Ο πλούτος και η ποικιλομορφία της ελληνικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αναδεικνύεται στους περισσότερους διατηρητέους παραδοσιακούς οικισμούς και τα χιλιάδες διατηρητέα κτήρια, καθώς και τα αρχαία και βυζαντινά μνημεία που κοσμούν τα νησιά του Αιγαίου.
Η διατήρηση και η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αποτελεί συστατικό στοιχείο της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης και της προσφοράς εναλλακτικών δυνατοτήτων για κάθε είδους τουριστική δραστηριότητα.
263 οικισμοί του Αιγαίου είναι κηρυγμένοι παραδοσιακοί με γενικό Προεδρικό Διάταγμα, ενώ μόνο για 39 από αυτούς έχει εκδοθεί ειδικό θεσμικό πλαίσιο, με μορφολογικούς και αρχιτεκτονικούς όρους δόμησης (δηλαδή, πώς πρέπει να κατασκευάζονται οι νέες οικοδομές). Θέση του Δικτύου Αιγαίου είναι ότι πρέπει να κηρυχτούν παραδοσιακοί και οι 1.215 οικισμοί τού Αιγαίου, οι κάτοικοι να έχουν κίνητρα και οι οικοδομικές εργασίες να παρακολουθούνται καθ' όλη τη διάρκεια εκτέλεσής τους από την πολεοδομία.

    1. Η προστασία παραδοσιακών οικισμών και η διαχείριση του τουρισμού μέσα σ' αυτούς πρέπει να έχουν στόχο τον Πολιτιστικό Τουρισμό.
    2. Oι Παραδοσιακοί οικισμοί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε οικονομικές και πληθυσμιακές πιέσεις και είναι ουσιώδες η τουριστική ανάπτυξη και δραστηριότητα να υπόκεινται σε αποτελεσματικό κρατικό έλεγχο.
    3. Όλοι οι παραδοσιακοί οικισμοί πρέπει να οργανώνονται με τη βοήθεια πολεοδομικών και χωροταξικών σχεδίων, τα οποία θα εξασφαλίζουν το πλαίσιο για την ανάπτυξη και την οριοθέτηση του τουρισμού, για το χωροταξικό σχεδιασμό, για την οριοθέτηση των προστατευόμενων περιοχών και για την επιβολή σχετικών φόρων, αλλά και την πρόνοια για οικονομική βοήθεια και για κίνητρα, όπου κριθεί απαραίτητο.
    4. O όγκος των τουριστών δεν πρέπει να υπερβαίνει τις δυνατότητες των παραδοσιακών προστατευόμενων περιοχών και την υποδομή τους.
    5. Oι δραστηριότητες στις προστατευόμενες περιοχές πρέπει να υποτάσσονται στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και στην προστασία, κατά το δυνατόν, της παραδοσιακής κοινωνικοοικονομικής ζωής της τοπικής κοινωνίας.
    6. Η τουριστική ανάπτυξη δεν πρέπει να εξαναγκάζει σε φυγή τους μόνιμους κατοίκους.
    7. Τα οικονομικά συμφέροντα των μόνιμων κατοίκων, καθώς και αυτών που συμβάλλουν στην προστασία, διατήρηση και ευημερία της προστατευόμενης περιοχής, πρέπει να έχουν προτεραιότητα έναντι αυτών που ζουν ευκαιριακά μέσα σε αυτήν.
    8. Τουριστικές και εμπορικές δραστηριότητες στην περιφέρεια των προστατευόμενων περιοχών πρέπει να φορολογούνται με υψηλότερους φόρους από αυτές μέσα στην περιοχή.
    9. Ένα μεγάλο ποσοστό των κερδών από τον τουρισμό πρέπει να αποδίδεται στο κράτος και να χρησιμοποιείτε για τη μελέτη, προστασία και ανάδειξη της προστατευόμενης περιοχής.
    10. Όλοι οι απαραίτητοι σχεδιαστικοί και οικονομικοί έλεγχοι πρέπει να καθιερωθούν, στο μέτρο του δυνατού, πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε αναπτυξιακή ενέργεια που θα έχει σαν επακόλουθο την αύξηση του τουρισμού.
    11. Με σκοπό τη μείωση των πιέσεων του τουρισμού, στέγαση και οδική μεταφορά θα πρέπει να παρέχονται και εκτός της προστατευόμενης περιοχής, για τη διευκόλυνση όσων δεν επιθυμούν ή δεν χρειάζεται να μπουν μέσα σ αυτήν.
    12. Μέσα στην προστατευόμενη περιοχή, τα συμφέροντα του Πολιτιστικού Τουρισμού πρέπει να έχουν προτεραιότητα έναντι άλλων μορφών τουρισμού.
    13. Νέες δραστηριότητες, άσχετες με τη φύση της προστατευόμενης περιοχής, πρέπει να ελέγχονται ως προς τη θέση, το είδος και την έκτασή τους, ώστε να μην αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της περιοχής.
    14. Τουριστικοί και εμπορικοί πράκτορες να υποχρεώνονται να περνούν από κατάλληλη εκπαίδευση.
    15. Η κυκλοφοριακή κίνηση και στάθμευση που προκαλούνται από τον τουρισμό πρέπει να ελέγχονται, ώστε να μην επιδρούν αρνητικά στις προστατευόμενες περιοχές, με φυσικό τρόπο διαμέσου περιφερειακών κινήσεων και της στάθμευσης σε αποκρυμμένες περιοχές, εκτός της προστατευόμενης, αλλά σε κοντινή απόσταση από τα σημεία ενδιαφέροντος των επισκεπτών.
    16. Πρέπει να δίνεται η ευκαιρία στους τουρίστες να αντιληφθούν και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες του παραδοσιακού τρόπου ζωής, αλλά και να καταλάβουν τις αρχές προστασίας και ανάδειξης που εφαρμόζονται. Πρέπει, επίσης, να ενθαρρύνονται να εκτιμούν και να σέβονται τους χώρους που επισκέπτονται.
    17. Η Σαντορίνη, ειδικότερα, ως μοναδικό φαινόμενο συνύπαρξης γεωλογικής, περιβαλλοντικής, ιστορικής και πολιτιστικής ιδιαιτερότητας, αποτελεί ένα μνημειακό σύνολο με ξεχωριστές αξίες πολιτισμού, καθώς και φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Κάτω από αυτό το πρίσμα έγιναν οι ακόλουθες επισημάνσεις: Η δυνατότητα φιλοξενίας των τουριστών σε πολλά μέρη του νησιού έχει αγγίξει ή ξεπεράσει τα επιτρεπόμενα όρια, με αποτέλεσμα πολλά χωριά και τοποθεσίες να έχουν ήδη αλλοιωθεί ή να βρίσκονται στα όρια της καταστροφής. Ένα εμπεριστατωμένο χωροταξικό σχέδιο πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή αναφορικά με τη ρύθμιση της κυκλοφορίας, τον έλεγχο στη χρήση της γης, τις τουριστικές περιοχές, τις προστατευόμενες περιοχές και τοποθεσίες φυσικού κάλλους. Για τις περιοχές υψίστης σημασίας πρέπει να εκπονηθούν λεπτομερέστερα σχέδια. Oι γεωργικές και καλλιεργούμενες περιοχές πρέπει να προστατευθούν από την αλματώδη ανάπτυξη. Όλη η αναπτυξιακή προσπάθεια πρέπει να υπόκειται σε έλεγχο, ώστε να περιορισθούν στο ελάχιστο οι επιπτώσεις της σε περιοχές φυσικού κάλλους. Στους ιδιοκτήτες εγκαταλειμμένων οικοδομημάτων (σπίτια, μύλοι κ.λπ.) πρέπει να χορηγηθεί οικονομική βοήθεια για την αναστήλωση και συντήρησή τους.

............................................................................................................................

Oι Παραδοσιακοί Οικισμοί
ΒΟΡΕΙΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ  

ΚΑΒΑΛΑ
νήσος Θάσος:
Θεολόγος
Κάστρο
Λιμενάρια
Μαριές
Παλαιοχώρι
Παναγιά
Ποταμιά

ΘΡΑΚΗ
νήσος Σαμοθράκη: Χώρα

ΛΗΜΝΟΣ  
?γιος Αλέξανδρος
Κοντιάς
Μούδρος
Μύρινα
Σκανδάλη

ΛΕΣΒΟΣ
Αγιάσος
Ασώματος
Βατούσα
Ερεσός
Μανταμάδος
Μήθυμνα (Μόλυβος)
Πέτρα
Πλωμάρι
Πολιχνίτος
Σίγρι
Συκαμινέα

ΣΑΜΟΣ  
Βαθύ
Βουρλιώτες
Καρλόβασι
Καστανιά
Κοκκάρι
Λέκκα
Μανωλάτες
Μαραθόκαμπος
Μύλοι
Παγώνδας
Σπαθαραίοι

ΙΚΑΡΙΑ
Αρμενιστής
Εύδηλος
Κουντουμάς
Λαψαχάδες
Μηλεωπό
Χριστός Ραχών

ΧΙΟΣ  
?γιο Γάλα
Ανάβατος
Αρμόλια
Αυγώνυμα
Βαβίλοι
Βερβεράτο
Βέσσα
Βολισσός
Διευχά
Ελάτα
Θολοποτάμι
Θυμιανά
Καλαμωτή
Καλλιμασιά
Καμπιά
περιοχή Κάμπου
Καρδάμυλα
Μεστά
Ολύμποι
Πυργί
Χαλκείο

ΣΠΟΡΑΔΕΣ
Χώρα Αλοννήσου
Χώρα Σκοπέλου

ΕΥΒΟΙΑ
Χώρα Σκύρου

ΑΤΤΙΚΗ
Νησιά Αργοσαρωνικού
πόλη Αίγινας
πόλη Σπετσών
πόλη Ύδρας

ΚΥΚΛΑΔΕΣ
 
ΑΜΟΡΓΟΣ  
Αιγιάλη
Θολάρια
Κατάπολα
Λαγκάδα
Ξυλοκερατίδι
Ποταμός
Ραχίδι
Χώρα

ΑΝΑΦΗ 
Χώρα

?ΝΔΡΟΣ  
?γιος Πέτρος
Αποίκια
Βουρκωτή
Βραχνός
Κατακαλοί
Λιβάδια
Μελίδα
Μεσαθούρι
Μεσαριά
Μπατσί
Στενιές
Φάλικα
Χώρα

ΊΟΣ 
Χώρα

ΚΕΑ (Τζια)  
Βουρκάρι
Ιουλίς
Κορησσία

ΚΙΜΩΛΟΣ 
Χώρα

ΚΥΘΝΟΣ  
Δρυσπίδα
Χώρα

ΜΗΛΟΣ  
Κλήμα
Πλάκα
Τρυπητή
Φουρκοβούνι

ΜΥΚΟΝΟΣ 
Χώρα

ΝΑΞΟΣ  
Απείρανθος
Φιλότι
Χώρα

ΠΑΡΟΣ  
Νάουσα
Παροικία

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ  
Ακρωτήρι
Εμπορειό
Ημεροβίγλι
Οία
Πύργος
Φηρά
Φοινικιά

ΣΙΚΙΝΟΣ 
Κάστρο

ΣΙΦΝΟΣ  
Απολλωνία
Αρτέμωνας
Βαθύ
Κάστρο
Κάτω Πετάλι
Φάρος

ΣΥΡΟΣ  
?νω Σύρος
Ερμούπολη
Παρακοπή
Ποσειδωνία
Χρούσα

ΤΗΝΟΣ  
Δύο Χωριά
Καρδιανή
Κρόκος
Μπερδεμιάρος
Πύργος
Ταραμπάδος
Τριπόταμος
Χώρα

ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ  
?νω Μεριά
Καραβοστάσης
Χώρα

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ  

ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ  
Λιβάδια
Πέρα Γιαλός
(Χώρα)

ΚΑΛΥΜΝΟΣ  
Βαθύ
Εμπορειός
Πόθια

ΚΑΡΠΑΘΟΣ  
Απέρι
Βωλάδα
Κάρπαθος
Λευκός
Μεσοχώρι
Όθος
Όλυμπος
Τρίστομο
Φοινίκι

ΚΑΣΟΣ  
Πόλι
Φρυ

ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ 
Καστελόριζο

ΚΩΣ  
Αντιμάχεια
Ασφενδιού
πόλη της Κω
Πυλί

ΛΕΡΟΣ  
Αγία Μαρίνα
?λινδα
Λακκί
Παρθένι
Πλάτανος

ΝΙΣΥΡΟΣ  
Εμπορειός
Μανδράκι
Νικιά
Πάλοι

ΠΑΤΜΟΣ  
Σκάλα
Χώρα Πάτμου

ΡΟΔΟΣ  
?γιος Ισίδωρος
Αρνίθα
Αρχάγγελος
Ασκληπιείο
Αφάντου
Βάτι
Γεννάδι
Ελεούσα
Κατταβία
Κιόταρι
Κοσκινού
Λίνδος
Μεσαναγρός
Μονόλιθος
πόλη της Ρόδου
Προφιλία
Σιάνα
Ψίνθος

ΣΥΜΗ  
Γιαλός
Χωριό (?νω πόλη)
Τήλος  Λιβάδια
Μικρό Χωριό

ΧΑΛΚΗ  
Εμπορειό
Χωριό

ΚΥΘΗΡΑ
Αρωνιάδικα
Καστρισιάνικα
Μυλοπόταμος
Κάτω Χώρα
Χώρα Κυθήρων

ΚΡΗΤΗ  
ΗΡΑΚΛΕΙΟ  
Καινούργιο Χωριό
Κουτουλουφάρι
Μάταλα
Παλιά Χεσόνησος
Πισκοπιανό
Πρινιάς
ΛΑΣΙΘΙ
Επάνω Ελούντα
Ετιά
Κάτω Ζάκρος
Κριτσά
Μακρυγιαλός
Πλάκα
Επάνω Σίσι
ΡΕΘΥΜΝΟ  
Επισκοπή
Κάστελλος
Κρασούνας
Μαργαρίτες
Μαρουλάς
Μουρτζανά
Μύλοι
Πάτημα
Σταυρωμένος
Φυλακή
ΧΑΝΙΑ  
Αγία Ρουμέλη
Κομιτάδες
Λουτρό
Σκαλωτή
Χώρα Σφακίων