Επί τάπητος ξανά το διαζύγιο
Το 2006 είναι η χρονιά κατά την οποία ευνοείται η συζήτηση για τον διαχωρισμό των ρόλων
Του B. Νέδου
Στα πρώτα αυτοκρατορικά χρόνια της αρχαίας Ρώμης το ως τότε καθαρά ιερατικό αξίωμα του Υπατου Ποντίφικα (Pontifex Maximus) πέρασε στη δικαιοδοσία της Αυλής, αποκτώντας επί της ουσίας ακόμη περισσότερο πολιτικό παρά θρησκευτικό χαρακτήρα. Ο σφιχτός αυτός εναγκαλισμός Κράτους και Εκκλησίας στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης σταδιακά χαλάρωσε, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα διεκόπη εντελώς. Στην Ελλάδα, ο εναγκαλισμός αυτός εξακολουθεί να είναι σφιχτός από την ημέρα σύστασής της ως ανεξάρτητου κράτους. Χαρακτηριστικό είναι το ότι αρκετές σχετικές διατάξεις του Συντάγματος παραμένουν ίδιες με εκείνες του 1875, ενώ τουλάχιστον η πρώτη παράγραφός του είναι ίδια με εκείνη του Συντάγματος που παραχώρησε ο Οθωνας το 1844.
H πρόταση νόμου που κατέθεσαν την περασμένη Τετάρτη τα στελέχη της Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη είναι η πιο πρόσφατη απόπειρα να ξεκαθαρισθούν οι ρόλοι Πολιτείας και Εκκλησίας χωρίς να θιγούν οι βασικές διατάξεις του Συντάγματος. Ωστόσο δεν είναι και η πρώτη, και μάλλον ούτε και η τελευταία, καθώς το 2006 είναι έτος στο οποίο θα μπορούσε να προχωρήσει ξανά η Συνταγματική Αναθεώρηση.
Από την πλευρά της επίσημης πολιτείας η τελευταία απόπειρα έγινε το 1987, όταν υπουργός Παιδείας ήταν ο Αντώνης Τρίτσης, και είχε κύριο στόχο τον ακόμη στενότερο έλεγχο της Εκκλησίας από το Κράτος. Ηδη πάντως από το 1985, επί υπουργίας Απ. Κακλαμάνη, είχε αρχίσει συζήτηση για την τύχη της εκκλησιαστικής περιουσίας. Στις 13 Φεβρουαρίου 1987 ο Τρίτσης δήλωσε ότι η συζήτηση για την εκκλησιαστική περιουσία δεν μπορούσε να συνεχισθεί και η πολιτεία έπρεπε να δράσει. Για την εξέταση των θεμάτων συγκροτήθηκε επιτροπή στην οποία συμμετείχαν -μεταξύ άλλων -ο τότε πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετέπειτα υπουργός Δικαιοσύνης κ. Μιχ. Σταθόπουλος από την πλευρά της πολιτείας, ο τότε Μητροπολίτης Δημητριάδος και νυν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Χριστόδουλος, και ο τότε Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως και νυν Θεσσαλονίκης κ. Ανθιμος.
Τον Μάρτιο του 1988 ο Αντώνης Τρίτσης, έπειτα από πρόταση του τότε γενικού γραμματέα του υπουργείου Παιδείας κ. Χαρ. Παπαστάθη, προχώρησε στη σύσταση επιτροπής για τη μελέτη του άρθρου 13 του Συντάγματος που αφορά τη θρησκευτική ελευθερία. H επιτροπή συνεκλήθη μόλις τρεις φορές και η αποτυχία της αποτέλεσε έναν από τους κύριους λόγους της αποχώρησης του Τρίτση και του κ. Παπαστάθη από το υπουργείο Παιδείας.
Τα δύο μεγάλα κόμματα είχαν ακόμη μία ευκαιρία να προχωρήσουν σε συνταγματική αναθεώρηση κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, αλλά τελικά ούτε και τότε έγινε κάτι προς αυτή την κατεύθυνση.
Από τότε η επόμενη πρόταση για διαχωρισμό Πολιτείας - Εκκλησίας έγινε το 2000 από τον τότε πρόεδρο του Κόμματος των Φιλελευθέρων κ. Στ. Μάνο. Ο κ. Μάνος, ο οποίος πιστεύει ότι η πρόταση «δεν θα περπατήσει», ανέλαβε να την καταθέσει στη Βουλή την 1η Δεκεμβρίου. Την πρόταση θα υποστηρίξει στη Βουλή ο Συνασπισμός ενώ και το KKE είναι θετικό στις αλλαγές. Ως τότε το προεδρείο της Ενωσης θα έχει συναντηθεί και με τον πρόεδρο του ΠαΣοΚ κ. Γ. Παπανδρέου στον οποίο θα αναλύσει το σχέδιό του.
Σύμφωνα πάντως με ακαδημαϊκές πηγές, «εντός του 2006 μπορεί να ανοίξει κουβέντα για μια τρίτη αναθεώρηση του Συντάγματος. Μπορεί να τροποποιηθούν κάποια επίμαχα άρθρα όπως το 3 περί συνταγματικής θέσεως της ορθοδόξου εκκλησίας στην Ελλάδα, το 13 περί θρησκευτικής ελευθερίας, το 18 σχετικά με το αναπαλλοτρίωτο ορισμένων μονών, το 72 το οποίο εισάγει τη νομοκρατούσα πολιτεία στα εκκλησιαστικά ζητήματα. Αντιθέτως, δεν πρόκειται να τροποποιηθεί το 105 περί αυτονομίας του Αγίου Ορους».
Οι απόψεις των ιεραρχών
Από το καλοκαίρι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Χριστόδουλος είχε διαμηνύσει στους ιεράρχες ότι έρχονται δύσκολοι καιροί, καθώς το 2006 είναι έτος Συνταγματικής Αναθεώρησης. Από τότε, σε κάθε συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου, ο κ. Χριστόδουλος επαναφέρει το θέμα. Αυτό δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ιεραρχών ασπάζεται τις απόψεις του Αρχιεπισκόπου. Ο μοναδικός ιεράρχης που έχει διαφοροποιηθεί ανοιχτά είναι ο Μητροπολίτης Ζακύνθου κ. Χρυσόστομος. Υπέρ του επανακαθορισμού των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας ετέθη πριν από περίπου έναν μήνα και ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος σε ομιλία του στην ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας. Χαρακτηριστικά είπε: «Ολαι αι θεσπιζόμεναι κρατικαί επεμβάσεις εις την διοίκησιν και οργάνωσιν της Ορθοδόξου Εκκλησίας πρέπει σταδιακώς να επανεξετασθούν επί τω σκοπώ, όπως αναγνωριστή εις την Εκκλησία το δικαίωμα της αυτοδιοικήσεως αυτής».
--------------------------------------
(πηγή: Το ΒΗΜΑ, 23/10/2005)
Σημείωση 18ο Τεύχος