Μετά τις φωτιές του 1995 και του 1998 (στη διάρκεια των οποίων καταστράφηκαν 7.000 και 8.000 στρέμματα, αντίστοιχα), το μεσογειακό πευκοδάσος της Πεντέλης ξεπέρασε πια τα όρια της φυσικής αντοχής του απέναντι στη φωτιά και δεν είχε τα αποθέματα να αντιμετωπίσει τη διαταραχή που του προκάλεσε, όπως θα το έκανε κάθε μεσογειακό δάσος που πλήττεται από πυρκαγιά σε ένα χρονικό διάστημα 50 χρόνων.

Ρεκόρ συχνότητας

Τα αρχεία της Δασικής Υπηρεσίας είναι αποκαλυπτικά. Τα σημαντικότερα, από πλευράς μεγέθους καμένης έκτασης, περιστατικά πυρκαγιών που έχουν καταγραφεί στον αττικό χώρο τα τελευταία 30 χρόνια αφορούν την Πεντέλη: 1978 (Πικέρμι - Ραφήνα), 1981 (Κηφισιά - Πολιτεία), 1982 (Εκάλη - Ραπεντώσα), 1995 (Πικέρμι - Μαυρηνόρα), 1998 (Πικέρμι - Νέα Μάκρη - Ραπεντώσα), χωρίς να συνυπολογίσουμε τα δεκάδες μικρότερης έκτασης περιστατικά (είναι χαρακτηριστικό πως η περιοχή γύρω από το μοναστήρι Νταού Πεντέλης μπορεί να διεκδικήσει ρεκόρ συχνότητας εκδήλωσης φωτιάς).

Η Πεντέλη είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό από αυτά που περιβάλλουν το λεκανοπέδιο των Αθηνών, με την κορυφή Πυργάρι να φτάνει τα 1.109 μ. Αποτελεί το ΒΑ όριο του λεκανοπεδίου, με άξονα κατεύθυνσης ΒΔ-ΝΑ και μήκος 13 χλμ. (στοιχεία από το βιβλίο του Ν. Νέζη «Τα βουνά της Αττικής», εκδόσεις Ανάβαση, 2002). Η βλάστηση του βουνού είναι τυπική μεσογειακή με κυρίαρχα τα δάση της χαλεπίου πεύκης και χαμηλούς θαμνώνες.

«Η πολύχρονη έρευνα που έχουμε πραγματοποιήσει στην περιοχή (στα πλαίσια εκπόνησης διδακτορικών διατριβών, διπλωματικών εργασιών και ερευνητικών προγραμμάτων) σε πολυάριθμες θέσεις, μας έχει αποκαλύψει την παρουσία πολλών ενδημικών φυτικών ειδών, γεγονός που συνηγορεί στην τεκμηρίωση μιας πλούσιας και ενδιαφέρουσας βιοποικιλότητας και στην Πεντέλη», μας λέει η Μαργαρίτα Αριανούτσου - Φαραγγιτάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Σε δυσπρόσιτες θέσεις του βουνού βρίσκουν καταφύγιο πολλά είδη πτηνών και ερπετών, ενώ την άνοιξη και το καλοκαίρι πολυάριθμα είδη λεπιδοπτέρων (πεταλουδών) και άλλων εντόμων κατακλύζουν τις θέσεις στις οποίες η φυσική βλάστηση συνεχίζει να αναπτύσσεται. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών ο πληθυσμός των δήμων (πρώην κοινοτήτων) της περιοχής 12πλασιάστηκε, ενώ ταυτόχρονα εγκαταλείφθηκαν πολλές από τις παραδοσιακές ασχολίες των κατοίκων (ρητινοσυλλογή, καλλιέργεια και σε μικρότερο βαθμό βόσκηση). Η γεωγραφική κατανομή των χρήσεων γης άλλαξε ριζικά. Η αλλαγή αυτή εντοπίζεται σε βάρος των γεωργικών εκτάσεων και κυρίως των δασικών. Σε συνδυασμό με αυτή την αλλαγή του τοπίου είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι πολλά από τα καταγραφόμενα περιστατικά πυρκαγιών εντοπίζονται κοντά στα σημεία όπου παρατηρείται επέκταση των οικισμών στην πορεία του χρόνου».

«Η πρόσφατη οικολογική ιστορία της κατακα(η)μένης Πεντέλης απεικονιζόταν μέχρι χθες έντονα στη φυσιογνωμία των πλαγιών του βουνού», συμπληρώνει ο Δημήτρης Καζάνης, επιμελητής του Βοτανικού Μουσείου του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Υπήρχαν περιοχές με έντονη την παρουσία του φωτεινού πράσινου χρώματος που αντιστοιχούσε στα πευκοδάση, που βρίσκονταν σε φάση φυσικής αναγέννησης μετά τη φωτιά του 1981, θέσεις με σκούρο χρώμα που αντιστοιχούσε στις διπλοκαμένες εκτάσεις των 1995 και 1998 που είχαν απολέσει την ικανότητα της φυσικής αναγέννησης λόγω του ιδιαίτερα σύντομου χρονικού διαστήματος μεταξύ των δύο διαδοχικών πυρκαγιών. Πολλές θέσεις ήταν και οι θέσεις που έχουν αναδασωθεί έπειτα από προηγούμενες φωτιές με πλήθος άσχετων με τη φυσική βλάστηση φυτών. Ισως το πιο εντυπωσιακό στοιχείο πάντως αυτού του τοπίου να συνίσταται στις δεκάδες νέες κατοικίες που έχουν ξεφυτρώσει μέσα στα κατά καιρούς καμένα. Η φωτιά καίει δασικές εκτάσεις που είχαν αναγεννηθεί μετά τη φωτιά του 1981».

Φυσική αναγέννηση

Η κ. Αριανούτσου κάνει λόγο για οριακή χρονική φάση του αναγεννώμενου πευκοδάσους σε ό,τι αφορά τη δυνατότητά του για φυσική αναγέννηση. «Αυτό που απαιτείται είναι να ενεργοποιηθούν άμεσα οι υπάρχουσες σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις και να απαγορευτεί διά ροπάλου οποιαδήποτε αλλαγή χρήσης γης (άμεση κήρυξη των καμένων εκτάσεων ως αναδασωτέων) και να μην επιτραπεί η βόσκηση για μεγάλο χρονικό διάστημα στην καμένη περιοχή. Σε ό,τι αφορά τις αναδασώσεις, δεν είναι σκόπιμο να σχεδιαστεί και πολύ περισσότερο να επιχειρηθεί άμεσα τίποτε, γιατί οι επιπτώσεις από παρόμοιες ενέργειες έχουν καταγραφεί και είναι σημαντικές. Το φετινό καλοκαίρι ανέδειξε περίτρανα την ανάγκη λήψης σοβαρών μέτρων πρόληψης των δασικών πυρκαγιών, τα οποία απουσιάζουν σχεδόν παντελώς. Δεν είναι δυνατόν τα μέτρα πρόληψης να εξαντλούνται στην ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας σχετικά με το δείκτη επικινδυνότητας των περιοχών της Ελλάδας χωρίς να ακολουθείται αυτή η ανακοίνωση από κάποια έστω στοιχειώδη μέτρα. Και η λογική μας αμφισβητείται αλλά και τα όριά μας δοκιμάζονται. Είναι πλέον ντροπή!».

(πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 17/08/2007)