Μικρά φράγματα θα ξεδιψάσουν τα νησιά
Του Προκόπη Γιόγιακα

Εκατομμύρια κυβικά νερού καταλήγουν αναξιοποίητα κάθε χρόνο στη θάλασσα από τους χειμάρρους νησιών

Μικρά φράγματα, που θα συγκρατούν το νερό της βροχής το οποίο τώρα καταλήγει στη θάλασσα, θα μπορούσαν να ξεδιψάσουν τα νησιά, που τη χειμερινή περίοδο «πνίγονται» από τις βροχοπτώσεις και το καλοκαίρι λένε το πανάκριβο νερό- νεράκι.
Όπως υποστηρίζει ο υπεύθυνος δράσεων της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Αρχιπέλαγος», επισκέπτης καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Έσεξ κ. Θοδωρής Τσιμπίδης, «στα νησιά υπάρχει έλλειμμα στο ζήτημα της αξιοποίησης του νερού. Για παράδειγμα, τα νερά που καταλήγουν αναξιοποίητα στη θάλασσα, από τρεις μόνο χειμάρρους της Ικαρίας, υπολογίζονται σε 60.000.000 έως 80.000.000 κυβικά μέτρα ετησίως. Οι αντίστοιχες ποσότητες που χάνονται απο τους κύριους χειμάρρους της Σάμου υπολογίζονται από 50.000.000 έως 60.000.000 κυβικά μέτρα τον χρόνο».

Έτσι, όπως λέει, «με δύο μικρά τεχνητά φράγματα στην Ικαρία θα μπορούσαν να συγκεντρώνονται κάθε χρόνο από 15.000.000 έως 20.000.000 κυβικά μέτρα νερό, ενώ δύο μικρά φράγματα στη Σάμο θα μπορούσαν να συγκεντρώνουν πάνω από 10.000.000 κυβικά μέ τρα νερό το καθένα». Μια μπόρα φθάνει. Μάλιστα, όπως παρατηρεί ο δήμαρχος Ραχών Ικαρίας κ. Φανούρης Καρούτσος, «η λιμνοδεξαμενή χωρητικότητας 1.000.000 κυβικών μέτρων, που φτιάχτηκε στη θέση Πέζι, γέμισε με μια μόνο μπόρα, όταν οι τεχνικοί μας έλεγαν ότι χρειάζονται γύρω στα 4 χρόνια. Λύσαμε οριστικά το πρόβλημα υδροδότησης σε 2 από τα 3 δημοτικά διαμερίσματα».

Την ώρα που όλοι παραδέχονται το πρόβλημα της λειψυδρίας στα νησιά, όπως καταγγέλλει στα «ΝΕΑ» ο νομάρχης Κυκλάδων κ. Δημήτρης Μπάιλας, «οικονομικά συμφέροντα προωθούν την ακριβή λύση της μεταφοράς νερού απο νησί σε νησί με πλοία-υδροφόρες εις βάρος της ανάπτυξης των υποδομών. Δεν υπάρχει κανένα πλάνο για να ξέρουμε πώς θα δράσουμε. Έτσι το νερό μεταφέρεται στα νησιά με τους νερουλάδες».

Σύμφωνα με τον κ. Τσιμπίδη «τη διετία 2004-2006 ξοδεύτηκαν για τη μεταφορά νερού με πλοία στα άνυδρα νησιά 25,5 εκατομμύρια ευρώ- χωρίς να έχει υπολογιστεί το κόστος της αγοράς του νερού».

Όπως λέει όμως ο ομότιμος καθηγητής Υδρογεωλογίας και Τεχνικής Γεωλογίας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) κ. Γιάννης Κουμαντάκης, «η αδιαφορία και η έλλειψη πλάνου στη διαχείριση των υδάτων φαίνεται και απο το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία επίσημη μέτρηση για τα νερά των απορροών απο τους περισσότερους χειμάρρους, αφού δεν έχουν εγκατασταθεί υδρομετρικοί σταθμοί με συνέπεια να μην υπάρχουν ούτε καν τα σωστά δεδομένα για το κτίσιμο των φραγμάτων».

Μικρά έργα

Υπέρ των πολλών μικρών έργων για τη συλλογή του νερού στα νησιά τάσσονται οι ειδικοί, αντί για εξαγγελίες μεγαλεπήβολων κατασκευών.
«Ο κίνδυνος της ερημοποίησης των νησιών οδηγεί πολλούς στη λογική “ούτε μια σταγόνα νερού χαμένη”. Αυτή η λογική όμως έχει πλέον ξεπεραστεί επειδή το γλυκό νερό που καταλήγει στη θάλασσα συντελεί στη δημιουργία οικοσυστημάτων πλούσιων σε θαλασσινή ζωή», λέει ο καθηγητής στον Τομέα Υδραυλικής και Τεχνικής στην Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Γιάννης Μυλόπουλος.
Όπως εξηγεί «η ιδανική λύση είναι η κατασκευή μικρών φραγμάτων- επί της ουσίας αναχωμάτων που θα καθυστερούν τη γρήγορη και χειμαρρώδη ροή του νερού. Πρέπει να δούμε τι πραγματικά χρειαζόμαστε χωρίς να καταστρέφουμε το περιβάλλον. Με αυτά τα έργα ενισχύεται ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα και μπορούμε να έχουμε νερό στις δύσκολες εποχές».

39 ταμιευτήρες

Από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχουν κατασκευαστεί 39 ταμιευτήρες σε όλα τα νησιά. Ωστόσο δεν έχουν όλα ολοκληρωθεί και αποδοθεί σε χρήση. Όπως χαρακτηριστικά λέει η δήμαρχος Σερίφου κ. Αγγελική Συνοδινού «το φράγμα στο Στενό Σερίφου, χωρητικότητας 700.000 κυβικών μέτρων που έχει τελειώσει από το 2005-αλλά είχε παρουσιάσει διαρροές- ακόμη δεν έχει παραδοθεί στον δήμο».

Όπως επισημαίνει ο κ. Τσιμπίδης «επειδή το κόστος της μεταφοράς του νερού είναι ιδιαίτερα υψηλό, μια απλή λύση θα ήταν να συνδεθούν οι λιμνοδεξαμενές και τα φράγματα με υποβρύχια δίκτυα- από ειδικούς σωλήνες για παράδειγμα από τη Σάμο προς τα Δωδεκάνησα και από την Ικαρία προς τις Κυκλάδες. Στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου το ύψος των βροχοπτώσεων είναι πολύ υψηλό σε σχέση με τα νησιά των Κυκλάδων, οπότε τα φράγματα δεν κινδυνεύουν να μείνουν σχεδόν ποτέ χωρίς νερό. Για παράδειγμα η Σάμος έχει ετήσια βροχόπτωση 790 mm, η Ικαρία 700 mm, όταν στην Νάξο και τη Σύρο δεν υπερβαίνει τα 400 mm».

Το παράδειγμα της Μυκόνου. «Η Μύκονος είναι ξερονήσι. Ωστόσο, με τα δυο φράγματα στο Μαράθι χωρητικότητας 3.000.000 και 1.000.000 κυβικών μέτρων νερού, λύσαμε οριστικά το πρόβλημα ύδρευσης», λέει ο δήμαρχος του νησιού κ. Χρήστος Βερωνης. «Ταυτόχρονα με τα δυο διυλιστήρια που εγκαταστήσαμε, έχουμε από το ένα φράγμα 6.000 κυβικά μέτρα πόσιμο νερό και από το άλλο 2.000 κυβικά μέτρα. Ζημιά στο περιβάλλον δεν έχει γίνει, αντιθέτως ήρθαν πουλιά που δεν τα είχαμε ξαναδεί και η περιοχή είναι γεμάτη ζωή. Παράλληλα, λειτουργεί στη Μύκονο και ένα εργοστάσιο αφαλάτωσης που μπορεί να δίνει 2.000 κυβικά μέτρα πόσιμο νερό την ημέρα το οποίο λειτουργεί επικουρικά για τις δύσκολες μέρες της λειψυδρίας».

Αφαλάτωση με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

«Τα νησιά έχουν δύο προβλήματα: η ανάπτυξη δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη τα διαθέσιμα υδατικά αποθέματα, ενώ την ίδια ώρα υπάρχει κακή διαχείριση. Είναι αδιανόητο για άνυδρα νησιά να υπάρχουν 100 μέτρα από τη θάλασσα πισίνες για να προσελκύουν τουρίστες», λέει ο διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace κ. Νίκος Χαραλαμπίδης.

Ο νομάρχης Κυκλάδων, πάντως, τάσσεται υπέρ της λύσης της αφαλάτωσης, που όπως λέει πρέπει να προχωρήσει. «Ένα κυβικό μέτρο νερού από την αφαλάτωση κοστίζει 1,7 ευρώ, ενώ η μεταφορά νερού με πλοίο ξεπερνάει τα 7,3 ευρώ το κυβικό», σημειώνει ο κ. Δημήτρης Μπάιλας.

Αντίθετη άποψη έχει ο κ. Τσιμπίδης. «Απαιτεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας: απαιτούνται 2,3 κιλοβατώρες ανά κυβικό μέτρο παραγόμενου νερού, τη στιγμή που τα νησιά αντιμετωπίζουν ήδη τεράστιο πρόβλημα ηλεκτροδότησης. Επίσης από την αφαλάτωση έχουμε μεγάλες ποσότητες αποβλήτων: λύματα με υψηλή περιεκτικότητα σε χλώριο, ενώ τα απόβλητα άλμης από την επεξεργασία του θαλασσινού νερού είναι καταστροφικά για τη θαλάσσια πανίδα και χλωρίδα».
Από την πλευρά του, ο κ. Χαραλαμπίδης επισημαίνει ότι «θα μπορούσε να γίνει αφαλάτωση με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας».

(πηγή: ΤΑ ΝΕΑ, 7/1/2008)