Τα δηλητήρια της υποκρισίας και του κέρδους
Όλο και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού, ιδιαίτερα στον "αναπτυγμένο Βορρά", έχουν πάψει να έχουν οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση σχέση με την διαδικασία παραγωγής της τροφής. Η αποξένωση αυτή δεν οφείλεται μονάχα στην αστικοποίηση (καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν στις μητροπόλεις), αλλά και στην επεξεργασία, την τυποποίηση και τον τρόπο διάθεσης των προϊόντων, μέσα από τις μεγάλες αλυσίδες των σούπερ μάρκετ.

Μια ολόκληρη γενιά έχει γαλουχηθεί σήμερα με τέτοιον τρόπο ώστε με δυσκολία θ' αναγνώριζε τα ζώα, και πολύ λιγότερο, τα δέντρα και τα φυτά που τροφοδοτούν το καθημερινό της τραπέζι. Εξάλλου, η εμπο¬ρευματοποίηση μιας αναπόδραστης φυσικής ανάγκης έχει οδηγήσει σε καταναλωτικά μοντέλα διατροφής τα οποία, συχνά, αλληλοεμπλέκονται και αναδεικνύονται μέσα από τις λαογραφικές αναβιώσεις τοπικής μαγειρικής, την επιδειξιομανία και την αναγωγή της συνεστίασης σε ακριβή ψυχαγωγία που λαμβάνει χώρα στα λουσάτα εστιατόρια με τους ψωνισμένους σεφ, στον υγιεινισμό ή στο "μοντέλο της μεσογειακής δίαιτας" που συνδυάζεται με την εμπορική προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων.
Ανεξάρτητα από την αξία διατροφικών υλικών, που η εμπειρική γνώση την καθιστά αυταπόδεικτη μέσα στο πέρασμα του χρόνου, είναι γεγονός ότι αυτοί που καθορίζουν τα κριτήρια ποιότητας, υγιεινής, ασφάλειας, αλλά και τα διατροφικά πρότυπα είναι πλέον οι μεσάζοντες, οι μεγάλες εταιρείες τροφίμων και οι κάθε λογής μικροί ή μεγάλοι μεταποιητές αγροτικών προϊόντων. Αυτός ο συρφετός στηρίζει την υπεραξία του στο μόχθο των παραγωγών αλλά και στις διασυνδέσεις του με τους ευρωλιμοκοντόρους που διαχειρίζονται τα κονδύλια και τα προγράμματα. Εάν στα παραπάνω συνυπολογίσουμε και το μέγεθος του ελέγχου που ασκούν οι κολοσσοί της αγροτοβιομηχανίας σε όλα τα στάδια της παραγωγής, -από την πώληση και τη διάθεση των σπόρων μέχρι τα λιπάσματα και τα γεωργικά φάρμακα- τότε γεννιούνται εύλογα ερωτήματα για την ειλικρίνεια των προθέσεων όλων όσων επικαλούνται την ασφάλεια του καταναλωτή και της ποιότητας των τροφίμων.
Τα μικρά και μεγάλα διατροφικά σκάνδαλα είναι άραγε μια παρένθεση στο κατά τ' άλλα υγιές περιβάλλον των βιομηχανιών ειδών διατροφής, της εντατικοποιημένης γεωργίας και των μεγάλων agro-business ή μήπως αποτελεί συστημικό τους στοιχείο; Για παράδειγμα, μια γενετικά βελτιωμένη αγελάδα που νοσηλεύεται (1) σε μια κοινή βιομηχανοποιημένη μονάδα αποδίδει έως 10 με 12 τόνους γάλα το χρόνο, ενώ μια κοινή αγελαδίτσα παράγει έως 4 τόνους ετησίως.
Ο έλεγχος της αγοράς, η μεγιστοποίηση των οικονομικών μεγεθών, ο ανταγωνισμός, έννοιες ταυτόσημες με τη λειτουργία κάθε επιχείρησης, δεν συμβαδίζουν ούτε με την ποιότητα, ούτε με το ανθρώπινο μέτρο, τουναντίον ευνοούν μονάχα την ευημερία των λίγων.
Μέτρα όπως τα τέλη συνυπευθυνότητας, οι άδειες καλλιέργειας, οι ποσοστώσεις, ενίσχυσαν την τάση συρρίκνωσης του αγροτικού πληθυσμού και τη συγκεντροποίηση της παραγωγής και της ιδιοκτησίας.
Η Νάξος δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο πρωτογενής τομέας φθίνει, η κυριαρχία του τουρισμού κάθε άλλο παρά λειτουργεί συμπληρωματικά κι έτσι δεν συνεισφέρει στην αλληλοκάλυψη αναγκών ώστε να δημιουργεί μια βιώσιμη κατάσταση. Αντίθετα, ο τουρισμός, μια μονοκαλλιέργεια που αναπτύσσεται ραγδαία, συμπαρασύρει στο διάβα του κάθε έννοια αυτάρκειας, μέτρου και καλαισθησίας.
Και οι δυο τομείς της αγροτικής παραγωγής του νησιού, δηλαδή η κτηνοτροφία και η καλλιέργεια της πατάτας, βρίσκονται σε μια κρίσιμη καμπή για την οποία ευθύνεται από τη μια η γενικότερη αγροτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και, από την άλλη, η αδιαφορία των τοπικών αρχών και των αγροτικών φορέων της περιοχής. Η εντατικοποιημένη γεωργία, μοντέλο που εφαρμόστηκε ιδιαίτερα στην παραγωγή πατατόσπορου από τη δεκαετία του '50, βελτίωσε μεν το βιοτικό επίπεδο των έως τότε εξαθλιωμένων αγροτών, αλλά ταυτόχρονα τους κατέστησε δέσμιους των τεχνολογικών εξελίξεων και των μεγάλων εταιρειών διάθεσης σπόρων και λιπασμάτων, με άμεση συνέπεια την αύξηση του κόστους παραγωγής.
Η μονοκαλλιέργεια της πατάτας ήταν για τη Νάξο -τηρουμένων των αναλογιών- η δικιά μας "πράσινη επανάσταση", που όπως και στις χώρες του τρίτου κόσμου, στηρίχτηκε στη χρήση υβριδίων (πρόγονοι των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών) και στη συνακόλουθη χρήση γενναίων ποσοτήτων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων ώστε να διατηρείται η παραγωγή σε υψηλά επίπεδα. Όπως και για τα μεταλλαγμένα σήμερα, έτσι και τα υβρίδια τότε, υποτίθεται ότι θα έλυναν το φάσμα της πείνας στις "υπανάπτυκτες" φτωχές χώρες. Φυσικά, κάτι τέτοιο ποτέ δεν έγινε, αν και ήδη παράγονται αρκετά τρόφιμα, ικανά να καλύψουν τις ανάγκες τριπλάσιου αριθμού κατοίκων στον πλανήτη. Παρόλ' αυτά "η πράσινη επανάσταση πέτυχε εν μέρει τους σκοπούς της: Παγκοσμιοποίησης τη χρήση χημικών σκευάσματος στη γεωργία εξασφαλίζοντας τα κέρδη των εταιρειών, ενέτεινε τις εντατικές μονοκαλλιέργειες και τα μονοπώλια, περιέστειλε την αυτεξούσια των γεωργών, κατάφερε πλήγμα στην αυτοθέσμιση των αγροτικών κοινοτήτων, των οποίων η πολιτική αυτονομία και η επιβίωση εξαρτάται άμεσα από την υλική αυτάρκεια...".(2) 
Μέσα, λοιπόν, σ' αυτό το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της διάλυσης του αγροτικού κόσμου και της αναδιάρθρωσης της παραγωγής, δημοσιοποιήθηκε μια μελέτη του τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών για τις επιπτώσεις από τη χρήση των φυτοφαρμάκων στους αγρότες της Νάξου. Είναι ευρύτατα γνωστό ότι οι πρώτες δοκιμές των ουσιών που σήμερα γνωρίζουμε κάτω από την ονομασία γεωργικά φάρμακα έγιναν στο απέραντο πεδίο της ανθρώπινης φρίκης των δυο παγκόσμιων πολέμων, όπως και στους πολέμους της Κορέας, του Βιετνάμ μέχρι και το Ιράκ, στη μαρτυρική Φαλούτζα. Μόνο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν δοκιμαστεί πάνω από 1000 φυτοφάρμακα, ενώ το Agent Orange, κύριο συστατικό στο πιο δημοφιλές ζιζανιοκτόνο της εταιρείας Monsanto, το Round Up, χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένως από τον αμερικανικό στρατό για την αποψίλωση  δασών και καλλιεργειών στο Βιετνάμ και στην Καμπότζη.
Οι αυτονόητες αν και αργοπορημένες διαπιστώσεις της έρευνας δεν μας ξαφνιάζουν. Αν μάλιστα προσθέσουμε σ' αυτές και στοιχεία από μια σειρά μελετών που επισημαίνουν ότι οι αγροτικοί πληθυσμοί έχουν 40% περισσότερες πιθανότητες καρκίνου από τον αστικό πληθυσμό όπως και την αύξηση των τερατογενέσεων, καταλαβαίνουμε το μέγεθος του προβλήματος.
Σύμφωνα με μελέτες της Μονάδας Τοξικολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης, βρέθηκαν αγρότες που φέρουν στον οργανισμό τους υπολείμματα του γνωστού φυτοφαρμάκου DDT 35 ολόκληρα χρόνια μετά την απαγόρευση της χρήσης του στην Ελλάδα!!!
Στη Νάξο, στοιχείο που διαπιστώνει και η έρευνα, η κατανάλωση αγροχημικών είναι ιδιαίτερα μεγάλη σε σύγκριση με άλλες περιοχές. Η καρκινογένεση αν και δεν είναι επίσημα στατιστικά καταγεγραμμένη, είναι αυξημένη σε σχέση με το μέσο όρο. Η ελλιπής ενημέρωση και η πλημμελής προστασία, η υπερβολική, αλόγιστη και άσκοπη χρήση γεωργικών φαρμάκων είναι μια καθημερινή πρακτική που επηρεάζει άμεσα τους αγρότες και το περιβάλλον, και έμμεσα όλους τους κατοίκους του τόπου. Το κωμικοτραγικό περιστατικό που αναφέρθηκε στη διάρκεια της ημερίδας για την οικογένεια που τηγάνισε γόπες με πατατόσκονη (το πολύ τοξικό δηλητήριο Carbaryl που χρησιμοποιείται στην καλλιέργεια πατάτας) αντί γι' αλεύρι, δηλώνει τόσο την εξοικείωση, όσο και την άγνοια των κινδύνων από τη χρήση των φυτοφαρμάκων.
Αλλά, βέβαια, όταν οι γεωπόνοι και οι υπηρεσίες παπαγαλίζουν την προπαγάνδα των εταιρειών, όπως για παράδειγμα ότι to Round Up είναι βιοδιασπώμενο (!!!), όταν ο συνεταιρισμός και τα γεωπονικά καταστήματα πουλούν ανεξέλεγκτα τα φάρμακα και τα λιπάσματα (συντηρητικές εκτιμήσεις υπολογίζουν περί τους 20 τόνους φυτοφάρμακα και 2.000 τόνους λιπάσματα ετησίως), τότε δύσκολα ο ανυποψίαστος γεωργός θ' αλλάξει συμπεριφορά ή θα διερευνήσει εναλλακτικές λύσεις.
?λλωστε, από πουθενά δεν ενθαρρύνεται προς μια άλλη κατεύθυνση. Αντίθετα, κυριαρχούν οι εντατικές καλλιέργειες με τη χρήση υβριδίων, τα οποία πολλές φορές είναι ελαττωματικά με συνέπεια να καταστρέφεται η παραγωγή, χωρίς ωστόσο να υπάρχει και η ανάλογη αποζημίωση από τις εταιρείες. Εν τω μεταξύ, τα χωράφια είναι ήδη καταπονημένα κι εξαντλημένα, χωρίς αγρανάπαυση, και απαιτείται όλο και μεγαλύτερη χρήση θρεπτικών συστατικών (δηλ. λιπασμάτων) και φαρμάκων για ν' ανταπεξέλθουν στις αρρώστιες που οι παλιοί σπόροι αντιμετώπιζαν μέσα από την φυσική εξέλιξη και την προσαρμογή τους στο κλίμα και στις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου.
Έτσι, λοιπόν, διαιωνίζεται ο κύκλος της εξάρτησης των αγροτών από τις πολυεθνικές και τους ντόπιους μεσάζοντες. Όσο για τις βιοκαλλιέργειες που από πολλούς πλασάρονται σαν την εναλλακτική λύση στα αδιέξοδα της βιομηχανοποιημένης γεωργίας, κι εδώ τα πράγματα δεν είναι τόσο εύκολα. Οι βιοκαλλιεργητές, σήμερα, υπόκεινται σ' εξοντωτικούς ελέγχους από το κράτος και από τους πιστοποιητικούς οργανισμούς, ενώ εξαναγκάζονται να πληρώνουν μεγάλα ποσά σε χημικές αναλύσεις και στους πιστοποιητές. Συχνά, δε, οι τελευταίοι μετέχουν και σ' ένα άρτια οργανωμένο εμπορικό κύκλωμα διάθεσης των βιολογικών προϊόντων που εκμεταλλεύεται αγρίως τους παραγωγούς με αποτέλεσμα, τις περισσότερες φορές, οι τιμές στη χονδρική να είναι οι ίδιες μ' αυτές των συμβατικών προϊόντων.
Παρά το υψηλό ποσοστό επιδοτήσεων που ισχύει για τις βιολογικές
καλλιέργειες και τα πολλαπλά οφέλη που έχουν στο περιβάλλον και στην υγεία των καταναλωτών, το υψηλό κόστος - σε συνδυασμό με τη συχνή αστοχία στην παραγωγή και την ελλιπή τεχνογνωσία - δεν αντισταθμίζεται ούτε από τον κόπο ούτε από το πραγματικό εισόδημα των ίδιων των παραγωγών.
'Εάν ο συμβατικός βαμβακοπαραγωγός είναι ένας εργάτης γης που δουλεύει για τον έμπορο ο οποίος εκμεταλλεύεται την υπεραξία τον κόπου τον, ο βιοκαλϊαεργητής πιθανόν να είναι ο νέος κολίγος τον ελέγ¬χουν και εξουσιάζουν πολλοί και με διάφορους τρόπους".(3)
Προκαλεί, λοιπόν, απορία το γεγονός ότι ενώ οι κίνδυνοι από την έκθεση στα φυτοφάρμακα είναι εξακριβωμένοι, δηλαδή η αυξημένη θνησιμότητα των αγροτικών πληθυσμών και η υποβάθμιση της φύσης αναμφισβήτητη, κανένα μέτρο για τον περιορισμό, την απαγόρευση, ή έστω την πιο ορθολογική χρήση (αν νοείται κάτι τέτοιο) αυτών των σκευασμάτων δεν έχει ληφθεί από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες. Και σαφώς, ουδέποτε έχουν δοθεί ισχυρά κίνητρα στους αγρότες ώστε να στραφούν σε μορφές γεωργίας φιλικές προς το περιβάλλον.
Αντίθετα, μάλιστα, εδώ στη Νάξο, οι υπηρεσίες του Επαρχείου απαγορεύουν τα παραδοσιακά τυροκομία με πρόσχημα τις συνθήκες υγιεινής στις μάντρες. Επιλεκτική ευαισθησία, συγκεκριμένη πολιτική βούληση, υποταγή στις άνωθεν εντολές, όπως και να 'ναι, οι αρχές δεν ενδιαφέρονται για την επίλυση χρόνιων προβλημάτων όπως είναι η ύδρευση και η ηλεκτροδότηση των εγκαταστάσεων, ή και η προσαρμογή των πολεοδομικών όρων στις τοπικές ιδιαιτερότητες ώστε να δοθούν επιτέλους άδειες στους στάβλους των εκατοντάδων αγροτών.
Επιπλέον, αδιαφορούν για τα σοβαρότατα προβλήματα που προκύπτουν από την κατάχρηση των αγροχημικών τα οποία σκορπίζουν το θάνατο και την αρρώστια, που μολύνουν με νιτρικά τα υπόγεια ύδατα σχεδόν όλης της πεδινής Νάξου, αδιαφορούν για την εμποτισμένη με ζιζανιοκτόνα βαμβακόπιτα, για τις μεταλλαγμένες ζωοτροφές και γι' αυτές που διηθίζονται σε ορυκτέλαια ώστε να ανεβεί η πρωτεϊνική τους αξία, και τέλος, για την εκτεταμένη και αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών στα ζώα.
Οι τοπικές αρχές και οι αγροτικοί φορείς της διοίκησης και του συνεταιρισμού φαντάζουν σαν τον τελευταίο τροχό της αμάξης, βυθισμένες στον επαρχιωτισμό" και την μοιρολατρία. Το κωμικοτραγικό παράδοξο είναι ότι από τη μια απαξιούν ν' ασχοληθούν με το πόσο επικίνδυνα υποβαθμίζονται τα τοπικά προϊόντα, κι από την άλλη τα λανσάρουν με καμάρι σαν αξιοθέατο στις τουριστικές γιορτούλες τους αποκρύπτονας επιμελώς την ποιοτική τους υποβάθμιση. Εξάλλου, οι τοπικοί φορείς της εξουσίας είναι ο μοχλός επιβολής των ανταγωνιστικών κι εξοντωντικών επιλογών της Ε.Ε. και του ελληνικού κράτους στη μικρή μας κοινωνία. Ουαί φαρισαίοι και υποκριτές!!
Γιάννης Βάσιλας
(1) Για να κρατηθεί το ζώο υγιές και παραγωγικό βρίσκεται υπό συνεχή ιατρική παρακολούθηση και σε διαρκή φαρμακευτική αγωγή.
(2) Μπροσούρα ενάντια στα μεταλλαγμένα, Ηράκλειο Κρήτης, Μάρτιος 2003, "ΣπόροιΑντίστασης"
(3) Αργυρώ Ροδάκη, οικομελισσοκόμος.

πηγή: «αντί-ΡΗΣΗ»