Welcome to eyploia.aigaio-net.gr!

     On Line Πλοία
Για να δείτε τα πλοία
On line στο Αιγαίο
πατήστε εδώ.

     Ανακοίνωση
 ΥΠΟΓΡΑΨΤΕ
Για να σωθεί η Σαντορίνη
και το Αιγαίο από
την τοξική βόμβα βυθού
Sea Diamond

 SIGN the PETITION
and help protect Santorini
and the Aegean Sea
from toxic dangers
 


     Κατηγορίες
?γρια Ζωή
Αεροδρόμια Λιμάνια
Αιολικά Πάρκα
Αλιεία
Ανανεώσιμες Π. Ε.
Απόβλητα
Απορ/τα-Ανακύκλωση
Απόψεις-Ιδέες
Βιοτοποι/βιοπ/λότητα
?γρια Ανάπτυξη
Βιώσιμη Ανάπτυξη
Δάση
Διάνοιξεις Δρόμων
Διατροφή
Διάφορα
Δίκτυο
Εκδηλώσεις-Ενημέρωση
Ενέργεια
Έρωτας και Αιγαίο
Θάλασσα-Ακτές
Κεραίες
Κλίμα
Κοινωνία Πολιτών
Κτηνοτροφία
Κυνήγι
Μ.Μ.Ε.
Νερό
Οικολογική Γεωργία
Παραδοσιακοί Οικισμοί
Περιβάλλον
Πολιτισμός
Ρύπανση
Συγκοινωνία
Τουρισμός
Φίλοι των ζώων
Φυσικοί Πόροι
Χωροταξία

     Νησιά


     Επιλογές
·Θέματα
·Αρχείο ?ρθρων

·1ο Τεύχος
·2ο Τεύχος
·3ο Τεύχος
·4ο Τεύχος
·5ο Τεύχος
·6ο Τεύχος
·7ο Τεύχος
·8ο Τεύχος
·9ο Τεύχος
·10ο Τεύχος
·11ο Τεύχος
·12ο Τεύχος
·13ο Τεύχος
·14ο Τεύχος
·15ο Τεύχος
·16ο Τεύχος
·17ο Τεύχος
·18ο Τεύχος
·19ο Τεύχος
·20ο Τεύχος
·21ο Τεύχος
·22ο Τεύχος

     Who's Online
Υπάρχουν επί του παρόντος 10 Επισκέπτης(ες) και 0 Μέλος(η) που είναι συνδεδεμένος(οι)

Είσαστε ανώνυμος χρήστης. Μπορείτε να εγγραφείτε πατώντας εδώ

     Search



     Έπαθλο

Το περιοδικό της Πελοποννήσου


 Πολιτισμός: Ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα (15ος - 20ος αιώνας)

ΝησιάΤα νησιά
Ο Έρωτας είναι ο θάνατος
καθώς περιμένω μέρες και μέρες
για να γυρίσεις
έτσι που τριγυρίζεις τα νησιά
νησιά θανάτου καθώς περιμένω
τόσες ημέρες κι ώρες θανάτου
για να γυρίσεις
γιατί έρωτας είναι ο θάνατος
απ’ του θανάτου τα νησιά
να ξαναρθείς.
Μίλτος Σαχτούρης


Το Ανθολόγιο των χρονικών των Ξένων Περιηγητών - (Συλλογή Δ. Κοντομηνά) στηρίζεται στον κατάλογο της Εκθεσης (16 Μαΐου - 16 Ιουνίου 2005) με τίτλο "Ανάδυση και η Ανάδειξη Κέντρων του Ελληνισμού στα Ταξίδια των Περιηγητών (15ος - 20ος αιώνας)".

Η εισαγωγή και τα σχόλια είναι της Ιόλης Βιγγοπούλου, ενώ ο κατάλογος κυκλοφόρησε σε σχεδιασμό και επιμέλεια του Κ. Σπ. Στάϊκου, απο τις Εκδόσεις "Κότινος".

----------------------------

Κυριάκος Αγκωνίτης. Kyriaci Anconitani Itinerarium nunc primum ex ms.cod.in lucem erutum ex bibl. illus, clarissimique Baronis Philippi Stosch... Florentiae MDCCXLII. Ex novo typographio Joannis Pauli Giovannelli ad Insigne Palmae Sumptibus Typographi. Praesidum Permissu (Φλωρεντία, J.P. Giovannelli, 1742).

Με τον Ciriaco Pizzeccolli Anconitano, γνωστό ως Κυριάκο Αγκωνίτη (1391-1452) είναι μία απομονωμένη περίπτωση ταξιδιώτη, περισσότερο περιοδεύοντα ουμανιστή, περιηγήθηκε, απο το 1404 έως το 1452, σε πολλαπλά ταξίδια την Ιταλία, τη Μικρά Ασία, την ηπειρωτική Ελλάδα και το Αιγαίο. Χαρακτηρίζεται κυρίως ως διορατικός "συλλέκτης αρχαίων επιγραφών". Το εξάτομο οδοιπορικό του, γραμμένο στα λατινικά, κάηκε το 1514. Σώθηκαν ωστόσο, και στη συνέχεια δημοσιεύθηκαν, αποσπάσματα που είχαν αναγραφεί πριν απο την πυρκαγιά. Στην Αθήνα έφθασε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1436. Ερχόταν απο την Ηπειρο, την Πάτρα και μέσω Αιγίου, Αμφισσας, Θήβας κατευθύνθηκε μετά στην Αθήνα, στην Ελευσίνα, στα Μέγαρα, στα Καλάβρυτα και απο την Πάτρα πάλι στις ακτές της Δαλματίας και στη Βενετία. Εντυπωσιάστηκε απο τον πλούτο των μαρμάρινων ερειπίων και εκφράστηκε με θαυμασμό για τα γλυπτά του Παρθενώνα, για τον οποίο μας άφησε και τα πρωιμότερα σχέδια. Στη δεύτερή του επίσκεψη στην Αθήνα, στις αρχές του 1444, κράτησε πάλι σχέδια και σημειώσεις για τα μνημεία και έφυγε για τη Χαλκίδα, τη Χίο και την Αδριανούπολη.

-------------------

CORONELLI, Vincenzo-Maria. Memorie Istoriografiche de' Regni della Morea, Negroponte e Littorali fin'a Salonichi Accresciute in questa seconda edizione. Nel Laboratorio del P.M. Coronelli Cosmog(rafo) della Ser. Republica di Venezia... (Βενετία 1686)

Ο V.M. Coronelli (1650-1718), ιδρυτής της Γεωγραφικής Ακαδημίας των Αργοναυτών στη Βενετία, ανέλαβε να απεικονίσει τις νικηφόρες μάχες των συμπατριωτών του κατά τον Ενετουρκικό πόλεμο (1684-87). Ιερωμένος, κοσμογράφος, πρόεδρος της υδροδυναμικής, με εκατόν σαράντα εκδόσεις, ο Coronelli ήταν υπεύθυνος, ως το 1707, για την παραγωγή, απο το πολυπληθές εργαστήριό του, πλούσιων χαρτογραφικών εκδόσεων που επηρέασαν την εξέλιξη των έντυπων γεωγραφικών εκδόσεων. Τα σχέδιά του συνοδεύουν έκτοτε πάμπολλες επανεκδόσεις ή μεταφράσεις των έργων του, είτε εικονογραφούν μεταγενέστερα ταξιδιωτικά χρονικά, ιστορικά συγγράμματα και γεωγραφικά έργα. Το επεξηγηματικό κείμενο στο τοπογραφικό σχέδιο της Αθήνας, το οποίο αναπαράγει την άποψη του Spon, μνημονεύει την ευνοϊκή θέση της πόλης, αλλά και της ακρόπολής της, και τα μνημεία που είδε ο Γάλλος γιατρός του 1676.

------------------------

BARTHELEMY, Jean Jacques, Receuil de cartes geographiques, plans, vues et medailles de I' Ancienne Grece, relatifs au Voyage du jeune Anacharsis, troisieme edition, Παρίσι, de Bure I'aine, 1790.

O J.J. Barthelemy (171601795) μετά απο ταξίδι του στη Ρώμη εμπνεύστηκε ένα μυθιστόρημα με ήρωα ένα νεαρό Σκύθη που περιπλανάται στον αρχαίο ελληνικό κόσμο του 4ου αι. π.Χ. αλλά και με αναδρομές στα αρχαϊκά και κλασικά χρόνια. Ο ήρωας Ανάχαρσης έφθασε στην Αθήνα το 363 π.Χ. και περιπλανήθηκε σε Αττική, Βοιωτία, Φωκίδα, Ηλεία, Μυτιλήνη, Μικρά Ασία, Δήλο, Μαύρη Θάλασσα, Θεσσαλία, Πελοπόννησο, Σικελία και Αιγαιακό Αρχιπέλαγος. Στο κείμενο παρεμβάλλονται αναφορές στον δημόσιο βίο των αρχαίων Ελλήνων. Ο συγγραφέας άρχισε να διαβάζει και να γράφει το 1757 και δημοσίευε το έργο του το 1788 τονίζοντας ότι συνέθεσε μάλλον "ένα ταξίδι παρά την ιστορία". Το έργο εμπλουτισμένο με χάρτες και σχέδια του Barbie du Bocage, πυροδότησε την αρχαιογνωσία του αναγνωστικού κοινού και έγινε best seller της εποχής. Ετυχε αλλεπάλληλων επανεκδόσεων έως και τον 19ο αιώνα και ιστορεί, με τον πιο ειδυλλιακό τρόπο, ένα πανόραμα του αρχαίου κόσμου.

--------------------------

WHELER, George. Voyage de Dalmatie, de Grece, et du Levant. Enrichi de medailles, et de figures des principales antiquitez qui se trouvent dans ces lieux... Traduit de l'Anglois, τομ. Ι-ΙΙ, Αμστερνταμ, Jean Wolters, 1689.

O Αγγλος G. Wheler (1650-1723) θεώρησε ότι "η κοινοκτημοσύνη των κινδύνων και των δαπανών του ταξιδιού συνεπάγεται και την κοινοκτημοσύνη των επιστημονικών αποτελεσμάτων", και έτσι η δημοσίευση του χρονικού του αποτελεί μέτρια αντιγραφή του έργου του J. Spon, με τον οποίο συνταξίδεψε (1675-1676) στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Σε αντίθεση με τον συνοδοιπόρο του, περιηγήθηκε περισσότερο απο περιέργεια παρά απο έφεση προς την αρχαιογνωσία. Το έργο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1682. Η περιγραφή της Αθήνας, παρόλη τη λογοκλοπή, και οι βοτανικές του παρατηρήσεις -συναποκόμισε πάνω απο χίλια φυτά- κατατάσσουν το έργο στα πρότυπα της αγγλικής περιηγητικής λογοτεχνίας. Τα κεφάλαια για την Αθήνα, με παραπομπές απο τον Ηρόδοτο και τον Παυσανία και σχέδια για τα αρχαία μνημεία καθώς και επιγραφές, αναφέρονται και στη σύγχρονη πόλη, στο κλίμα, στη διοίκηση, στις συνήθειες των κατοίκων, στην εκκλησιαστική κατάσταση, στα προϊόντα, στο εμπόριο αναλυτικά και, όπως το κείμενο του Spon, περιέχουν σχόλια για τη γλώσσα.

---------------------------

SCHEDEL, Hartmann. Liber Cronicarum, Νυρεμβέργη, S. Schreyer/Sebastian Kamermeister, 1493.

Γνωστό ως Χρονικό της Νυρεμβέργης, μεγαλόπνοο ιστορικό και γεωγραφικό έργο απο την πόλη όπου ανθούσε η θεωρία και η πρακτική της γεωγραφικής επιστήμης αλλά και η τέχνη και τεχνική της χαρακτικής την εποχή των J. Van Eyck και Αl. Durer. Η πρώτη αυτή σπανιότατη έκδοση με λατινικό κείμενο, σε γοτθικούς χαρακτήρες, περιέχει χίλιες οκτακόσιες ξυλογραφίες (οι περισσότερες επαναλαμβάνονται), οι οποίες αναπαριστούν πολιτείες απο την Κεντρική Ευρώπη ως τη Νότια Βαλκανική και ηγεμόνες απο αυτές. Παρά τα εύλογα στοιχεία του φανταστικού, οι εικόνες, σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής, γίνονται περισσότερο σήματα του χώρου, όπου αναμιγνύονται ψιχία αληθοφάνειας με φαντιστικές λεπτομέρειες. Το ίδιο ισχύει και για το κείμενο με αυτούσια αποσπάσματα απο ιστορικές πηγές και σωρεία πληροφοριών και γνώσεων χωρίς ειρμό και τάξη. Τα ελληνικά θέματα, δώδεκα μόνο, είναι και αυτά χαραγμένα απο το εργαστήρι των Michael Wolgemut και Wilhelm Pleydenwurff. Η άποψη της Αθήνας, Athene vel Minerva, χωρίς κανένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στοιχείο της, χρησιμοποιείται και για την αναπαράσταση τριών άλλων πόλεων.

--------------------------

STUART, James/REVETT, Nicholas. Les Antiquites d'Athenes mesurees dessinees par -, peintres et architectes, ouvrage traduit de l' Anglais par L.F.F., τόμ. Ι, Παρίσι, Firmin Didot, 1808.

Mετά τις πρώτες ανασκαφές στην Ιταλία, και αφού με το έργο τους, Proposals... έχουν υποστηρίξει την ανωτερότητα των αρχαιοτήτων της Αθήνας, μνημείων "Λογικής" και "Υψηλής Διανόησης", οι δύο ταξιδιώτες πραγματοποιούν στα 1751 μία αποστολή μελέτης και αποτύπωσης στην αρχαία κυρίως Αθήνα. Ο J. Stuart (1713-1788) ανέλαβε τις μετρήσεις των μνημείων και ο Ν. Revett (1720-1804) τα σχέδια. Ο πρώτος τόμος της μνημειώδους έκδοσης, που χρηματοδοτήθηκε απο την Εταιρεία των Dilettanti και καθόρισε την πορεία της κλασικής αρχαιολογίας, κυκλοφόρησε το 1762, ενώ ο τελευταίος το 1816. Η εταιρία των Dilettanti (των Ερασιτεχνών), μία απο τις πολλές λέσχες της βρετανικης αριστοκρατορίας, ιδρύθηκε το 1732 με σκοπό την επαφή των μελών της, που είχαν ιδιαίτερη κλίση και αγάπη για τις τέχνες. Βαθμιαία, αφενός προώθησε, ενέπνευσε και πραγματοποίησε τις σημαντικότερες αρχαιολογικές αποστολές (ως το 1846) στον ελληνικό χώρο, δημοσιεύοντας στη συνέχεια σε εντυπωσιακές εκδόσεις τα πορίσματα αυτών και άλλων αποστολών, και αφετέρου συνετέλεσε στην εδραίωση του ευρωπαϊκού κλασικισμού του 18ου αιώνα και στο να αποκτήσει το ευρωπαϊκό κοινό μια πλήρη εικόνα κυρίως της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Στην άποψη αυτή της Αθήνας απο το Υδραγωγείο του Αδριανού, μνημείο που κατεδαφίστηκε το 1778 απο τον Αλή Χασεκή για να οικοδομηθεί το τείχος της πόλης, διακρίνονται ο βοεβόδας Χασάν Αγάς με την ακολουθία του ψυχαγωγούμενοι σε αγώνες τοξοβολίας. Επεξηγήσεις στην άποψη προσδιορίζουν όλο το τοπίο και τα μνημεία του απο τον Υμηττό και την Υδρα ανατολικά, ως τον Ακροκόρινθο και το Δαφνί δυτικά, ενώ παραδίδεται και συμπίλημα του κειμένου του Spon σχετικά με τους σύγχρονους Αθηναίους.

---------------------------------------------

(BISANI, Alessandro). A picturesque tour through part of Europe, Asia, and Africa... With plates, after designs by James Stuart... Written by an Italian gentleman, Λονδίνο, R. Faulder, 1793.

Ο Ιταλός Α. Bisani ταξίδεψε απο τις 29 Απριλίου του 1788 ως τις 7 Οκτωβρίου το 1789. Ξεκινώντας απο το Παλέρμο επισκέφθηκε τη Μάλτα και τη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια τη Σκιάθο, την Τζια, την Αθήνα, τη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη και τη Μύκονο. Το κείμενό του, υπό μορφή επιστολών, αναδεικνύει έναν απλό ταξιδιώτη, λάτρη της Μεσογείου και θαμπωμένο τόσο απο την αρχαία Αθήνα όσο και απο την οθωμανική πρωτεύουσα. Οι πίνακες βασίστηκαν σε σχέδια του James Stuart.

---------------------------

WILLIAMS, Hugh William. Select Views in Greece with Classical Illustrations, τομ. Ι-ΙΙ, Λονδίνο/Εδιμβούργο, Adam Black, 1829.

O H.W. Williams (1773-1829), απο παλιά εύπορη οικογένεια Ουαλλών, σπούδασε και ασχολήθηκε με το σχέδιο και την υδατογραφία, ταξίδεψε γύρω στο 1817 στην Ιταλία, τη βόρεια Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και τα Ιόνια νησιά και άρχισε να δημοσιεύει απο το 1820 σειρά έργων με σχετικά θέματα. Το 1822 πραγματοποίησε έκθεση μόνο με τους ελληνικούς πίνακές του στο Εδιμβούργο, όπου και σήμερα βρίσκονται τα περισσότερα έργα του. Τα αποσπάσματά του για την Αθήνα είναι και τα μόνα αξιόλογα, αντάξια του καλλιτεχνικού κυρίως έργου του. Ο ταξιδιώτης-καλλιτέχνης, χάρη στο προσωπικό του ζωγραφικό ύφος στην απόδοση τόσο του ελληνικού τοπίου όσο και των μνημείων μέσα σε αυτό, ονομάστηκε Grecian (ο Ελλην Williams). Κατάφερε να συνενώσει με μοναδικό τρόπο, μέσα σ'ένα τοπίο χωρίς καθαρά περιγράμματα, τη δύναμη των ιωνικών και δωρικών μνημείων που στέκονται απόλυτα καθαρά στο ελληνικό φως.

---------------------------

TURNER, William, Journal of a Tour in the Levant..., τομ. Ι-ΙΙΙ, Λονδίνο, John Murray, 1820.

Ο W. Turner (1792-1867) παρέμεινε τέσσερα χρόνια στην οθωμανική πρωτεύουσα (1813-1816) ως ακόλουθος της βρετανικής πρεσβείας. Ταξίδεψε (1813-1814) στην Ηπειρο - ως κομιστής εγγράφων προς τον εκεί πρόξενο της Αγγλίας - και επιστρέφοντας πέρασε απο τα Επτάνησα, τη Βόρεια Πελοπόννησο, τη Ρούμελη και την Αττική. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης αποστολής (1815-1816), γραμματέας πια της αγγλικής πρεσβείας, πραγματοποίησε ένα ταξίδι ως την Παλαιστίνη και περιηγήθηκε στη Ρόδο, στη Σύμη, την Κώ, τη Σάμο, τη Σμύρνη, τη Μυτιλήνη και την Τρωάδα. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες παραμένουν οι πληροφορίες του για τον οικονομικό βίο των Ελλήνων, για την εκκλησιαστική ιεραρχία, για τη διοίκηση, καθώς και το απόσπασμα απο την παραμονή του στην Αθήνα (Μάιος 1814), όπου συναναστράφηκε τον Γάλλο πρόξενο, έγινε μέλος της Εταιρείας Φιλομούσων και σχολίασε τις κοινωνικές συνθήκες στις οποίες ζούσαν οι κάτοικοι. Ενθουσιώδης, ως νέος, οραματίζεται και την απελευθέρωση των Ελλήνων, με τους οποίους επικοινωνούσε άμεσα καθόσον γνώριζε τη νεοελληνική γλώσσα. Μετά τη δημοσίευση του τρίτομου οδοιπορικού του (1820) ο Turner διέμεινε ξανά στην Κωνσταντινούπολη (1824-1829) διορισμένος στην πρεσβεία της χώρας του.

----------------------------

WORDSWORTH, Christopher. Athens and Attica: Notes of a Tour, third edition, revised, Λονδίνο, John Murray, 1855.

Ο Αγγλος Ch. Wordsworth (1807-1885), με εξαίρετη κλασσική παιδεία, επίσκοπος του Λίνκολ απο το 1868, έγραψε πολλά έργα για θεολογικά ζητήματα. Στα 1832-1833 ταξίδεψε στην Ελλάδα και ήταν ο πρώτος Αγγλος που έγινε δεκτός απο τον βασιλιά Οθωνα. Τα δύο αξιομνημόνευτα έργα του, Athens and Attica και Greece, pictorial, descriptive... είναι γραμμένα με ένα ύφος δόκιμο ήδη απο τον 17ο αιώνα. Με σοβαρότητα στις αρχαιολογικές του κυρίως περιγραφές και ενθουσιασμό στις γραπτές αναπαραστάσεις του περιβάλλοντος χώρου, ο Wordsworth, ακούραστος ερευνητής, επιβάλλεται με την εγκυρότητα του έργου του, το πλήθος των φιλολογικών παραπομπών και τα εδάφια απο αρχαίους συγγραφείς. Ακολουθώντας την πορεία του Ησίοδου, απο τον Εύριπο, στον Ωρωπό και τον Ραμνούντα, έφθασε στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 1832. Συνδύασε τις αρχαιολογικές αναζητήσεις με το ενδιαφέρον για τη σύγχρονη κατάσταση και παρέδωσε έναν λεπτομερή περιηγητικό οδηγό της νεοϊδρυθείσας πρωτεύουσας, αλλά και της Αττικής ως τη Σαλαμίνα και την Αίγινα. Γράφει: "Μέναμε στον Κεραμεικό, και ο πιο κοντινός μας γείτονας είναι ο ναός του Θησέως... είναι σχεδόν μόνος του... Σε αυτήν την κατάσταση της σύγχρονης ερήμωσης, το μεγαλείο των αρχαίων κτισμάτων είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό... τα λιγότερο ερειπωμένα οικοδομήματα στη σημερινή Αθήνα (μετά τις συνέπειες του τελευταίου πολέμου) είναι τα ίδια τα αρχαία ερείπια. Για την Αθήνα, ο αρχαίος κόσμος είναι τα πάντα..."

------------------------

FROMMEL, Carl. Dreissing Ansichten aus Griechenlands zu den Werken grieshischer Autoren, Gegenden und Monumente vorstellend... Trente vues de la Grece, representant des contrees et des momumens..., Καλσρούη, Scotzniovsky (1830).

Τριάντα αναπαραστάσεις έργων του Cockerell, του Williams κα με συνοδευτικά κείμενα στα γερμανικά και τα γαλλικά και αποσπάσματα απο την αρχαία ελληνική και λατινική γραμματεία. Στη συγκεκριμένη άποψη ο καλλιτέχνης θέλησε να αποδώσει πιστά την Ακαδημία των Αθηναίων φιλοσόφων: "...οι Αθηναίοι και έξω απο την πόλη, στους δήμους και στους δρόμους, έχουν ιερά θεών και ηρώων...πολύ κοντά είναι η Ακαδήμεια... μπροστά στην είσοδο υπάρχει βωμός του Ερωτος... και μνημείο του Πλάτωνα, για τον οποίο είχε προδηλώσει ο θεός πως σε ό,τι σχετίζεται με τη φιλοσοφία θα είναι καλύτερος" (Παυσανίας, 1,29, 30). Το επεξηγηματικό κείμενο συμπληρώνεται με εδάφιο απο τον Κικέρωνα, το οποίο υμνεί το τοπίο με τις ελιές και τα πλατάνια, με θέα την Ακρόπολη και τους πιστούς να οδεύουν με προσφορές στους βωμός υμνώντας τη δύναμη των θεών: "...αυτοί οι άνθρωποι που αφιέρωναν τον χρόνο τους στη μελέτη των πιο ευγενών Τεχνών και στη σκιά της Ακαδήμειας και του Λυκείου εμβάθυναν στα πιο αγνά μαθήματα την ψυχή".

---------------------------------

SAYER, Robert. Ruins of Athens, with Remains and other valuable Antiquities in Greece, Λονδίνο, Robert Sayer, 1759.

Το φανταστικό βασίλειο όπου τοποθετήθηκε τον 18ο αιώνα το ευρωπαϊκό όραμα της Ελλάδας εκφράζεται στην εικαστική ταξιδιωτική γραμματεία κυρίως με τους, ανταγωνιστικούς προς τους Αγγλους Stuart και Revett, εξήντα πίνακες (1758) του Γάλλου αρχιτέκτονα και επί σαράντα χρόνια καθηγητή στην Ακαδημία της Αρχιτεκτονικής J.D. Le Roy. Για τον τελευταίο, σύμφωνα με τους αισθητικούς κανόνες της εποχής, εικονιστικά όλα είναι επιτρεπτά, το θέμα υπερτερεί της εικόνας και η συγκίνηση είναι σημαντικότερη της αποτύπωσης. Η προσαρμογή του έργου αυτού στα αγγλικά απο τον R. Sayer κρατάει ελάχιστα στοιχεία απο το κείμενο του Le Roy, τα οποία όμως εμπλουτίζει με αποσπάσματα απο το έργο του G. Wheler. Στους πίνακές του αναμιγνύονται ακόμα περισσότερο τα ποικίλα θέματα που αναπαριστώνται. Τα "φαινόμενα" τεκμηριώνονται με επεξηγήσεις απο την αρχαία γραμματεία. Η ασυνήθιστα σπάνια αυτή έκδοση, που παρουσιάζεται εδώ, περιέχει είκοσι επτά, επιχρωματισμένες μεταγενέστερα, χαλκογραφίες.

--------------------------

STACKELBERG, Otto Magnus von. Costumes et Usages des Peubles de la Grece Moderne dessines sur les lieux... (Παρίσι, Senefelder & Formentin pour Marino, c. 1828)

O Otto M. von Stackelberg (1787-1837), δέκατο πέμπτο παιδί μιας πολυμελούς οικογένειας, μεγάλωσε και μορφώθηκε στην Εσθονία, σπούδασε στη Γερμανία και τη Μόσχα και όταν βρέθηκε στην Ιταλία κατάλαβε ότι η ζωγραφική, η τέχνη και η Αρχαιότητα θα καθόριζαν έκτοτε τη ζωή του. Εζησε στην Ελλάδα απο το 1810 έως το 1813, γνωρίστηκε με τη μεγάλη παροικία των Ευρωπαίων καλλιτεχνών, διανοούμενων, εμπόρων και ενεπλάκη σε ανασκαφικές δραστηριότητες στην Αθήνα, την Αίγινα, τη Φιγαλεία και τη Μικρά Ασία. Αργότερα πήγε στη Ρώμη, όπου παρέμεινε για δώδεκα χρόνια, και πέθανε στην πατρίδα του. Ποτισμένος ακόμα με το αρχαιόφιλο πνεύμα και τη ρομαντική ιδέα ενότητας φύσης, ζωής και τέχνης, ο Stackelberg περιηγήθηκε την Ελλάδα και την Ιταλία και αποτύπωσε την αντίληψη της εποχής για τα μνημεία και τις σύγχρονες ανθρώπινες μορφές, για τις οποίες αποσκοπούσε να παραδώσει την πιο παραστατική εικόνα της πραγματικότητας: την ιστορική στιγμή που θα χαθεί. Εμπεριστατωμένα σχόλια συνόδευαν τις χαλκογραφίες του. Δημοσίευσε εντυπωσιακά έργα, κυρίως με τοπία και ανθρώπινους τύπους. Τα σχέδιά του, που είχαν μεγάλη απήχηση, αντιγράφηκαν και επανεκδόθηκαν επανειλημμένως προκειμένου να κοσμήσουν άλλα περιηγητικά έργα.

--------------------------------

POCOCKE, Richard. A Description of the East, and Some other Countries...., Cyprus and Candia... the Islands of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece..., τομ. Ι-ΙΙ, Λονδίνο, W. Bowyer, 1743-45.

O Αγγλος R. Pococke (1704-1765), με γερή μόρφωση, καλή οικογενειακή παράδοση και τον τίτλο του επισκοπικού επιτρόπου, ταξίδεψε πρώτα στην Ευρώπη και στη συνέχεια για τρία χρόνια, ξεκινώντας το 1737 απο την Αίγυπτο, στους Αγίους Τόπους, στην Κύπρο, στην Κρήτη, στα νησιά του Αρχιπελάγους, στη Μικρά Ασία και στον ηπειρωτικό και βόρειο ελλαδικό χώρο, πράγμα αρκετά σπάνιο την εποχή εκείνη. Το "πομπώδες σύγγραμμα", όπως απεκάλεσε ο Εδ. Γίββων το οδοιπορικό του, παρά την έλλειψη λογοτεχνικού ύφους, γραμμένο όμως με ευθυκρισία και σχολαστικότητα, βρήκε ευρεία απήχηση όσο ήταν εν ζωή ο συγγραφέας του. Μεταφράστηκε γαλλικά, γερμανικά και φλαμανδικά. Εκτός απο το εντυπωσιακό έργο, που καταρτίστηκε περισσότερο με λογοκλοπές και φήμες παρά με προσωπικές μαρτυρίες, ο Pococke δημοσίευσε το 1752 και τις επιγραφές που είχε συγκεντρώσει στη διάρκεια του ταξιδιού του. Οι περιγραφές του για την Αθήνα είναι λιγότερο ενδιαφέρουσες απο τις εικόνες του, όπου παρουσιάζονται μνημεία της πόλης με αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες και κατόψεις: η πύλη του Αδριανού και η Βιβλιοθήκη του, ο Παρθενώνας, το Ερέχθειο, το ρολόι του Ανδρονίκου Κηρρήστου, το Θησείο, το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης. Το 1766 πουλήθηκαν στο Λονδίνο όλες οι αρχαιότητες που είχε συλλέξει στις περιοδείες του. Στην Ιρλανδία υπάρχει ακόμα το δάσος των κέδρων που φύτεψε με σπόρους τους οποίους έφερε απο τον Λίβανο.

---------------------

HAYGARTH, William, Greece, a Poem, in three parts; with notes, classical illustrations, and sketches of the scenery, Λονδίνο, W. Bulmer & Co, 1814.

Γιος γιατρού, συμφοιτητής του Βύρωνα στο Trinity College, o W. Haygarth (1782-1825/30), ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1810 την περιήγησή του προς τις ελληνικές γαίες και έφυγε πλημμυρισμένος εντυπώσεις τον Ιανουάριο του 1811. Φορτισμένος με το αρχαιόφιλο πνεύμα της εποχής του, απο το αγγλικό περιβάλλον των γραμμάτων και των Τεχνων, και πιο πλούσιος με το φιλελληνικό συναίσθημα, που αποκόμισε μετά τη δυσκολοτάξιδη εμπειρία του στον ελλαδικό χώρο, συνέθεσε ένα μοναδικό έργο, ποιητικό και εικαστικό, όπου καταφέρνει να περιγράψει το ελληνικό τοπίο και περίλαμπρες αρχαιότητες σε πολύ πετυχημένες συνθέσεις, μη παραλείποντας και τα ηθογραφικά στοιχεία. Τα Ιόνια νησιά, η Ηπειρος, η Πίνδος, η Στερεά Ελλάδα, η Αττική και ο Σαρωνικός, καθώς και η Πελοπόννησος είναι οι τόποι της περιοδείας του. Οι δύο χιλιάδες τετρακόσιοι περίπου στίχοι του ποιήματός του, που γράφηκαν κυρίως στην Αθήνα, με λεπτομερή σχόλια και παραπομπές, το ημερολόγιό του αλλά και οι εκατόν είκοσι ακουαρέλες καθώς και τα σχέδιά του τον καθιστούν μια απο τις πιο ενδιαφέρουσες περιηγητικές μορφές. "Διακινδύνεψε στο στιχούργημα την πρόβλεψη για την ηθική αναγέννηση της Ελλάδας", γράφει ο ίδιος, και το ρομαντικό ύφος με αναπολήσεις, προεκτάσεις και λυρικά στοιχεία σε συνδυασμό με ρεαλιστικά και φανταστικά δεν απουσιάζουν ούτε απο τη γραφίδα του ούτε απο τον χρωστήρα του. "Περήφανο μνημείο, παλαιάς μεγαλοπρέπειας", αναφωνεί για το Θησείο, "η νιότη σου είδε τη φήμη της χώρας σου", τα γηρατειά σου την αγωνία της".

-------------------------

BYRON, George Gordon Noel, Lord. The Poetical Works of Lord Byron, τομ. Ι-VIII, Λονδίνο, John Murray, 1839.

O Λόρδος Βύρωνας ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα μαζί με τον φίλο του J.C. Hobhouse, επέστρεψε το 1823, μετά απο πολυτάραχη ζωή, και πέθανε στο Μεσολόγγι στις 7 Απριλίου του 1824. Η ελληνική εμπειρία του καταγράφεται τόσο στην αλληλογραφία του όσο και στο αυτοβιογραφικό ποίημα Childe Harold's Pilgrimage, όπου και υμνείται η Αθήνα πολλές φορές. Το ποιητικό του έργο κυκλοφόρησε ευρύτατα, η προσωπικότητά του συζητήθηκε παντού και ο ίδιος βάδισε στο μονοπάτι της ζωής ωριμάζοντας μέσα απο την ίδια την ελληνική προεπαναστατική και επαναστατική ελληνική εμπειρία. Η μορφή του Λόρδου Βύρωνα παραμένει αναμφισβήτητα το επιβλητικότερο πορτρέτο του ευρωπαϊκού περιηγητισμού. Η αμφιλεγόμενη αλλά και αναγνωρισμένη ήδη στην αγγλική κοινωνία προσωπικότητα, αποποιείται τις προκαταλήψεις των συγχρόνων του, και χωρίς εχθρική διάθεση ή ευπιστία περιηγείται και εγκύπτει με ποιητική ευαισθησία στον τόπο, "χώρα του ήλιου", και στον λαό που τον κέρδισε η αυθεντικότητά του. Η ποίησή του και η προσωπική κατάθεση ζωής στην ελληνική υπόθεση τον μετουσιώνουν σε "ήρωα της σύγχρονης Ελλάδας". Τον Ιούλιο του 1810, όταν ο συνοδοιπόρος του Hobhouse έφυγε για την Αγγλία, ο Βύρωνας έμεινε στην Αθήνα και βυθίστηκε στην πλάνα γοητεία της. Εκανε εκδρομές, και υππαστί, και έγραφε στη μητέρα του: "...εδώ συναναστρέφομαι κόσμο απο πολλούς τόπους, δεν σκοπεύω να ταξιδέψω χειμώνα, ούτε να γίνω πάλι νησιώτης με στενές προοπτικές".

--------------------------

POMARDI, Simone. Viaggio nella Grecia fatto negli anni 1804, 1805, e 1806..., τομ. Ι-ΙΙ, Ρώμη, Vincenzo Poggioli, 1820.

Γεννήθηκε κοντά στη Ρώμη το 1760 και πέθανε το 1830. Συνάντησε τον Ed. Dodwell το 1804 και τον ακολούθησε σαν σχεδιαστής του στο ταξίδι στην Ελλάδα (1805-1806). Οπως μας πληροφορεί ο Ιρλανδός πολυγραφότατος συνοδοιπόρος του, ο Pomardi φιλοτέχνησε περί τα εξακόσια σχέδια, ενώ άλλα τετρακόσια μας είναι γνωστό ότι έγιναν απο τον ίδιο. Απο την πληθώρα αυτή των σχεδίων, συνολικά μόνο διακόσια δημοσιεύτηκαν στα έργα του Dodwell και στο δικό του δίτομο οδοιπορικό, που κυκλοφόρησε το 1820 με ογδόντα οκτώ χαλκογραφίες. Το ταξιδιωτικό χρονικό του Ιταλού καλλιτέχνη συνοδεύει μάλλον τα εντελώς προσωπικού ύφους σχέδιά του. Οι περιγραφές του είναι χωρίς αφηγηματικό ταλέντο, απλές, ενώ αρκείται σε λίγες ιστορικές, λίγες γεωγραφικές και περισσότερες σύγχρονες μαρτυρίες. Ηρθε στα ελληνικά χώματα απο τις Συρακούσες και τη Μεσήνη, έφθασε στη Ζάκυνθο και απο εκεί στην Πάτρα, στο Γαλαξίδι, στους Δελφούς, επισκέφθηκε τη Βοιωτία και απο την Ελευσίνα έφθασε στην Αθήνα στις 26 Μαρτίου. Περιηγήθηκε τις αρχαιότητες, επισκέφθηκε τα δημόσια σχολεία, περιπλανήθηκε στο παζάρι, παρακολούθησε τελετουργικά έθιμα, βρέθηκε τη Λαμπρή στο Θησείο με χορούς και νταούλια, πήγε στα μοναστήρια της Αττικής, και ήταν παρών σε έναν γάμο, τον οποίο και περιέγραψε λεπτομερώς. Αναμφίβολα, ο φέρων την υπεροψία της γνώσης και την ευκινησία συγγραφής και αποσύνθεσης του παρελθόντος εντολέας Dodwell "έπνιξε" την προσωπικότητα και το σχεδιαστικό έργο του σεμνού εντολοδόχου Pomardi.

------------------------------

WRIGHT, George Newenham. The Rhine, Italy, and Greece. In a series of drawings from nature... With historical and legendary descriptions by the Rev. G. N. Wright, τομ. Ι-ΙΙ, Λονδίνο/Παρίσι, Fisher, Son & Co. (c.1842)

Χαρακτηριστικά της εποχής ήταν τα λευκώματα που υμνούσαν κυρίως τις ομορφιές, φυσικές και κτισμάτων, της Ιταλίας, της ανατολικής Μεσογείου, της Κωνσταντινούπολης και κατ'εξαίρεση και του Ρήνου. Διακεκριμένοι ζωγράφοι δημιουργούσαν το εικαστικό σκέλος, όπως εδώ ο Bartlett, ο οποίος πρέπει να πρωτοταξίδεψε στην Ανατολή το 1834-1835, και ο Ελβετός Wolfensberger που βρέθηκε στην Αθήνα, ενώ πρόσωπα απο τον συγγραφικό χώρο, όπως εδώ ο Wright, συνέθεταν τα επεξηγηματικά κείμενα. Ο γνωστός εκδοτικός οίκος Fisher δημοσίευσε μια σειρά απο παρόμοια ταξιδιωτικά λευκώματα. Για την Αθήνα, οι επεξηγήσεις διανθίζονται και με στίχους του Λόρδου Βύρωνα. Σε μια πόλη που μεταμορφωνόταν ριζικά τα χρόνια εκείνα, απόψεις όπως αυτή ή της κοίτης του Ιλισσού παρέμεναν αγκιστρωμένες σε προγενέστερες εικαστικές αντιλήψεις. Το χορηγικό μνημείο του Λυσικράτη, στην αρχαία οδό Τριπόδων, κινδύνεψε μια φορά (1806) να μεταφερθεί ολόκληρο στην Αγγλία -την εποχή που ο Λόρδος Elgin, ολοκλήρωνε τη μεγαλύτερη σε μέγεθος λαφυραγώγηση αρχαίων μνημείων απο τον ελλαδικό χώρο- και μια άλλη όταν τα ανάγλυφα καταστράφηκαν το 1836 απο Αγγλους επισκέπτες, ενώ το 1845 επισκευάστηκε απο τους Γάλλους, που το θεωρούσαν ιδιοκτησία τους λόγω της Μονής των Καπουτσίνων που στεγαζόταν εκεί παλαιότερα.

-------------------------

BELLE, Henri. Trois annees en Grece, Παρίσι, Hachette, 1881.

Υπηρέτησε στη γαλλική πρεσβεία στην Αθήνα επί σειρά ετών και πραγματοποίησε ταξίδια (1861, 1868, 1874) σε διάφορες περιοχές του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Δημοσίευσε σειρά άρθρων στο ταξιδιωτικό περιοδικό Le Tour du Monde. Αν και το κείμενό του δεν είναι ιδιαίτερων αξιώσεων, και οι γνώσεις του είναι μέτριες γύρω απο όλα τα θέματα (αρχαιολογικά, λαογραφικά, ιστορικά, οικονομικά), κατορθώνει ωστόσο να γίνει ένα ευχάριστο ανάγνωσμα. Αλλοτε σοβινιστής, άλλοτε φιλέλληνας, άλλοτε ειρωνικός καθολικός, άλλοτε ειλικρινής και αμερόληπτος ο Belle, πάντως, περιγράφει την Αθήνα της δεκαετίας του 1860-70 με τα πιο ζωντανά χρώματα και με ευχάριστες εναλλαγές ανάμεσα στην Αρχαιότητα και τη σύγχρονή του πραγματικότητα. Ο ευρωπαϊκός μετασχηματισμός της πόλης, οι γραφικές συνήθειες των κατοίκων, η ποικίλη κοινωνική διαστρωμάτωση και οι ενδιαφέρουσες ξυλογραφίες που κοσμούν όλο το έργο αποκαλύπτουν μία διεισδυτική ματιά και μια αληθινή εικόνα της Ελλάδος την εποχή εκείνη. Η εκτενέστατη περιγραφή της πόλης του Πειραιά, που αναπτυσσόταν ραγδαία -το 1834 είχε 22 κατοίκους και το 1874 30.000-, παραμένει απο τις αξιολογότερες εκείνων των χρόνων και τέρπει ταυτόχρονα τον αναγνώστη.

-------------------------

SCHARLING, Henrik. Graekenland. En Reisebeskrivelse, Κοπενχάγη 1866.

Ο Σκανδιναβός ταξιδιώτης έφυγε απο την Τριέστη της Ιταλίας και έφθασε στις 11 Σεπτεμβρίου του 1860 στην Κέρκυρα, όπου και παρέμεινε σχεδόν δύο μήνες. Περνώντας απο την Ιθάκη, με σταθμούς στη Ζάκυνθο και την Πάτρα, αποβιβάστηκε στην Ιτέα και τελικά στο Λουτράκι, απ'όπου έφθασε στην Αθήνα. Εχει διαβάσει προγενέστερούς του περιηγητές, όπως τον Δανό Ol. Brondsted, και το μεγαλύτερο μέρος του χρονικού αφιερώνεται στην παραμονή του στην πρωτεύουσα, που ήδη είχε την όψη μιας ευρωπαϊκής πόλης. Μιλάει για τα κτήρια του Hansen, υμνεί τον χειμωνιάτικο ήλιο και τα σταφύλια, συχνάζει στο περίφημο καφενείο Η ωραία Ελλάς, γράφει για τους φιλέλληνες, τη νεοελληνική γλώσσα, το Πανεπιστήμιο, την πολιτική κατάσταση ως το 1859, αναλύει τους εκκλησιαστικούς θεσμούς και τη λειτουργία των ορθόδοξων μοναστηριών και περιηγείται όλα τα μνημεία της πολιτείας. Επισκέφθηκε επίσης τον Μαραθώνα, τον Πειραιά, τον Υμηττό, την Πεντέλη, τον Ακροκόρινθο, τις Μυκήνες, την Τίρυνθα και την Αργοναυπλία. Εφυγε στις 18 Δεκεμβρίου απο τον Πειραιά για την Αίγυπτο. Το κείμενό του εμπλουτίζεται με πολλά σχέδια του Breton.

--------------------------

MACCLYMONT, James Alexander / FULLEYLOVE, John. Greece painted by John Fulleylove R. I. Described by Right Rev. J. A. McClymont C.B.E.V.D.D.D., Λονδίνο, Α & C. Black (1924).

Οι τριάντα ένας έγχρωμοι πίνακες του Fulleylove, ο οποίος, όπως μας πληροφορεί η Φ. Μ. Τσιγκάκου, επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1895, κοσμούν το ταξιδιωτικό κείμενο του Macclymont που επισκέφθηκε τα Ιόνια νησιά, τους Δελφούς, την Ολυμπία, τη Σπάρτη και την Αργολιδοκορινθία τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Το μισό βιβλίο είναι αφιερωμένο στην Αθήνα. Ο συγγραφέας συνδυάζει ιστορικό κείμενο και επίκαιρη αφήγηση και αναφέρεται στην προνομιακή θέση και στο κλίμα της πόλης, την οποία και συγκρίνει με την Κορνουάλη. Θέλοντας να ξεφύγει απο τους ταξιδιωτικούς οδηγούς Baedeker και Murray, επιθυμεί να προβάλει την πνευματική ατμόσφαιρα της πόλης, την οποία εναρμονίζει απόλυτα με τα ζωγραφικά θέματα. Ετσι λοιπόν κάνει μια αναδρομή σε όλο το μυθολογικό και ιστορικό περιβάλλον, δεν παραμελεί τα μνημεία και καταθέτει με πολλές λεπτομέρειες τη ζωή στην πρωτεύουσα: η πολιτικοποίηση των κατοίκων, οι εφημερίδες, η λειτουργία της Βουλής, η επίδραση των θρησκευτικών συνηθειών στην καθημερινή ζωή, η εμπορική και βιομηχανική ανάπτυξη. Αναφέρει λ.χ.: το ένα τρίτο των σπουδαστών του Πανεπιστημίου προέρχονται απο την Εξω Ελλάδα... οι οκτακόσιοι δικηγόροι..., το Αρχαιολογικό Συνέδριο στα 1905 και οι παραστάσεις αρχαίου δράματος, και ολόκληρο κεφάλαιο για το γλωσσικό ζήτημα, τη μετάφραση της Αγίας Γραφής και τις διαδηλώσεις, καθώς και τη σημαντική φυσιογνωμία του Γιάννη Ψυχάρη που καθόρισε με τις ιδέες και τα γραπτά του την πνευματική και φιλολογική κινητικότητα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα.

----------------------------

MAUCLAIR, Camille. Athenes Trente planches en couleur d'apres les tableaux de Paul Bret, Παρίσι, Henri Laurens, 1935.

Οι έγχρωμοι πίνακες του P. Bret, ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και όχι μόνο κατάλαβε αλλά εξέφρασε με χάρη και ακρίβεια το ελληνικό φως, κοσμούν το έργο της πολυγραφότατης κριτικού τέχνης C. Mauclair, η οποία αποκαλεί την Αθήνα "λευκή και αξιολάτρευτη πολιτεία". Παρά το πρόβλημα των προσφύγων και τη σύγχρονή της όψη η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η σκέψη πάντα στρέφεται στον βράχο της Ακρόπολης και οι ίδιοι οι Αθηναίοι είναι παθιασμένοι απο την ομορφιά της πόλης τους. Απο τα Μέγαρα και την Ελευσίνα, ως τον Πειραιά και το Αρχαιολογικό Μουσείο, την Κηφισιά και την Πεντέλη, ή την Πάρνηθα και το Λαύριο, η γοητεία της περιοχής παραμένει ακαταμάχητη. Ο ζωγράφος, κληρονόμος της μουσικής ευαισθησίας του πατέρα του, "τραγούδησε στα σπασμένα μάρμαρα τη διαύγεια που διακρίνει το ελληνικό στερέωμα". Στα κεφάλαια και στις εικόνες, εκτός απο τα μνημεία και τους ναούς, παριστάνονται και γραφικές γειτονιές της πόλης. Στο Θησείο, στον ίδιο χώρο όπου συναθροίζονταν για τις "αγορές" και τις "αγορεύσεις" τους οι αρχαίοι Αθηναίοι, η υπαίθρια λαϊκή αγορά που στήθηκε απο τους χωρικούς των περιχώρων ζωντανεύει με τον ίδιο παλμό που χτυπά αιώνες τώρα στο πιο διαχρονικό εμπορικό κέντρο της πολιτείας.

-------------------------

BON, Antoine / CHAPOUTIER, Fernand (1899-1953). Retour en Grece. Cent trente-quatre photographies par Antoine Bon Introduction de Fernand Chapouthier, Παρίσι, Paul Hartmann (1934).

Γύρω στα 1930 παρακολουθούμε τη φωτογραφική δραστηριότητα του Α. Bon, παλαιού μέλους της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα. Ο πρώτες του συνεργασίες και δημοσιεύσεις περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Octave Merlier, ενώ στην έκδοση αυτή την εισαγωγή έγραψε ο φίλος του Chapoutier, μέλος και αυτός της Γαλλικής Σχολής. Με τη μέθοδο της ηλιογραφίας, αναπαραγωγή αντιγράφων απο διαφώτιστα πρωτότυπα σε χαρτί με ειδική επικάλυψη, οι φωτογραφικές λήψεις αποδίδουν με ιδιαίτερη εκτυπωτικά απόχρωση φωτός το περιβάλλον. Η πρωτότυπη εισαγωγή, στην οποία ο συγγραφέας απευθύνεται στη "μικρή Αθηνά", αποδίδει τα εύσημα στη θεά, στην πόλη, και σε ό,τι αυτά εκπροσωπούν απο το αρχαίο πνεύμα που αποπνέουν όλοι πλέον οι τόποι στην Ελλάδα.

------------------------------

BOETTICHER, Adolf. Die Akropolis von Athen mach den Berichten der Alten und den neusten Erforschungen. Mit 132 Textfiguren und 36 Tafeln, Βερολίνο, Julius Springer, 1888.

Το σχέδιο αυτό με μελάνι, που απεικονίζει την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα περί το 1670, όπως φαίνονται απο νοτιοδυτικά, πριν απο τον βομβαρδισμό του Μοροζίνη (1687), εντάσσεται στη βενετσιάνικη τοπιογραφική παράδοση του 17ου αιώνα. Το σχέδιο φυλάσσεται στο Museo Civico του Bassano del Grappa και δημοσιεύτηκε στο έργο αυτό του Boetticher, που αποτελεί μια ιστορικο-αρχαιολογική μελέτη για την Ακρόπολη των Αθηνών και περιλαμβάνει εκατόν τριάντα δύο σχέδια εντός του κειμένου και τριάντα έξι πίνακες. Ο Boetticher, το καλοκαίρι του 1862, έφθασε στην Αθήνα μαζί με τους αρχιτέκτονες Gropius, Styrsck απο το Βερολίνο και Hansen απο τη Βιένη, καθώς και τον αρχαιολόγο Fischer, τον φιλόλογο Schrubring και του καθηγητή Curtius. Στο σύγγραμμά του υποστήριξε ότι η ένταση στους κίονες του Παρθενώνα οφειλόταν στην καθίζηση που υπέστη ο πειραϊκός λίθος των θεμελίων! Ο ίδιος συνέταξε παρόμοιο έργο για την Ολυμπία, καθώς και ένα οδοιπορικό για την Πελοπόννησο, την Αίγινα και την Ελευσίνα. Αντίγραφό του σχεδίου υπάρχει στο Kunstmuseum της Βόνης. Διακρίνονται το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού, η στοά του Ευμένους, ο φράγκικος πύργος στα Προπύλαια και τα μικρά σπίτια του τουρκικού οικισμού γύρω απο τον Παρθενώνα.

-------------------------------

[GUILLET, Andre Georges] Athenes ancienne et nouvelle. Et l'estat present de l'empire des Turcs... Avec le plan de la ville d'Athenes, par le Sr. de la Guilletiere, Παρίσι, Estienne Michallet, 1675.

Ο Γάλλος A.G. Guillet (1624-1705), ιστοριογράφος της Βασιλικής Ακαδημίας Ζωγραφικής, εξηγεί στον πρόλογο του βιβλίου ότι η αφήγηση που ακολουθεί προέρχεται απο το κείμενο του αδελφού του La Guilletiere, το οποίο ο ίδιος εμπλούτισε με αποσπάσματα απο έργα της αρχαίας γραμματείας. Πραγματικό ή φανταστικό πρόσωπο, ο La Guilletiere μετά την αιχμαλωσία του απο Τυνήσιους πειρατές ταξίδεψε σε εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η επιτυχημένη αυτή πρώτη έκδοση -εξαντλήθηκε σε τρείς μήνες- έτυχε δριμύτατης κριτικής, για τις ιστορικές ανακρίβειές της, απο τον J. Spon, πραγματικό εισηγητή της αρχαιολογίας της πόλης των Αθηνών. Ο Guillet απάντησε με πνευματώδη και δηκτική αντεπίθεση. Οι αμφισβητήσεις για την εγκυρότητα του κειμένου συνεχίστηκαν ως και τον 20ό αιώνα. Πάντως είναι σίγουρο ότι οι εγκατεστημένοι στην Αθήνα Γάλλοι πρόξενοι και οι καπουτσίνοι ιεραπόστολοι είναι αυτοί που με τις σχολαστικές αναφορές, τις καταγραφές και τις μελέτες τους συνετέλεσαν ώστε η Αθήνα, αρχαία και σύγχρονη, να "εισέλθει στην ευρωπαϊκή συνείδηση". Σημειώνει ο Guillet: "Απ'όλες τις αρχαίες πολιτείες καμιά δεν έχει διατηρήσει το όνομά της παρά μόνον η Αθήνα. Μάταια οι γεωγράφοι μας θέλησαν να την παραφθείρουν. Οι κάτοικοι Ελληνες και Τούρκοι προφέρουν και γράφουν Αθήνα".

----------------------------

SPON, Jacob. Voyage d'Italie, de Dalmatie, de Grece, et du Levant... aux annees 1675 et 1676, τομ. Ι-ΙΙ, Χάγη, Rutgert Alberts, 1724.

Τον Φεβρουάριο του 1676 ο Spon, με συνοδοιπόρο τον Wheler, επισκέπτεται τον Παρθενώνα στη θέα του οποίου κατακλύζεται, για πρώτη φορά, απο αισθήματα δέους και θαυμασμού, και ανάμεσα απο τα ερείπια και τα σπίτια της τουρκικής φρουράς έφθασε και ως το Ερέχθειο, το οποίο και αναγνώρισε χάρις στον Παυσανία. Παρά τα λάθη στις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, τόσο στο κείμενο όσο και στο σχέδιο, η περιγραφή του ναού της Αθήνας με τόση ακρίβεια (το εσωτερικό του, η στέγαση, τα γλυπτά στα αετώματα και τα ανάγλυφα) αποτελεί την πρώτη τόσο προσεκτική και αναλυτική απόδοση απο περιηγητή και την τελευταία πριν απο την καταστροφή του μνημείου απο τον Μοροζίνη. Το σχέδιο του Spon για την πόλη της Αθήνας αναπαράγει και ο Coronelli στις πάμπολλες εκδόσεις του.

---------------------------

FANELLI, Francesco. Atene Attica Descritta da suoi Principii sino all'asquisto fatto dall'Armi Venete nel 1687..., Βενετία, Antonio Bortoli, 1707.

Πρώτη και μοναδική έκδοση. O Fanelli, για τον οποίο ελάχιστα γνωρίζουμε, δεν παρίστατο στην ανατίναξη του Παρθενώνα. Παρέδωσε όμως, είκοσι χρόνια αργότερα, μια λεπτομερέστατη, βασισμένη σε αυθεντικές μαρτυρίες, περιγραφή των γεγονότων της εκστρατείας του Ενετού Μοροζίνη κατά της κατεχόμενης απο τους Οθωμανούς Αθήνας. Στο έργο του προηγείται μια ιστορική αναδρομή απο τους αρχαίους χρόνους ως και την άλωση της Ακρόπολης απο τους Τούρκους και στο τελευταίο μέρος περιγράφει τα μνημεία της Αθήνας δημοσιεύοντας και τις πρώτες κατόψεις που έγιναν απο Βενετσιάνους μηχανικούς με χρήση τοπογραφικών οργάνων. Το τέταρτο μέρος αναφέρεται στην πολιορκία του Μοροζίνη. Πέντε μέρες μετά την αποβίβαση του βενετσιάνικου στρατού και την πολιορκία του φρουρίου της Ακρόπολης, τη νύχτα της 26ης Σεπτεμβρίου 1687 με πανσέληνο, ο Παρθενώνας καταστρέφεται απο βόμβα που ρίχτηκε στην πυριτιδαποθήκη που βρισκόταν στο εσωτερικό του. Η έκρηξη που ακολούθησε άνοιξε στα δύο το τελειότερο κτίσμα της κλασικής τέχνης. Κατέπεσαν όλοι σχεδόν οι τοίχοι, συμπαρασύροντας τα τρία πέμπτα απο τον γλυπτό διάκοσμο, απο τη στέγη δεν έμεινε τίποτα, σκοτώθηκαν πολλοί Τούρκοι απο τη φρουρά και ακολούθησαν πανικός και μεγάλη φωτιά που έκαιγε και την επομένη. Το Κάστρο παραδόθηκε δύο μέρες μετά απο τους Τούρκους και η βενετική σημαία υψώθηκε στην Ακρόπολη.

-----------------------------

CLARKE, Edward Daniel. Travels in various countries of Europe Asia and Africa..., τομ. Ι-ΙΙ, Λονδίνο, R. Watts / T. Cadell/ W. Davies, 1813, 1814.

O Ed. d. Clarke (1769-1822), γιος του συγγραφέα και εγγονός αρχαιολόγου, διδάκτωρ του Καίμπριτζ, ειδικός στην ορυκτολογία και αργότερα αιδεσιμότατος, σε ηλικία τριάντα ετών, συνοδεύοντας τον αριστοκράτη J. M. Gripps, θα περιηγηθεί, απο το 1799, σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, στους Αγίους Τόπους, στην Αίγυπτο, στη Βαλκανική και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ακούραστος και παρατηρητικός, οξυδερκής και διορατικός ήταν παρών σε πολλά σημαντικά γεγονότα της εποχής του, που τα μνημονεύει και στο χρονικό του, η πρώτη έκδοση του οποίου κυκλοφόρησε σε έξι τόμους (1810-1823) με δεκάδες πίνακες. Αξιοσημείωτες παραμένουν οι σελίδες για τη λεηλασία των μνημείων της Ακρόπολης απο τον Lusieri για λογαριασμό του Λόρδου Elgin και ανεκτίμητες οι παρατηρήσεις του για τα επαγγέλματα, τις συνήθειες και τον βίο των Ελλήνων. Οι συλλογές στις αποσκευές του αποτελούνταν απο ορυκτά, χειρόγραφα, τουλάχιστον χίλια νομίσματα, αγγεία και "μάρμαρα". Φεύγοντας απο την Αλεξάνδρεια, την Κω, την Πάτμο και τη Σύρο, μετά το Σούνιο και τη Βάρη αντίκρισε την Αθήνα και τα μνημεία της Ακρόπολης στην ώρα της δύσης: "...η λευκότητα του Παρθενώνα διαφαίνετο στον ορίζοντα". Στο Ερέχθειο συνάντησε τον Lusieri, o οποίος "εργαζόταν" εκεί για λογαριασμό του λόρδου Elgin. Ο Ιταλός καλλιτέχνης του υπέδειξε την εξαιρετική κατάσταση των Καρυάτιδων και ο Clarke σχολίασε στο κείμενό του με μελανά χρώματα τις "εργασίες" που είχαν αναλάβει οι Ευρωπαίοι στα αρχαία μνημεία, καθώς φυσικά και τις απροσεξίες τους που προξένησαν ανεπανόρθωτες ζημίες.

-----------------------

SCROFANI, Saverio. Viaggio in Grecia, τομ. Ι-ΙΙ, Παλέρμο, Battista Ferrari, 1831.

Ο Σικελός οικονομολόγος και καθηγητής S. Scrofani (1756-1835) πραγματοποίησε ένα ταξίδι στον ελλαδικό χώρο (1794-95) και κατέθεσε ένα πρωτότυπο κείμενο υπό μορφή επιστολών, λυρικό και καλογραμμένο. Αθεράπευτα γοητευμένος απο την αρχαία γραμματεία αλλά και τα τοπία, ο Scrofani με το ονειροπόλο, όλο ποίηση και έξαρση, ύφους του συνοψίζει καλύτερα τον 18ο αιώνα εποχή που η Αρχαιότητα υπερχειλίζει κάθε άλλου ερεθίσματος προερχόμενου απο τον περιβάλλοντα χώρο. Ταυτόχρονα συνυπάρχει αδρά στο κείμενο ένα κριτικό συγκριτικό σύστημα για τον σύγχρονο βίο των Ελλήνων. Το έργο του (1799), σημαντική κοινωνιολογική μελέτη αλλά και γοητευτικό ταξιδιωτικό χρονικό, μεταφράστηκε και ανέπνευσε λογοτέχνες και τον 20ο αιώνα. Η επιστολή XLVIII είναι αφιερωμένη στην Αθήνα, όπου εκεί πια κυριολεκτικά βυθίζεται στο παρελθόν, συνομιλεί με τον Περικλή, την Ασπασία, τον Ικτίνο και παραληρεί: "...οι επιθυμίες μου έχουν εκπληρωθεί... ανάμεσα στα χίλια συναισθήματα την ψυχή μου μεθυστική γοητεία πλημμυρίζει... αυτό το μεγαλείο, αυτή η μεγαλοπρέπεια.... απόκαμα να βλέπω και να αισθάνομαι".

--------------------------------

WHELER, George. Voyage de Dalmatie, de Grece, et du Levant. Enrichi de medailes, et de figures des principales antiquitez qui se trouvent dans ces lieux... Traduit de l'Anglois, τομ. Ι-ΙΙ, Αμστερνταμ, Jean Wolters, 1689.

O Αγγλος G. Wheler γεννήθηκε το 1650 στην Ολλανδία, όπου οι γονείς του, ως βασιλικοί, ζούσαν εξόριστοι απο την Αγγλία του Κρόμβελ, και πέθανε το 1723 έχοντας αποκτήσει δεκαοκτώ παιδιά. Συνταξίδεψε με τον Spon (1675-1676) στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Ο χάρτης της Αττικής, Achaia όπως την ονομάζει, με δικό του τριγωνομετρικό τρόπο χάραξης, και οι βοτανικές του παρατηρήσεις κατατάσσουν το έργο του, παρόλη τη λογοκλοπή, στα πρότυπα της αγγλικής περιηγητικής λογοτεχνίας. Παρά τις ανακρίβειες, θεωρήθηκε το βασικό περιγραφικό κείμενο για τα μνημεία της Ακρόπολης μέχρι την έκδοση των J. Stuart και Ν. Revett. Σε αντίθεση με τον συνοδοιπόρο του, περιηγήθηκε περισσότερο απο περιέργεια παρά απο έφεση προς την αρχαιογνωσία.

-----------------------------

HOBHOUSE, John. Cam. Lord Broughton. A. Journey through Albania, and other provinces of Turkey in Europe and Asia, to Constantinople, during the years 1809 and 1810... , second Edition, τομ. Ι-ΙΙ, Λονδίνο, James Cawthorn, 1813.

O J. C. Hobhouse (1786-1869), αργότερα Λόρδος Broughton, ταξίδεψε στην Ανατολή με τη συντροφιά και έξοδα του φίλου του Λόρδου Βύρωνα, με τον οποίο ήταν συμφοιτητές στο Καίμπριτζ. Το 1809 έφθασαν στην Πάτρα, μετά πήγαν στην Ηπειρο για να συναντήσουν τον Αλή Πασά και εν συνεχεία μέσω Δελφών έφθασαν στην Αθήνα ανήμερα τα Χριστούγεννα, όπου παρέμειναν δέκα εβδομάδες και ο Hobhouse περιηγήθηκε τη Μεγαρίδα και την Αττική. Ταξίδεψαν έπειτα στη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη όπου και χώρισαν και ο μεν Βύρωνας επέστρεψε στη Αθήνα ο δε συνταξιδιώτης του στην Αγγλία. Ασχολήθηκε με την πολιτική, διετέλεσε μέλος της Βουλής των Κοινοτήτων, υπήρξε δραστήριο μέλος του Φιλελληνικού Κομιτάτου και φίλος του Αδαμάντιου Κοραή. Αργότερα, απο φιλελεύθερος μεταστράφηκε σε συντηρητικό. Το κείμενό του επικεντρώνεται περισσότερο στον σύγχρονο Ελληνισμό και θεωρείται ο βαθύτερος δημοσιολογικός αναλυτής των αστικών κέντρων της ηπειρωτικής Ελλάδας και απο τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Αγώνα. Για την Αθήνα παραθέτει ένα μικρό σημείωμα με τη νεότερη ιστορία, επισκέπτεται όλα τα μνημεία και τα αξιοθέατα απο τον Ιλισσό ως τον Κηφισσό, απο τον Πειραιά ως το Χαλάνδρι, απο τον Υμηττό ως τη Σαλαμίνα, απο την Πάρνηθα ως τη Βάρη και απο τον Μαραθώνα ως το Πόρτο Ράφτη. Δίνει με λεπτομέρειες την όψη της Ακρόπολης με τα τούρκικα κτίσματα ανάμεσα στους αρχαίους ναούς και τονίζει τα συναισθήματα "έκπληξης και σεβασμού που προξενεί η θέα όλων των ερειπίων".


------------------------------

STADEMANN, August Ferdinand. Panorama von Athen. An Ort Stelle aufgenommen und herausgegeben von Ferdinand Stademann... Μόναχο 1841.

Ο A. F. Stademann (1791-1873) ζούσε απο το 1810 στη Βαυαρία. Εφθασε το 1832 στην Ελλάδα ως διοικητικός σύμβουλος της Αντιβασιλείας και το 1836, μάλλον, επέστρεψε στο Μόναχο, όπου διακρίθηκε για τις υπηρεσίες του ως κυβερνητικός σύμβουλος. Φιλοτέχνησε, στο πνεύμα της εποχής, ένα πανόραμα της Αθήνας, σε δέκα φύλλα, με επεξηγηματικά σχόλια, το οποίο τυπώθηκε στο Μόναχο και ανάμεσα στους συνδρομητές περιλαμβάνονταν πολλά γνωστά πρόσωπα της βαυαρικής Αθήνας, ακόμα και ο βασιλιάς Οθωνας. Το έργο του, επηρεασμένο απο παρόμοιες σχεδιαστικές αντιλήψεις, σχολιάστηκε απο τους συγχρόνους του. Ο Stademann σχεδίασε το καλοκαίρι του 1835 καθισμένος, όπως δείχνει και μία βινιέτα, στον λόφο των Νυμφών, κατά τη διάρκεια του "πιο αφόρητου καύσωνα". Στις λιθογραφίες ξετυλίγεται το λεκανοπέδιο απο τον Ιλισσό, τον Λυκαβηττό, τα Βριλήσια, το Πεντελικόν, την Πάρνηθα, το Αιγάλεω, τον Πειραιά, την Αίγινα ως την Αργολίδα. Το ξερό καλοκαιρινό αττικό τοπίο ορίζεται φωτισμένο απο τον νότο, χωρίς πρόσθετες γραφικές λεπτομέρεις. Ο Ελαιώνας διακρίνεται ως μοναδικό πλαστικό στοιχείο, και η πόλη της Αθήνας, παρά το μονότονο ύφος, αποδίδεται με πιστή και σπάνια αναπαράσταση κατά την πρώτη οθωνική περίοδο.


------------------------------

 

DALTON, Richard. [Antiquities and views in Greece and Egypt, Λονδίνο, 1751-1752].

Ο μετέπειτα χαράκτης και βιβλιοθηκάριος του βασιλιά της Αγγλίας, και ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών, ταξίδεψε το 1749 στην Ανατολή ως ζωγράφος, συνοδεύοντας τον James Caulfeild, Earl of Charlemont. Επισκέφθηκαν τα νησιά Λέσβο, Χίο, Μύκονο, Δήλο, Νάξο, Τήνο, Σύρο, Πάρο, Αντίπαρο, Ρόδο και Κω, καθώς και την απέναντι μικρασιατική ακτή. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς έθφασαν στην Κύθνο και απο κει στην Αίγινα και τηνΑθήνα, απ'όπου επισκέφθηκαν την Κόρινθο, τις Θήβες και την Εύβοια. Στο ημερολόγιό του ο Charlemont παραδίδει λεπτομέρειες απο τις επισκέψεις τους στα μνημεία και ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις γαι τα αρμολογήματα των μαρμάρων, αλλά παρακολουθεί και στιγμιότυπα απο τη ζωή των κατοίκων. Λόγω της διαμάχης που προκλήθηκε με τον Caulfeild, τα σχέδια του Dalton δημοσιεύτηκαν χωρίς την υποστήριξη του Λόρδου. Πρόκειται για τις πρώτες αποτυπώσεις των γλυπτών του Παρθενώνα, καθώς και όψεις του μεγάλου ναού σ' ένα γυμνό και αφιλόξενο περιβάλλον, που παρόλη την "αμηχαία και την αδυναμία του σχεδίου" συγκαταλέγονται στις πρώιμες, πριν απο αυτές των Stuart και Revett- που ξεκινούσαν εκείνη τη χρονιά (1751) το ταξίδι τους-, δημοσιευμένες όψεις του περίλαμπρου μνημείου.

------------------------------

WORDSWORTH, Christopher. Athens and Attica: Journal of a Residence there, Λονδίνο, John Murray, 1837.

"... η Ακρόπολη ήταν ο ομφαλός της Αθήνας, ήταν ο πυρήνας της νοητής σπείρας όπου εξελίσσονταν όλα τα υπέροχα και μεγαλειώδη γεγονότα που συνέβαιναν στην Ελλάδα... ο βράχος καθεαυτός τυλίγεταιξ απο το σεβάσμιο ιδεώδες κάλλος που απορρέει απο την αρχαιότητά του και απο τις ποικίλες αποχρώσεις των μυθολογικών εξιστορήσεων απο τις οποίες περιβάλλεται.... ο βράχος υπήρξε το λίκνο μέσα στο οποίο γαλουχήθηκε ο αρτιγέννητος αθηναϊκός κόσμος... Η ιερότητα, η χάρη και η μορφή του τον έκαναν να μοιάζει με διακοσμημένο βάθρο αγάλματος, με ογκώδη βωμό ή με ένα γιγάντειο ανάθημα στους θεούς. Ετσι το να καταλάβει κανείς μια θέση εδώ, πάνω στην Ακρόπολη, σήμαινε ένα είδος αποθέωσης για τους ανθρώπους και τα έργα τους....".

 

-----------------------

Beule, Charles, Ernest. L'Acropole d' Athenes, τομ. Ι, Παρίσι, Firmin Didot Freres, 1853.

Γάλλος αρχαιολόγος, μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής και πολιτικός με ενεργό συμμετοχή μετά την πτώση της Δεύτερης Αυτοκρατορίας, ο E.C. Beule (1826-1874) πραγματοποίησε στα μέσα του 19ου αιώνα ανασκαφές στην Ακρόπολη. Στον πρώτο τόμο του δίτομου πονήματός του καταγράφει λεπτομερέστατα τα ιστορικά και ανασκαφικά δεδομένα, κυρίως για τα Προπύλαια, και την όλη διαμόρφωση και τα μνημεία στη δυτική πλευρά του ιερού βράχου. Μετά απο σαράντα τρεις ημέρες εργασιών (1852) έφερε στο φως τη μορφή της εισόδου και την όλη οχύρωση. Μέχρι σήμερα η αναμνηστική πλάκα στα δεξιά της Πύλης, που φέρει το όνομά του, μνημονεύει το γεγονός: Ή Γαλλία την Πύλην της Ακροπόλεως, τα τείχη, τους πύρους και την ανάβασιν κεχωσμένα εξεκάλυψεν, Βεϋλέ εύρεν, 1853.

---------------------------

BEULE, Charles Ernest. L' Acropole d' Athenes, τομ. ΙΙ, Παρίσι, Firmin Didot Freres, 1854.

Στον δεύτερο τόμο της περιγραφής της Ακρόπολης, με αναφορές στα κείμενα της αρχαίας γραμματείας, ο Ε. Beule περιγράφει τον Παρθενώνα και τον γλυπτό του διάκοσμο, την ανατολική πλευρά του βράχου καθώς και αναλυτικά το Ερέχθειον. Στο παράρτημα παραθέτει κατάλογο των επιγραφών και των γλυπτών που εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών (1852-1853) και αναλυτικότατο ευρετήριο.

------------------------------

 

HICHENS, Robert Smythe. The Near East Dalmatia, Greece and Constantinople, Λονδίνο, Hodder and Stoughton, 1913.

Συνεχίζοντας και στις αρχές του 20ου αιώνα την παράδοση του "Grand Tour" ο συγγραφέας πραγματοποιεί ένα ταξίδι (πιθανότατα το 1912) στην ανατολική Μεσόγειο. Ξεκίνησε απο τη Βενετία και περιπλέοντας έφθασε στην Αθήνα απο όπου επισκέφθηκε τα μεγάλα ιερά της Αρχαιότητας. Το έργο κοσμείται με έγχρωμες εικόνες του Jules Guerin και με φωτογραφίες. Το κείμενο ακροβατεί μεταξύ μυθιστορίας και ταξιδιωτικού χρονικού, όπως, κατά τον συγγραφέα, ακροβατεί και η Ελλάδα μεταξύ Ευρώπης και Ανατολής. Η Αθήνα τον γοητεύει, βρίσκει ισορροπίες ανάμεσα στη σύγχρονη πόλη και στις αρχαίες αξίες, εντυπωσιάζεται απο το φως και τον περιβάλλοντα χώρο, σχολιάζει τις καθημερινές συνήθειες, τη συμπεριφορά των πολιτών και τα γεγονότα του πρόσφατου πολέμου με τους εθελοντές της διασποράς να ζητωκραυγάζουν. Η δωρική ψυχή της Ελλάδος αναφαίνεται σε κάθε συμβάν, κάθε στιγμή, σε κάθε λεπτομέρεια. Η θέα απο την Ακρόπολη τον εξουθενώνει. Το φυσικό τοπίο, διατηρώντας ακόμα την αστείρευτη δυναμική που του χαρίζει το ελληνικό φως, παίρνει τη θέση του πλέον στα έργα των ταξιδιωτών και αναδεικνύεται και χρωματικά.

---------------------------------

LAURENBERG, Johann. V.CI. Joannis Laurenbergi Gracia Antiqua, Edidit Samuel Pufendorf, Αμστερνταμ, Jan Janssonius, 1660.

O J. Laurenberg (1590-1658) σπούδασε ιατρική και ποίηση, ταξίδεψε στην Ευρώπη, ανακηρύχθηκε διδάκτωρ ιατρικής, δίδαξε ποίηση στη γενέτειρά του, το Rostock, ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, έγραψε κωμική ποίηση στα γερμανικά, Αλγεβρα και εγχειρίδιο για τοπογράφους. Τη φήμη του ως χαρτογράφος την οφείλει κυρίως στους χάρτες της αρχαίας Ελλάδας, πολλοί απο τους οποίους ενσωματώθηκαν στα έργα των J. Jansson και G. Horn. Επηρεάστηκε απο τους γνωστούς χαρτογράφους A. Ortelius και G. Mercator και απο το έργο του T. Porcacchi. Οι τριάντα ένας χάρτες του Graecia Antiqua -εδώ η σπάνια πρώτη έκδοση- συνοδεύονται με κείμενα του ιδίου.

----------------------------

CORONELLI, Vincenzo, An Historical and Geographical Account of the Morea, Negropont, and the Maritime places, as far as Thessalonica..., Written in Italian by P.M. Coronelli... Englished by R.W. Gent, Λονδίνο, Matthew Gillyflower - W. Canning, 1687.

O V. M. Coronelli (1650-1718), ιδρυτής της Γεωγραφικής Ακαδημίας των Αργοναυτών στη Βενετία, ανέλαβε να απεικονίσει τις νικηφόρες μάχες των συμπατριωτών του κατά τον Ενετουρκικό πόλεμο (1684-1687), όταν με συντονισμένες επιθέσεις περιήλθε η Πελοπόννησος στα χέρια τους. Οι επιχειρήσεις επρόκειτο να συνεχιστούν και στη Στερεά Ελλάδα και έτσι η περιοχή των Μεγάρων αποκτούσε ιδιαίτερη σημασία. Μετά την αποβίβαση στρατού η Μεγαρίδα πέρασε κάτω απο τον βενετικό έλεγχο, ο οποίος υπήρξε όμως βραχύβιος. Τον Απρίλιο του 1688 οι Βενετοί αποχώρησαν και σε λίγους μήνες οι Τούρκοι επανήλθαν και πάλι στην περιοχή. Την εποχή εκείνη, σημειώνει ο Coronelli: "...η πόλη ήταν πολυάνθρωπη, αποτελούνταν απο τετρακόσιες εστίες. Τα σπίτια ήταν χτισμένα με τούβλα και καλυμμένα με ξερόκλαδα που ήταν στερεωμένα με λίγο χώμα. Οι γηγενείς ήταν Ελληνες προσκολλημένοι στις παραδόσεις τους".Και συνεχίζει την περιγραφή με το ιστορικό της περιοχής, κυρίως όπως μας παραδίδεται απο τον Παυσανία. Στα σχέδια του Ιταλού γεωγράφου επιχειρείται η απεικόνιση και της ευρύτερης περιοχής με τον καλλιεργημένο κάμπο, τον ισχνό ποταμό και το λιμάνι.

 

-----------------------------------

BELLIN, Jacques Nicolas. Description Geographique du Golfe de Venise et de la Moree. Avec des Remarques pour la Navigation et des cartes et plans des Cotes, Villes, Ports et Moullages, Παρίσι, Didot, 1771.

Ο γεωγράφος, μηχανικός του γαλλικού ναυτικού, J. N. Bellin ανέλαβε να σχεδιάσει όλες τις ακτές και τα αγκυροβόλια στις περιοχές της Αδριατικής, του Ιονίου πελάγους και της Πελοποννήσου. Η επιτόπια έρευνά του δίδει, εκτός απο τα σχέδια των ακτογραμμών, και πληροφορίες απο την παραμονή του στα καταγραφόμενα μέρη. Ετσι, εκτός απο τις γνωστές αναφορές για τα φρούρια και τα αρχαία τοπωνύμια, που άντλησε σίγουρα απο παλαιότερους πορτολάνους και γεωγραφικά έργα, αναγιγνώσκουμε την πρώτη ίσως οδοιπορία και αυτοψία επισκέπτη (εκτός απο τις μεγάλες πόλεις) σε χωριά και άλλες τοποθεσίες. Ο Bellin, εκτός απο αυτό το έργο με τους σαράντα εννέα πίνακες, δημοσίευσε και άλλα χαρτογραφικά πονήματα, αλλά και έργα για τη ναυσιπλοϊα. Το επεξηγηματικό κείμενο διευκρινίζει: "... Η Αθήνα είχε άλλοτε τρία λιμάνια, το Φάληρο, τη Μουνιχία και τον Πειραιά. Τα δύο πρώτα έχουν σήμερα εγκαταλειφθεί και χρησιμοποιείται μόνο το τρίτο που το ονομάζουμε Porto Lione. Είναι λιμάνι πολύ καλό, πολύ όμορφο και πολύ ασφαλές, όπου μπορούν να αγκυροβολούν πολλά πλοία. Η είσοδός του είναι εξαιρετικά κλειστή και παλαιότερα έφραζε με αλυσίδα".

-----------------------------

[CONDER, Josiah.]. The Modern Traveller. A Popular Descripton, geographical, historical and topographical, of the various Countries of the Globe. Greece, τομ. ΙΙ, Λονδίνο, James Duncan, 1830.

Στην πολύ πετυχημένη ιστορικο-γεωγραφική εγκυκλοπαιδική σειρά για όλες τις χώρες του κόσμου, ο τόμος ο αναφερόμενος στην Ελλάδα πρωτοκυκλοφόρησε γύρω στα 1827. Οι περιοχές περιγράφονται με τη μορφή οδοιπορικού, στο οποίο έχουν ενσωματωθεί αποσπάσματα απο προγενέστερα περιηγητικά έργα,όπως των Wheler, Dodwell, Holland, Clarke, Chandler, Gell κα. Ακολουθώντας το δρομολόγιο του Dodwell (Δελφοί - Λειβαδιά, Θήβα, Θεσπιές-Πλαταιές), η περιγραφή εισέρχεται στην Αττική απο το παλιό χερσαίο οδικό δίκτυο του Κιθαιρώνα, την από ή προς τη βοιωτική χώρα πανάρχαια οδό που συνέδεε την ιερή Ελευσίνα με την ισχυρή μυκηναϊκή αλλά και την αρχαία με τη μεσαιωνική Θήβα. Το πέρασμα παρέμεινε σε όλους τους μετέπειτα αιώνες ο βασικό άξονες όπου μετακινήθηκαν άνθρωποι -ιδιώτες και αποστολές- αλλά και στρατοί, συμμαχικοί και εχθρικοί. Το σχέδιο, το οποίο απεικονίζει τα εντυπωσιακά ερείπια του φρουρίου της αρχαίας πόλης των Ελευθερών (Γυφτόκαστρο στην κοινή του ονομασία), ακολουθεί την εικαστική αντίληψη της εποχής, ενώ το κείμενο παραδίδει πιστή την εικόνα του κάστρου, που αποτελεί ένα απο τα καλύτερα δείγματα της οχυρωματικής τέχνης του 4ου π.Χ. αιώνα.

---------------------------------

GODARD-FAULTRIER, Victor. D' Angers au Bosphore... Constantinople, Athenes, Rome. Impressions, curiosites, archeologie, art et histoire, etablissements, chretiens, monuments byzantins..., Angers, Cosnier & Lachese, 1857.

Τα σχέδια αυτά κοσμούν το οδοιπορικό το οποίο αναφέρεται στο ταξίδι του συγγραφέα V. Godartd-Faultrier, διευθυντή του Μουσείου της Angers, εντεταλμένου του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και επιφορτισμένου με επιστημονική αποστολή στις πόλεις-σταθμούς του Grand Tour της Μεσογείου: Ρώμη, Αθήνα και Κωνσταντινούπολη. Το ταξίδι άρχισε στις 27 Αυγούστου του 1855 απο τη Μασσαλία και το εν λόγω σχέδιο χρονολογείτάι στις 8 Οκτωβρίου. Ο Παρθενώνας απεικονίζεται με έναν τοίχο κατά μήκος του, σε μικρή απόσταση, με γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη τα οποία προέρχονταν απο χριστιανικά ερείπια. Η Ακρόπολη ήταν χώρος συγκέντρωσης εκατοντάδων βυζαντινών γλυπτών, τα οποία ήδη απο το 1833 ο Αθηναίος Κυριάκος Πιττάκης - αγωνιστής στην Επανάσταση του 1821-22 και ο πρώτος Ελληνας αρχαιολόγος- είχε συγκεντρώσει απο τα χριστιανικά μνημεία της Αθήνας και της Αττικής. Το 1888 τα γλυπτά περισυλλέχθηκαν απο την Αρχαιολογική Υπηρεσία και μεταφέρθηκαν στο χώρο του Θησείου, το οποίο την περίοδο εκείνη χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση έργων βυζαντινής τέχνης, και αργότερα στεγάστηκαν στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, όπου πολλά απο αυτά εκτίθενται στους νέους μουσειακούς χώρους.


--------------------------------

 

ΚΟΡΔΕΛΛΑΣ, Ανδρέας. Le Laurium par Andre Cordella Ingenieur des Mines, Μασσαλία, Cayer & Co, 1869 [Αθήνα, 1874].

Ο Ανδρέας Κορδέλλας γεννήθηκε το 1836 στη Σμύρνη και σπούδασε στη Γερμανία (ως το 1860) ορυκτολογία, γεωλογία και μεταλλειολογία. Σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών ήρθε στην Ελλάδα, διηύθυνε τις εργασίες της γαλλικής εταιρείας Hilarion Roux στο Λαύριο και συνέχισε με εξαιρετικά αποτελέσματα τις έρευνές του σε μεταλλοφόρες περιοχές. Δραστήριο μέλος της αθηναϊκής κοινωνίας, συνέβαλε αποφασιστικά σε κάθε φιλοπρόοδη και εκσυγχρονιστική προσπάθεια, δημοσίευσε περί τις ενενήντα πέντε επιστημονικές εργασίες και διδακτικά συγγράμματα και πέθανε το 1909. Το πόνημα αυτό περιλαμβάνει την ιστορική διαδρομή της περιοχής του Λαυρίου, τη γεωλογική εξέταση της Λαυρεωτικής και μία πλήρη και αναλυτική περιγραφή της αρχαίας μεταλλευτικής και μεταλλουργικής τεχνολογίας. Απευθυνόταν στο διεθνές αναγνωστικό κοινό, με σκοπό να προβάλει τόσο τα αρχαία, ιστορικής σημασίας, μεταλλεία του Λαυρίου, όσο και την αναγεννώμενη σε αυτόν τον τόπο μεταλλευτική και βιομηχανική δραστηριότητα, την πρώτη σημαντική συγκροτημένη βιομηχανία στο νεαρό ελληνικό κράτος. Για την αναχώνευση των αρχαίων μεταλλουργικών υπολειμμάτων η γαλλική εταιρία, με μελέτη και επίβλεψη του Κορδέλλα, κατασκεύασε 30.000 μέτρα λιθόστρωτων δρόμων, 3.000 μέτρα σιδηρόδρομο, ένα μόλο με αποβάθρα, καμίνους, πλυντήρια μεταλλευμάτων, αγωγούς, ένα ολόκληρο χωριό για τους εργαζόμενους, νοσοκομείο και ιατρική υπηρεσία, μεταμορφώνοντας έτσι τον έρημο όρμο των Εργαστηρίων σε μια ζωντανή βιομηχανική περιοχή.

------------------------------

CURTIUS, Ernst / KAUPERT, J.A. Atlas von Athen. Im Auftrage des Kaiserlich Deutschen Archaologischen Instituts, Βερολίνο, Dietrich Reimer, 1878.

O E. Curtius (1814-1896), φιλόλογος και αρχαιολόγος με κλασικές σπουδές στα πανεπιστήμια Βόνης, Gottingen και Βερολίνου, το 1836 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και το 1838 περιόδευσε στην Πελοπόννησο και στα νησιά του Αιγαίου. Συνέταξε ένα ενδιαφέρον έργο για την Πελοπόννησο και επέστρεψε στη Γερμανία όπου εργάστηκε ως καθηγητής στο Βερολίνο (1844-1855), ενώ το 1874 ανέλαβε τις πρώτες συστηματικές ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στον ιερό του Διός στην Ολυμπία. Τα πορίσματα των ερευνών δημοσιεύτηκαν σε τέσσερις τόμους (1890-1897). Ασχολήθηκε με τη συγκριτική έρευνα του αρχαίου και νεότερου ελληνικού πολιτισμού. Ο J. A. Kaupert εργάστηκε απο το 1875 για τη χάραξη τοπογραφικού χάρτη των Αθηνών. Το 1863 δημοσιεύτηκε απο τον Α. Ρουσόπουλο η πρώτη έκθεση των ανασκαφών για την περιοχή του Κεραμεικού, το 1870 συνεχίστηκαν οι έρυνες απο την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία πάντα σε συνεργασία με τους Γερμανούς επιστήμονες. Ο Ατλαντας αυτός, που περιέχει δώδεκα πίνακες, συντάχθηκε σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Στον συγκεκριμένο πίνακα σχεδιάστηκαν τα επιτύμβια μνημεία του 4ου π.Χ. αι. όπως υψώνονται στην "Οδό των τάφων" στο αρχαίο δημόσιο νεκροταφείο του Κεραμεικού. Διακρίνονται απο αριστερά η στήλη του Δεξίλεω, ο περίβολος των αδελφών Αγάθωνος και Σωσικράτους, ο μαρμάρινος ταύρος στον περίβολο του Διονυσίου απο τον Κολλυτό, και κάτω, το επιτύμβιο της Ηγησούς, μία ανθεμωτή στήλη - η αρχαιότερη με παράσταση λουτροφόρου. Πολλά απο τα ταφικά μνημεία φυλάσσονται σήμερα στο Μουσείο του Κεραμεικού και στο Αρχαιολογικό Μουσείο ενώ στη θέση τους τοποθετήθηκαν εκμαγεία.

-------------------------------

HOLDT, Hanns/HOFMANNSTHAL, Hugo von. Griechenland Baukunst Landschaft Volkleben, Βερολίνο, Ernst Wasmuth (1923)

Λεύκωμα εκατόν ογδόντα περίπου σελίδων με φωτογραφίες, καρπός ταξιδιών στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, πιθανότατα γύρω στα 1920. Το εισαγωγικό κείμενο είναι το H. von Hofmannsthal, οι λήψεις του H. Holdt, ενώ παρατίθενται επεξηγήσεις στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Πόλεις, μνημεία, νησιά, τοπία, αρχαιολογικές τοποθεσίες ξεδιπλώνονται με αυτό το αόριστο κάτι, το ζωντανό στοιχείο που εμπλέκεται με τη δεξιοτεχνία, το στοιχείο που συνδέει τη φωτογραφία με τη ζωή και πρέπει να είναι ειλικρινούς συναισθήματος και εμπειρίας. Οπως σημειώνεται στην εισαγωγή: "Απ'όλα τα ταξίδια, το προσκύνημα στην Ελλάδα είναι το πιο πνευματικό και συνάμα ψυχικό". Ατομο εμπνευσμένο ο Holdt, τη στιγμή της λήψης δημιουργεί με τον φακό ιστορία. Αυτό είναι αυτό: στο φωτογραφικό απότυπο χωρίς επιτήδευση ή σκοπιμότητα, είτε αποτυπώνει ένα τοπίο, είτε σκηνοθετεί, είτε μεταπλάθει σε καλλιτέχνημα το θέμα, είτε μετουσιώνει την ιστορική στιγμή σε αιωνιότητα. Οι μορφές των γυναικών στην Αθήνα, με εθνικές ενδυμασίες αναμιγνύουν στοιχεία κλασικής ομορφιάς, τοπικής ιδιαιτερότητας και σύγχρονα πρότυπα.

--------------------------------

WORDSWORTH, Christopher. Greece, Pictorial, Descriptive and Historical. A New Edition, carefully revised, Λονδίνο, John Murray, 1859.

"Για να περιγράψει κάποιος την Αθήνα πρέπει να γίνει Αθηναίος και να μιλήσει τη γλώσσα. Θα πρέπει να έχει παρατηρήσει επί μακρόν τη γη της με ένα αίσθημα σχεδόν θρησκευτικής ευλάβειας... η πρώιμη ιστορία της θα πρέπει να είναι γι'αυτόν επιστήμη, οικεία και αυθόρμητα να ευδοκιμήσει στη σκέψη του... δεν πρέπει να είναι χώρος με σκιές... η γλώσσα της Μυθολογίας πρέπει να είναι η φωνή της Αλήθειας, οι ναοί της σχολές της Τέχνης... δεν πρέπει να του δίνουν υλικό μόνο για τον χρωστήρα ή τη γραφίδα του, αλλά υλικό για την αγάπη και για τα αισθήματά του... σε αυτό τον τόπο οδηγούμαστε για να συγκρίνουμε τη μονιμότητα και το σφρίγος του πνεύματος και της ευφυΐας που παρήγαγε αυτά τα δημιουργήματα. Δεν ψάχνουμε για την Αθήνα μόνο στην Αθήνα. Τούτη η επιγραφή γράφηκε γι'αυτήν: εδώ είναι η καρδιά το πνεύμα είναι παντού".

-------------------------------

ΑΣΠΙΩΤΗ, Μαρία/ PUAUX, Rene. Corfou Preface de Sir James Rennel [sic] Rodd Trente- Deux eaux-fortes originales de Lyc. Kogevinas et quinze reproductions en taille-douce de cartes et gravures anciennes, Παρίσι, L'Art Grec [1930].

Ιστορικο-ηθογραφική μονογραφία για την Κέρκυρα, σε πεντακόσια εβδομήντα αντίτυπα, που συντάχθηκε απο την Μ. Ασπιώτη και τον γνωστό Γάλλο ελληνιστή R. Puaux. Το έργο κοσμούν, εκτός κειμένου, είκοσι αναπαραγωγές χαρακτικών του 19ου αιώνα και, εντός κειμένου, τριάντα δύο σχέδια του Λυκούργου Κογεβίνα. Ο Κερκυραίος ζωγράφος και χαράκτης γεννήθηκε το 1887 απο εύπορη και καλλιεργημένη οικογένεια, παρακολούθησε μαθήματα στη Σχολή Καλών Τεχνών, συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι (1905-1908), όπου ειδικεύτηκε στις γραφικές τέχνες, συναναστράφηκε πολλούς γνωστούς καλλιτέχνες, υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στους Βαλκανικούς Πολέμους, έκανε πολλές ατομικές εκθέσεις και πέθανε απο φυματίωση το 1940 στην Αθήνα. Στα χαρακτικά του, τα ηθογραφικά θέματα αποπνέουν ευαισθησία, ενώ τα τοπιογραφικά εκπέμπουν το ελληνικό φως σε όλα διακρίνεται μια ποιητική μετάφραση της πραγματικότητας. Η αναπαραγωγή του χαρακτικού προέρχεται απο έργο του Αγγλου ζωγράφου J. Cartwright, ο οποίος παρέμεινε (1816-1821) στην Κέρκυρα και δημοσίευσε στο έργο του Views in the Ionian Islands και άλλα παρόμοια θέματα εμπνευσμένα απο την παραμονή του στο αγγλοκρατούμενο νησί. Η Κέρκυρα, απο τους πρώιμους ήδη αιώνες του περιηγητισμού, αποτελούσε το πρώτο βενετικό λιμάνι όπου στάθμευαν τα πλοία που απέπλεαν απο την Γαληνοτάτη Δημοκρατία με προορισμό την ανατολική Μεσόγειο. Τα χρόνια της αγγλικής κυριαρχίας στα Επτάνησα το ταξιδιωτικό ρεύμα σημαίνει την επικράτηση της αγγλικής καταγωγής επισκεπτών, οι εκδόσεις των οποίων αποκτούν τον χαρακτήρα πραγματείας, ανθρωπογεωγραφίας και ιστορίας, με λυρικές περιγραφές για το φυσικό κάλλος της νήσου.

----------------------------------

NAPIER, Charles James. The Colonies: treating of their value generally - Of the Ionian Islands in particular..., Λονδίνο, T. and W. Boone, 1833.

Σημαντικό περιηγητικό έργο για τα Ιόνια νησιά απο τον στρατηγό Napier, ο οποίος παρέμεινε στην Κεφαλλονιά απο το 1822 έως το 1830 και συνέγραψε και άλλα έργα για την Επανάσταση, την Ελλάδα και την Κεφαλλονιά, ειδικότερα, όπου διακρίνουμε την διεισδυτική πολιτική ματιά του συγγραφέα, την παρατηρητικότητά του σχετικά με τη νοοτροπία και τη συμπεριφορά των κατοίκων, καθώς και λεπτομερή περιγραφή της διοίκησης, αλλά και της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της νήσου. Η Κεφαλλονιά, την περίοδο της βενετικής κυριαρχίας (1500-1797), παρέμεινε το δεύτερο σημαντικό λιμάνι στους θαλάσσιους δρόμους απο την Αδριατική στην ανοιχτή Μεσόγειο η πλούσια παραγωγή της σταφίδας προσπόριζε σημαντικά έσοδα στην βενετική εξουσία αλλά και στους ντόπιους, ενώ το εμπόριο, η ναυτιλία και τα γράμματα διέγραψαν μια αξιοσημείωτη πρόοδο. Με έντονες φιλελεύθερες εξεγέρσεις στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα οι κάτοικοι συνέχισαν να αγωνίζονται, και την περίοδο της αγγλοκρατίας, για τις πολιτικές ελευθερίες. Στο σχέδιο απεικονίζεται η αγορά και δημόσια κτήρια στο λιμάνι του Ληξουρία, τα οποία και περιγράφονται αναλυτικά στο κείμενο του συγγραφέα.

-----------------------------

MARCHEBEUS, - , Voyage de Paris a Constantinople par bateau a vapeur. Nouvel itineraire orne d'une carte et de cinquante vues et vignettes sur acier..., Παρίσι, Α. Bertrand, 1839.

Η ένταξη της Ελλάδας στο Grand Tour (το απαραίτητο ταξίδι κάθε Αγγλου ευγενούς στην Ανατολή), αλλά και η μεγάλη ταξιδιωτική κινητικότητα επέτρεψε στον κάθε ευκατάστατο Ευρωπαίο να έχει ανοιχτό πια δρόμο γι ακάθε αναζήτηση και εξειδίκευση. Η μαζική μετακίνηση εισβάλλει, συνθλίβεται η προσωπική περιπέτεια, η αρχαία σοφία χάνεται στην καθημερινότητα και η Ανατολή γίνεται ψυχαγωγία. Η εφαρμογή του ατμού στα μέσα μεταφοράς μετάλλαξε τους πλανήτες ταξιδιώτες, βαθμιαία, σε μετακινούμενους τουρίστες. Η δυναμική αυτή μετατροπή πλέχει τη μεγαλόπρεπη είσοδο της πρώτης ατμοκίνητης θαλαμηγού στα ύδατα της Ανατολής (Απρίλιος-Αύγουστος 1833). Η "κρουαζιέρα" οργανώθηκε απο τον Marchebeu



Σημείωση 8ο Τεύχος



 
     Συσχετιζόμενοι Σύνδεσμοι
· Περισσότερα για Νησιά
· Νέα administrator


Πιο δημοφιλής είδηση για Νησιά:
Για τη φώκια μονάχους - μονάχους, της Ναυσικάς Καραγιαννίδη


     Article Rating
Average Score: 4
Αριθμός Ψήφων: 8


Please take a second and vote for this article:

Excellent
Very Good
Good
Regular
Bad


     Επιλογές

 Εκτύπωση αρχικής σελίδας Εκτύπωση αρχικής σελίδας


"Ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα (15ος - 20ος αιώνας)" | Κωδικός Εισόδου / Δημιουργία Λογαριασμού | 0 Παρατηρήσεις
Οι παρατηρήσεις είναι ιδιοκτησία του αποστολέα. Δεν ευθυνόμαστε για το περιεχόμενο τους.

Δεν επιτρέπεται η αποστολή σχολίων για τους Ανώνυμους Χρήστες. Παρακαλώ γραφτείτε πρώτα στην υπηρεσία.




PHP-Nuke Copyright © 2004 by Francisco Burzi. This is free software, and you may redistribute it under the GPL. PHP-Nuke comes with absolutely no warranty, for details, see the license.
Παραγωγή Σελίδας: 0.03 Δευτερόλεπτα