράθυρα, τους φωταγωγούς τους φεγγίτες και στη συνέχεια απορροφάται από τις εσωτερικές επιφάνειες. Αντιλαμβανόμαστε έτσι την ιδιαίτερη σημασία των επιφανειών συλλογής (υαλοστάσια) και των επιφανειών αποθήκευσης (τοίχοι, δάπεδα, οροφές). Το άμεσο κέρδος είναι η πλέον αποτελεσματική, από όλες τις ηλιακές διατάξεις, από την άποψη της συλλογής ενέργειας και το λιγότερο αποτελεσματικό από την άποψη της αποθήκευσης ενέργειας για αυτό μπορούμε να το αξιοποιούμε ανάλογα σε κτίρια που απαιτούν θερμότητα γρήγορα (όπως τα σχολεία). Για το σχεδιασμό των επιφανειών συλλογής θερμότητας - ενέργειας - επιδιώκεται το ανώτατο κέρδος ηλιακής θερμικής ακτινοβολίας με τις ελάχιστες θερμικές απώλειες. Έχει θεμελιώδη σημασία η επιλογή της τιμής Κ που θα καθορίσει και τις επιδόσεις του συστήματος, παράλληλα με άλλα ζητήματα που πρέπει να διερευνηθούν ανάλογα με το ζητούμενο αποτέλεσμα, ώστε να επιλέξουμε τα πλέον κατάλληλα υαλοστάσια.
    Εφόσον επιθυμούμε να επιτύχουμε αποθήκευση θερμότητας, έχει ιδιαίτερη σημασία να επιλέξουμε τα πλέον κατάλληλα υλικά, καθότι σημασία μεγάλη έχει η θερμική μάζα η οποία εξαρτάται, κυρίως, από το ίδιο το υλικό, τη θέση της, το πάχος της και το εμβαδόν της επιφάνειας που εκτίθεται στην ηλιακή ακτινοβολία. Όσο περισσότερη "μάζα" εκτίθεται άμεσα στον ήλιο σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, τόσο μεγαλύτερη αποθηκευτική ικανότητα παρέχεται, ιδιαίτερα αν η μάζα αυτή βρίσκεται σε μέρος που φωτίζεται λιγότερο άμεσα από τον ήλιο.
    Σημασία στον παθητικό σχεδιασμό έχει και το έμμεσο κέρδος, ώστε να εξασφαλίζεται εκπομπή ακτινοβολίας άρα και θερμότητας με αργό ρυθμό σε μεγάλη διάρκεια, κάτι που επιτυγχάνεται με στοιχεία που συσσωρεύουν θερμότητα και την αποδίδουν σταδιακά στο εσωτερικό των κτιρίων. Εφόσον, για παράδειγμα, τοποθετήσουμε συμπαγείς τοίχους σκοτεινού χρώματος στη νότια πλευρά ενός κτιρίου και την καλύψουμε με υαλοστάσιο, αυτοί θα λειτουργήσουν ως οι "ηλιακοί συλλέκτες" που σε όλη τη διάρκεια της ημέρας θα συσσωρεύουν θερμότητα και θα την αποδίδουν το βράδυ, έως και μέχρι νωρίς το πρωί, ανάλογα με τις διαστάσεις των στοιχείων αυτών. Τα στοιχεία αυτά αποδίδουν καλύτερα εφόσον τοποθετήσουμε στην κορυφή και στο κάτω μέρος αυτών μικρά ανοίγματα προς το εσωτερικό των κτιρίων, ώστε δημιουργείται "κύκλος θερμοσίφωνα". Το σύστημα αυτό είναι γνωστό ως "τοίχος Trombe".
    Από τα πιο αποτελεσματικά συστήματα παθητικής ηλιακής θέρμανσης είναι τα ηλιακά θερμοκήπια, που συλλέγουν ηλιακή θερμότητα ενώ παράλληλα, προσφέρουν ηλιόλουστους χώρους διαμονής, αλλά και σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία που ενσωματώνονται στο κέλυφος των κτιρίων δημιουργώντας άριστα αισθητικά και λειτουργικά αποτελέσματα. Το σύστημα αυτό αποτελεί συνδυασμό συστημάτων άμεσου και έμμεσου κέρδους και εκπληρώνει λειτουργίες συγκέντρωσης, συσσώρευσης και μεταφοράς θερμότητας, ενώ συγχρόνως μπορεί να παίξει και το ρόλο συνήθους θερμοκηπίου για την καλλιέργεια φυτών. Αποτελεί, όπως και η βεράντα, ενδιάμεσο περιβάλλον ανάμεσα στον εξωτερικό και εσωτερικό χώρο. Είναι ευνόητο ότι για τον βέλτιστο παθητικό σχεδιασμό ενός κτιρίου πρέπει να κάνουμε συνδυασμό συστημάτων άμεσου και έμμεσου κέρδους, ανάλογα με τη χρήση του κτιρίου. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες και πιθανές στρατηγικές για την εφαρμογή παθητικού σχεδιασμού σε όλα τα σύγχρονα κτίρια, τόσο κατά τη μελέτη της τοπογραφίας της ευρύτερης περιοχής και του οικοπέδου, όσο και κατά τη μελέτη του ίδιου του κτιρίου. Όπως και στο παρελθόν έτσι και σήμερα είναι δυνατό να αναπτύξουμε μεθόδους κατασκευής που επηρεάζονται από το κλίμα και από τα τοπικά υλικά.
    Δεν πρόκειται παρά για τη χρήση των αρχών της "παραδοσιακής" αρχιτεκτονικής, δηλαδή στην αξιοποίηση των κλιματικών παραμέτρων, των τοπικών υλικών και υπαρχουσών τεχνικών κατασκευής (διαμόρφωση και διαρρύθμιση περιβάλλοντος χώρου, μόνωση, διάταξη του κτιρίου, ηλιακά κέρδη, προστεγάσματα, μορφές ηλιακής προστασίας κ.λπ.) με στόχο την επίτευξη θερμικής άνεσης, φυσικού φωτισμού, δροσισμού και αερισμού.

    3.2. Ποιότητα εσωτερικού αέρα και κατασκευαστικά υλικά
    Όταν στον εσωτερικό χώρο των κτιρίων παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων, πάνω από τα ανεκτά - για την υγεία των ανθρώπων - όρια, τότε παρουσιάζονται και ιδιαίτερα προβλήματα υγείας. Η ρύπανση των εσωτερικών χώρων είναι ένα φαινόμενο, που συμβαίνει όλο και πιο συχνά, ιδιαίτερα σε κτίρια που δεν αερίζονται σωστά, είτε γιατί έχει περιορισθεί ο φυσικός εξαερισμός, με στόχο τον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας, είτε γιατί χρησιμοποιούνται συστήματα που ανακυκλώνουν τον αέρα ή μέσα θέρμανσης που δεν εξαερίζονται. Όσο πιο στεγανά και "θερμικά" κλειστά είναι τα κτίρια, τόσο αυξάνεται η συγκέντρωση ρύπων στον εσωτερικό αέρα. Το γεγονός αυτό επιδεινώνεται με τη χρήση κατασκευαστικών υλικών συνθετικής προέλευσης που αυξάνουν τη συγκέντρωση οργανικών ενώσεων που επιβαρύνουν την υγεία. Κάθε προσπάθεια για εξοικονόμηση ενέργειας, που συνδέεται με διατήρηση της θερμότητας στο εσωτερικό των κτιρίων, δεν πρέπει να συνδυάζεται με μείωση του αερισμού μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών χώρων. Oι περισσότεροι ρύποι παράγονται από τον εξωτερικό χώρο και επηρεάζουν τον εξωτερικό αέρα, όπως οξείδια του θείου, όζον, διοξείδιο του άνθρακα, γύρη, μόλυβδος, μαγγάνιο, ασβέστιο, χλώριο, κάδμιο, πυρίτιο και οργανικές ενώσεις. Στον εσωτερικό χώρο παράγονται κυρίως ραδόνιο, φορμαλδεΰδη, αμίαντος, συνθετικές ίνες, οργανικές ενώσεις, αμμωνία, πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες, νικοτίνη, ακρολεΐνη, υδράργυρος, αλλεργιογόνα και μικροοργανισμοί. Oι αέριοι και οι άλλοι ρύποι που εκλύονται στον εσωτερικό αέρα των κτιρίων είναι, συχνά, ιδιαίτερα επικίνδυνοι για την υγεία.
    Συχνά στον εσωτερικό αέρα των κτιρίων βρίσκουμε μεγάλες ποσότητες άλλων ιδιαίτερα ρυπογόνων αερίων, όπως το ραδόνιο, ο μόλυβδος που σε μεγάλες συγκεντρώσεις είναι πολύ βλαβερά για την υγεία, άλλα αέρια και οργανισμοί (όπως βακτηρίδια, μούχλα κ.λπ.). Η παρουσία ραδονίου (ραδιενεργό αέριο) συνδέεται με τα οικοδομικά υλικά και το έδαφος, καθότι εκπέμπεται από τη διάσπαση πυρήνων ραδίου. Oι μεγαλύτερες τιμές εκπομπών ραδονίου παρουσιάζονται στα υπόγεια και μειώνονται στους υψηλότερους ορόφους. Η επιθυμητή τιμή ραδονίου σε εσωτερικούς χώρους πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 200 Bq/m3 και 400 Bq/m3.
    Εδώ και πολλά χρόνια έχουν διαπιστωθεί οι ρυπαντικές, τοξικές και οικοτοξικές επιδράσεις σειράς οικοδομικών υλικών και των τεχνολογιών παραγωγής τους, καθώς και περιβαλλοντικές μεταβολές που οφείλονται στη χημική ρύπανση. Έτσι δημιουργήθηκαν σοβαρές ανακατατάξεις στη βιομηχανία παραγωγής κτιρίων, λόγω και των αυστηρών μέτρων που λαμβάνονται πλέον προς την κατεύθυνση της χρήσης φιλικών προς το περιβάλλον οικοδομικών υλικών.
    Για την εξασφάλιση ικανοποιητικής ποιότητας του εσωτερικού αέρα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πολλοί παράμετροι, όπως:
• Oι θερμικές συνθήκες του αέρα και η διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στον εσωτερικό και εξωτερικό αέρα (που επηρεάζει την εισαγωγή ρύπων και τον εξωτερικό αέρα και την αραίωση των εσωτερικά παραγόμενων ρύπων), τα σημεία τοποθέτησης των ανοιγμάτων, η υγρασία.
• Τα επίπεδα ρύπων που εκλύονται στον εσωτερικό αέρα, κύρια από τα κατασκευαστικά υλικά που χρησιμοποιούνται.
• Oι εναλλαγές του καθαρού αέρα και τα μέτρα εξαερισμού.
• Η διαπερατότητα των κτιρίων.
    Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική και η οικολογική δόμηση δίνουν λύσεις για την εξασφάλιση ποιότητας εσωτερικού αέρα μέσω του σχεδιασμού που ευνοεί το φυσικό αερισμό των κτιρίων και τη χρήση κατάλληλων κατασκευαστικών υλικών, φιλικών στο περιβάλλον. Λύσεις που συμβάλλουν επίσης στον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας και στην εξασφάλιση άριστων συνθηκών διαβίωσης (θερμική, οπτική, ακουστική άνεση και υγεία).
    Υπάρχει ποικιλία κατασκευαστικών υλικών που όμως δεν είναι όλα κατάλληλα για την οικοδομική, από την άποψη της εξασφάλισης υγιεινής του εσωτερικού αέρα. Oρισμένα υλικά που προέρχονται από τη σύγχρονη χημική βιομηχανία πλήττουν άμεσα και τη χημική ισορροπία του πλανήτη, παρά το γεγονός ότι έχουν πολύτιμες ιδιότητες χρήσης. Τέτοια είναι τα συνθετικά οικοδομικά υλικά (πολυμερή και χημικές ενώσεις από τη σύνθεση οργανικών ουσιών με βιομηχανικές μεθόδους) των οποίων η οικοδόμηση και αφομοίωση είναι μη προβλέψιμη και απειλεί τη ζωντανή ύλη στο σύνολο των γνωστών μορφών ζωής, αλλά και τον πλανήτη. Συνθετικά οικοδομικά υλικά είναι το πολυαιθυλένιο, οι πολυεστέρες, το πολυστυρόλιο, το βενζόλιο, οι πολυουρεθάνες, οι χλωροφθοράνθρακες, οι σιλικόνες, το πολυβινυλοχλωρίδιο, τα πολυακριλικά, πλαστικά, οι εποξεικές ρητίνες, οι βαφές και τα χρώματα, τα διαλυτικά, τα συνδετικά υλικά βαφών, οι χρωστικές ουσίες, οι κόλλες, τα συντηρητικά ξύλου, η πενταχλωροφαινόλη, τα πολυχλωριωμένα διοξάνια και φουράνια κ.ά.
    Αντίθετα, οι πρώτες ύλες όλων των οικοδομικών υλών που προέρχονται από φυσικούς πόρους φυτικής και ζωικής προέλευσης (δηλαδή από τη βιόσφαιρα) έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα: Είναι ανανεώσιμοι και αποδομήσιμοι, δηλαδή αναπαράγονται διαρκώς μέσα στον κύκλο αναπαραγωγής της πανίδας και χλωρίδας, ενώ τα απορρίμματά τους συμπεριλαμβάνονται στις ποσότητες της βιομάζας της γης εφόσον δεν έχουν, στο μεταξύ, αναμειχθεί με άλλα ξένα υλικά.
    Τέτοια είναι τα αργιλικά και τα ασβεστολιθικά πετρώματα, τα πρώτα υλικά που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος στις κτιριακές κατασκευές, που αποτελούν τμήμα της αλυσίδας των μορφών ζωής από τις οποίες προέρχεται ο ανθρώπινος οργανισμός.
    Πολλά οικοδομικά υλικά επιδρούν στην ποιότητα του εσωτερικού αέρα και, συχνά, προκαλούν το "σύνδρομο των άρρωστων κτιρίων" με θεαματικές διαταραχές στην υγεία των ενοίκων. Η έρευνα και ανάπτυξη του τομέα των "καθαρών οικοδομικών τεχνολογιών", που αφορούν στα οικοδομικά υλικά κατά την παραγωγή και κατασκευή των κτιρίων, εντάσσεται στη διεθνή προσπάθεια για την αποκατάσταση της διαταραγμένης ισορροπίας στη συνύπαρξη του φυσικού και του δομημένου χώρου σε μια σχέση άμεσης και μακροπρόθεσμης δυναμικής αρμονίας. Η έρευνα αυτή αφορά στην επανεξέταση της καταλληλότητας των οικοδομικών υλικών με στόχο τον έλεγχο των περιβαλλοντικών συνεπειών από τη χρήση τους και τον εντοπισμό των παθογόνων χαρακτηριστικών τους. Περιλαμβάνει επίσης τον επανακαθορισμό οικοδομικών αρχών και κανόνων που στοχεύουν στην εξυγίανση της κατασκευής. Επεκτείνεται στον πειραματισμό σχετικά με νέα υλικά, φιλικά στο περιβάλλον και ακίνδυνα, μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση καταλαμβάνουν τα φυσικά υλικά φυτικής και ζωικής παρέλευσης. Επαναφέρει, με σύγχρονους τεχνολογικούς όρους, παραδοσιακά καταξιωμένα οικοδομικά υλικά, που έχουν εκτοπισθεί, όπως το ξύλο και ο πηλός. Αξιοποιεί φυσικά στοιχεία ως δομικά συστατικά του κελύφους των κτιρίων, όπως τη βλάστηση ως επικάλυψη στέγης ή προστατευτική προέκταση των κτιρίων, ή ως λειτουργική συνέχεια της κατασκευής, όπως φίλτρα άμμου και φυτών για την ανακύκλιση των λυμάτων της.
    Oι αειφόρες πόλεις πρέπει να είναι "ευάερες και ευήλιες" πόλεις με ευάερα και ευήλια κτίρια. Κτίρια που όχι μόνο συμμετέχουν στη ζωή της πόλης, αλλά και συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος, σέβονται τον τόπο, την ιστορία, τους φυσικούς νόμους, τους πολεοδομικούς κανονισμούς, τις προσβάσεις, τις γειτονικές λειτουργίες. Oι αειφόρες πόλεις πρέπει να εξασφαλίζουν ευνοϊκούς συσχετισμούς μεταξύ των κτιρίων και των ελεύθερων χώρων. Τα κτίρια πρέπει να είναι αειφόρα ώστε να διασφαλίζουν τη διατήρηση των ισορροπιών των ευαίσθητων φυσικών οικοσυστημάτων.

    3.3. Περιβάλλων χώρος
    Σημαντικό ρόλο στην ελαχιστοποίηση ανεπιθύμητων κλιματικών παραγόντων (βόρειοι άνεμοι, υπερθέρμανση κατά το καλοκαίρι κ.λπ.), αλλά και στην αξιοποίηση των θετικών κλιματικών δεδομένων και των άλλων διαθέσιμων φυσικών στοιχείων, με στόχο τον περιορισμό των θερμικών αναγκών του κτιρίου παίζει η κατάλληλη διαμόρφωση του περιβάλλοντος, το κτίριο, χώρου. Oι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν είναι κύρια η προστασία του ή των κτιρίων από τους δυσμενείς ανέμους (περιορισμός κυκλοφορίας ανέμων το χειμώνα με την κατάλληλη χρησιμοποίηση του οικοπέδου, τη χρήση ανεμοφρακτών κ.λπ.) και η δυνατότητα αξιοποίησης των θετικών παραμέτρων του κλίματος. Εξίσου σημαντικό είναι να υπάρχει η βέλτιστη αξιοποίηση των τοπικών οικοδομικών κανονισμών, αλλά και η χρήση κατάλληλων υλικών - φιλικών στο περιβάλλον - για τις πλακοστρώσεις (πωρόλιθος κ.λπ.). Η επιλογή των κατάλληλων φυτών και της τοποθέτησής τους στο κατάλληλο σημείο επηρεάζει ιδιαίτερα το μικροκλίμα των ελεύθερων χώρων. Η πυκνή, αλλά χαμηλή βλάστηση από φυλλοβόλα δένδρα προστατεύει πλακοστρώσεις και πεζοδρόμια. Τα φυτά αναρριχητικού τύπου προστατεύουν τη στέγη και τις δυτικές όψεις του κτιρίου. Η τοποθέτηση κατάλληλων φυτεύσεων στις νότιες όψεις των κτιρίων ευνοούν το δροσισμό το καλοκαίρι και την ηλιακή ακτινοβολία το καλοκαίρι. Σημαντικά στοιχεία, κατά τη διαμόρφωση ελεύθερων χώρων είναι η πρόβλεψη συγκέντρωσης και επαναχρησιμοποίησης του βρόχινου νερού για οικιακή χρήση, πότισμα, δροσισμό του κτιρίου.
Ενεργειακή - Περιβαλλοντική απόδοση κτιρίων

    4.1. Πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας και χρήσης ΑΠΕ
    Έχει ενταθεί η διεθνής προσπάθεια για τη σωτηρία του πλανήτη κύρια με τη λήψη μέτρων για την προστασία του κλίματος με τον περιορισμό των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο πολλά έχουν αλλάξει στα θέματα ενεργειακής πολι

Σημείωση 9ο Τεύχος




 
     Συσχετιζόμενοι Σύνδεσμοι
· Περισσότερα για Νησιά
· Νέα administrator


Πιο δημοφιλής είδηση για Νησιά:
Για τη φώκια μονάχους - μονάχους, της Ναυσικάς Καραγιαννίδη


     Article Rating
Average Score: 3
Αριθμός Ψήφων: 2


Please take a second and vote for this article:

Excellent
Very Good
Good
Regular
Bad


     Επιλογές

 Εκτύπωση αρχικής σελίδας Εκτύπωση αρχικής σελίδας


Associated Topics

Νησιά

"Θέρμανση- Κλιματισμός" | Κωδικός Εισόδου / Δημιουργία Λογαριασμού | 0 Παρατηρήσεις
Οι παρατηρήσεις είναι ιδιοκτησία του αποστολέα. Δεν ευθυνόμαστε για το περιεχόμενο τους.

Δεν επιτρέπεται η αποστολή σχολίων για τους Ανώνυμους Χρήστες. Παρακαλώ γραφτείτε πρώτα στην υπηρεσία.




PHP-Nuke Copyright © 2004 by Francisco Burzi. This is free software, and you may redistribute it under the GPL. PHP-Nuke comes with absolutely no warranty, for details, see the license.
Παραγωγή Σελίδας: 0.03 Δευτερόλεπτα