Από: Δίκτυο Αιγαίου,
10.5.2007
Προς: Το Νομαρχιακό Συμβούλιο
Θέμα: Γνωμοδότηση του Δικτύου Αιγαίου προς τη Νομαρχία Κυκλάδων για τις ΑΠΕ
Αγαπητοί κύριοι,
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το πρωτόκολλο του Κιότο και την ανάγκη περιορισμού των αερίων του θερμοκηπίου. Η συζήτηση έχει επικεντρωθεί ετεροβαρώς στις δυνατότητες ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ).
Θεωρούμε σκόπιμο να υπενθυμίσουμε πως η παραγωγή από ΑΠΕ είναι τέταρτη στις προτεραιότητες του Κιότο, προηγούμενη από
1ο την εξοικονόμηση ενέργειας,
2ο την προστασία και φύτευση δασών,
και 3ο την βιώσιμη και οικολογική γεωργία.
Ενώ λοιπόν κατασπαταλούμε ενέργεια για να θερμαίνουμε ακατάλληλα κατασκευασμένα κτίρια, ενώ κτίζουμε απερίσκεπτα νέα κτίρια χρησιμοποιώντας αφειδώς -το πολύ επιβαρυντικό όσο αφορά το διοξείδιο- τσιμέντο, ενώ καίμε και οικοπεδοποιούμε τα δάση, ενώ εφαρμόζουμε τις πλέον ακατάλληλες και ενεργοβόρες πρακτικές γεωργίας και κτηνοτροφίας, ρίχνουμε ξαφνικά όλο το βάρος της ευαισθησίας μας στα αιολικά πάρκα. Φυσικά και εμείς πιστεύουμε ότι η εκμετάλλευση της ενέργειας από τον άνεμο είναι κάτι ωφέλιμο αλλά υπό κάποιες προϋποθέσεις.
Έχοντας λοιπόν την άποψη πως τα πλεονεκτήματα των ΑΠΕ έχουν υπερεκτιμηθεί, όσο έχουν υποεκτιμηθεί τα προβλήματα που συνοδεύουν την εφαρμογή τους, έχουμε ως δίκτυο Αιγαίου ερευνήσει την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία και δημιουργήσει μια ευρύτατη βάση δεδομένων και απόψεων γύρω από τις ΑΠΕ και ιδιαίτερα την αιολική ενέργεια, έτσι όπως η τελευταία προτείνεται να εφαρμοστεί.
Τα στοιχεία αυτά μπορεί κανείς να τα αναζητήσει στο ηλεκτρονικό μας περιοδικό: http://eyploia.aigaio-net.gr
Αυτό που συμβαίνει σήμερα με τις ΑΠΕ μας θυμίζει κάτι αντίστοιχο που βιώσαμε την δεκαετία του ‘90 με τα καταλυτικά αυτοκίνητα και το νέφος της Αθήνας. Το πρόβλημα της ποιότητας της ατμόσφαιρας είχε τότε έντονα δημοσιοποιηθεί και οι καταλύτες προβλήθηκαν σαν λύση του προβλήματος αυτού. Ελλείψει όμως συνολικού προγραμματισμού, 15 χρόνια αργότερα κινούνται στο λεκανοπέδιο πολλαπλάσια αυτοκίνητα ενώ το νέφος καλά κρατεί και ας μη φιγουράρει στις ειδήσεις.
Το συμπέρασμα είναι ότι συχνά λύσεις που τυγχάνει κάποια στιγμή να είναι εμπορικά προσοδοφόρες για λίγους δεν μπορούν από μόνες τους να λύσουν τα προβλήματα. Δεδομένων των τελευταίων εξελίξεων γύρω από το θέμα της χωροθέτησης αιολικών πάρκων στα νησιά, σας επισημαίνουμε τις βασικές θέσεις του δικτύου, παραμένοντας στη διάθεσή σας για όποιες περαιτέρω πληροφορίες.
1. Οποιαδήποτε πρόταση θα πρέπει να προκύπτει από προσεκτική και συνολική εξέταση των νησιωτικών δεδομένων και όχι ως προσπάθεια προσαρμογής των δεδομένων αυτών στις απαιτήσεις των ιδιωτών που θέλουν να επενδύσουν στο χώρο. Δυστυχώς αυτό το πρωθύστερο φαίνεται να συμβαίνει, μια και οι υφιστάμενες αιτήσεις και πιέσεις έχουν σε μεγάλο βαθμό καθορίσει το περιεχόμενο του ειδικού χωροταξικού για τις ΑΠΕ.
2. Δεν έχει κανένα νόημα να μιλάμε για οποιοδήποτε τμήμα ενεργειακής πολιτικής αν δεν έχουμε συνολική τέτοια πολιτική, και αν δεν διαχειριστούμε πρωτίστως τη ζήτηση. Προτού ορίσουμε στα πλαίσια της φέρουσας ικανότητας των νησιών, τα όρια της όποιας μεγέθυνσης και ανάπτυξης, οποιαδήποτε αποσπασματική ενέργειά μας θα είναι ένα ακόμη κομμάτι μιας άναρχης, άσχημης, δυσλειτουργικής και τελικά μη βιώσιμης εικόνας. Το να προσθέτεις όλο και περισσότερες μονάδες παραγωγής σε ένα μη διαχειριζόμενο σύστημα μοιάζει με κάποιον που τροφοδοτεί ένα διάτρητο σύστημα ύδρευσης πριν επισκευάσει τις διαρροές.
3. Τα αιολικά πάρκα αποτελούν, ανεξάρτητα με την προσφορά τους, η οποία ας σημειωθεί πως είναι περιορισμένη, βαριές βιομηχανικές εγκαταστάσεις που καθιστούν την εφαρμογή τους στα νησιά ιδιαίτερα δυσχερή.
4. Το προτεινόμενο μέγεθος στις περισσότερες αιτήσεις, αυτό των 2 MW και συνολικού ύψους άνω των 140 μέτρων θα πρέπει να αποκλειστεί από τα νησιά. Υπάρχει ικανοποιητικό περιθώριο ελάττωσης του μεγέθους καθότι τα ανεμολογικά δεδομένα προσφέρουν σημαντικό πλεόνασμα. Στηρίζουμε την πρόταση δημιουργίας τύπου ανεμογεννήτριας ειδικά σχεδιασμένης από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου για τα ελληνικά νησιά (κατάλληλου σχήματος και μεγέθους) και της κατασκευής της στο Νεώριο της Σύρου. Η εξέλιξη και προσαρμογή του οριζόντιας περιστροφής ταβλόμυλου της ?νδρου ίσως είναι μια καλή αφετηρία.
5. Τα απαιτούμενα συμπληρωματικά δίκτυα οδών και καλωδίων αποτελούν ένα εξίσου σημαντικό θέμα με αυτό των ίδιων των ανεμογεννητριών. Για παράδειγμα διανοίξεις δρόμων που να επιτρέπουν διέλευση και ελιγμούς βαρέων οχημάτων μήκους έως και 40 μέτρων είναι εξίσου απαγορευτικές για τα νησιά όσο και το μέγεθος των μηχανών που προαναφέρθηκε. Παρομοίως πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά και οι υπάρχουσες λιμενικές εγκαταστάσεις.
6. Η αιολική ενέργεια έχει καταστεί οικονομικά συμφέρουσα σε μεγάλο βαθμό λόγω επιδοτήσεων αλλά έχει υπερεκτιμηθεί η συνεισφορά της στο συνολικό πρόβλημα. Οι προβληματισμοί στη Γερμανία για την αναποτελεσματικότητα των ανεμογεννητριών πυκνώνουν (βλ. μανιφέστο του Darmstadt 1998 -στο ηλεκτρονικό περιοδικό του Δικτύου, καθώς και το τεύχος του Μαρτίου 2004 του γερμανικού περιοδικού Spiegel) και η βιομηχανία παραγωγής τέτοιων μηχανών αναζητά νέες αγορές.
7. Οποιαδήποτε εφαρμογή στο νησιωτικό χώρο θα πρέπει να προταθεί με κύριο γνώμονα την αυτονομία των νησιών και όχι την εξαγωγή ενέργειας στο κεντρικό δίκτυο, με ωφελούμενες μόνο τις εταιρίες (βλ. μεταξύ άλλων επιστολή για το ενεργειακό που κατατέθηκε τον Μάιο του 2004 από το Δίκτυό μας στο Νομαρχιακό συμβούλιο).
Η διασύνδεση των νησιών με το δίκτυο της ηπειρωτικής Ελλάδας (ή της Τουρκίας για το ανατολικό Αιγαίο) είναι σύμφωνα με την νομολογία του ΣτΕ μια κίνηση προς την κατάργηση της νησιωτικότητας και των ιδιαιτεροτήτων που απορρέουν από αυτήν. Βασικό μέσο καταστρατήγησης της φέρουσας ικανότητας είναι η απεριόριστη προσφορά ενέργειας σε μια χωρίς όρια ανάπτυξη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το παραπάνω κατέστη προφανές καθώς φάνηκαν οι τάσεις για μετατροπή των νησιών σε βιομηχανίες παραγωγής ρεύματος.
Βάσει αυτού του σκεπτικού προτείνουμε την εγκατάσταση τόσης αιολικής ισχύος σε κάθε νησί όσης επιτρέπουν οι τεχνικές προδιαγραφές ώστε να εξασφαλίζεται η απαιτούμενη ενέργεια του νησιού βάσει ενός σχεδίου διασύνδεσης των νησιών μεταξύ τους όπου διάφορες μορφές ΑΠΕ θα αλληλοσυμπληρώνονται περιορίζοντας στο ελάχιστο την συνεισφορά από τα ρυπογόνα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια. Βασικός πυλώνας μιας τέτοιας εξέλιξης είναι η με σωστές προϋποθέσεις εκμετάλλευση της γεωθερμίας της Μήλου που μπορεί να λύσει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα των Κυκλάδων. Σημαντική συνεισφορά σε ένα τέτοιο σχέδιο μπορούν να έχουν τα φωτοβολταϊκά που αποδίδουν περισσότερο τις καλοκαιρινές μέρες με άπνοια και ζέστη.
8. Έμφαση πρέπει να δοθεί στο αίτημα για επιδότηση μικρών οικιακών εφαρμογών σε αντιδιαστολή με τις τεράστιες, εκτός κλίμακας για τα νησιά προτεινόμενες εγκαταστάσεις. Οι μικρές μονάδες, εκτός των αισθητικών τους πλεονεκτημάτων, συνεισφέρουν αποφασιστικά στην καλλιέργεια ορθής καταναλωτικής συνείδησης που είναι άλλωστε και η βασικότερη προϋπόθεση για να επιτύχουμε κάτι μακροπρόθεσμο και ουσιαστικό. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όσο αφορά την απόδοση, αυτό που χάνεται από την μικρή κλίμακα αντισταθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από την εξοικονόμηση που έχουμε μειώνοντας την απόσταση μεταφοράς του ρεύματος.
9. Στα δεδομένα που πρέπει να συνυπολογιστούν πρωταρχική σημασία έχουν τα στοιχεία που αφορούν τη δόμηση στα νησιά. Είναι απορίας άξιο το γεγονός ότι ουδείς φαίνεται να γνωρίζει πόσα σπίτια και που χτίζονται ετησίως στις Κυκλάδες (αξίζει να σημειωθεί πως η ΕΣΥΕ δεν παρέχει στοιχεία ανά νησί-πως είναι δυνατό να μιλούμε για νησιωτική πολιτική χωρίς να υπάρχουν στοιχεία σε επίπεδο νησιών ;) και που οδηγεί αυτή η μονοκαλλιέργεια της οικοδομής άνευ χωροταξίας. Καθώς ερευνούμε αυτά τα στοιχεία θα μπορεί κανείς σύντομα να τα αντλήσει από το ηλεκτρονικό μας περιοδικό.
10. Στα πλαίσια του υπολογισμού της φέρουσας ικανότητας των νησιών, όσο αυστηρά ή ελαστικά κριτήρια και να εφαρμόσει κανείς θα προσδιοριστούν κάποια όρια για τις επί μέρους παραμέτρους. Μια από τις παραμέτρους αυτές είναι και η ενέργεια. Είναι κατά τη γνώμη μας κρίμα να έχει εξαντληθεί η φέρουσα ικανότητα όσο αφορά τις ΑΠΕ με την εγκατάσταση ενός ή δύο αιολικών πάρκων που απλώς έτυχε να προηγούνται σε αυτή τη γεμάτη κενά διαδικασία που ακολουθείται. Θα βρεθούν λοιπόν κάποια νησιά στη δυσμενή αυτή κατάσταση με μόνο οικονομικό όφελος το πενιχρό προβλεπόμενο 3% χωρίς να μπορούν να εφαρμόσουν πιο ώριμες τεχνολογικά αλλά και κοινωνικά μεθόδους. Επισημαίνουμε επίσης ότι καμιά άλλη επένδυση, πόσο μάλλον εφόσον είναι τόσο προσοδοφόρος, δεν αποφέρει στον τόπο που εδρεύει τόσο λίγο.
11. Συνοψίζοντας θέλουμε να τονίσουμε την ανάγκη συνολικού, μακροπρόθεσμου σχεδιασμού που θα διέπεται από τις βασικές αρχές της χωροταξίας, της βιωσιμότητας και των ορίων. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο βασική προϋπόθεση είναι η διεύρυνση της συμμετοχικής διαδικασίας και η εμπιστοσύνη στην πεποίθηση ότι μόνο μια ενημερωμένη και ενεργοποιημένη κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίσει τους φρενήρεις ρυθμούς των αλλαγών που ήδη συντελούνται αλλά και έπονται.
Δυστυχώς σήμερα κάθε επιχείρημα πρέπει να μεταφράζεται σε κάποιο οικονομικό αντίτιμο και βάσει του σκεπτικού αυτού καλούμαστε να κάνουμε συμβιβασμούς και να προσπαθούμε να αποτιμήσουμε αγαθά των οποίων η εγγενής αξία είναι ανεκτίμητη και εκτιμάται μόνο όταν έχει για πάντα απωλεσθεί.
Έτσι μιλώντας την γλώσσα αυτή έχουμε να πούμε ότι αν η ανάπτυξη των νησιών δεν βασιστεί πάνω στις αρχές της φέρουσας ικανότητας και της βιωσιμότητας σύντομα το βασικό τους κεφάλαιο, που δεν είναι άλλο από το τοπίο, θα έχει οριστικά απαξιωθεί.
Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου
Με τιμή,
Εκπρόσωπος του Δικτύου
Αλέξανδρος Μαβής
Τηλ. 2282-0-22929 _______________________________________________________________________
Προς:
Το Νομαρχιακό Συμβούλιο,
7 Μαϊου 2004,
Τήνος
Αγαπητοί κύριοι,
Με την παρούσα επιστολή θα θέλαμε να επισημάνουμε περιληπτικά τις βασικές θέσεις μας όσον αφορά το ενεργειακό πρόβλημα στα νησιά. Έχουμε εμπειρία και γνώση και δεν μας αφήνουν καθόλου αδιάφορους τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όλοι οι κάτοικοι των νησιών. Τα προβλήματα όμως αυτά δεν έχουν σαν κύρια παράμετρό τους την επάρκεια, δηλαδή τα διαθέσιμα kw όσο τον καταμερισμό τους, το σωστό σχεδιασμό των δικτύων των νησιών, την επάρκεια και την κατάρτιση του τοπικού εργατικού δυναμικού της ΔΕΗ, και και την έλλειψη ευαισθητοποίησης των επισκεπτών όσον αφορά τις ιδιαιτερότητες του χώρου, (πράγμα που μόλις τελευταία άρχισε δειλά-δειλά να συμβαίνει για την ανεπάρκεια του νερού). Πιο συγκεκριμένα η αιχμή της κατανάλωσης ρεύματος που παρουσιάζεται τους θερινούς μήνες, κατά την άποψή μας, δεν μπορεί ούτε κατ’επίφαση να είναι ο γνώμονας ενός συνολικού σχεδιασμού με το ίδιο σκεπτικό που δεν μπορούν να επενδύσουν οι Κυκλάδες σε εκχιονιστικά μηχανήματα των οποίων η σπάνια χρήση σημαίνει ότι δεν θα αποσβεσθούν ποτέ. Αντίθετα σκόπιμη θα ήταν μιά ολοκληρωμένη πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας σε όλα τα επίπεδα, όπως οικονομικές συσκευές, μικρές ανεμογεννήτριες, κατάλληλη αρχιτεκτονική, ηλιόθερμα και φωτοβολταϊκά. Πάρα πολύ μεγάλο μέρος των διακοπών της ρευματοδότησης οφείλεται στο κακοσυντηρημένο και πεπαλαιωμένο δίκτυο και όχι στην ανεπάρκεια ισχύος. Το τελευταίο αποδείχθηκε ξεκάθαρα στην ?νδρο τον τελευταίο χειμώνα όπου παρά τη σύνδεση με το Αλιβέρι και την επιβάρυνση που υπέστησαν οι κάτοικοι από την υψηλή τάση τόσο αισθητικά, όσο και από άποψη ακτινοβολίας, οι διακοπές ρεύματος ήταν και συχνότερες και πιο παρατεταμένες. Η παρούσα κατάσταση υφίσταται παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του τοπικού δυναμικού των νησιών που όπως φαίνεται δεν αρκούν για να λύσουν το πρόβλημα. Σε σχέση με το παραπάνω κρίνουμε σκόπιμο να προσθέσουμε ότι η διέλευση υψηλής τάσης θα επιδεινώσει την κατάσταση (βλ. παράδειγμα ?νδρου) καθώς απαιτείται ειδικά εκπαιδευμένο και περισσότερο προσωπικό. Η όλη λοιπόν εικόνα μιας «άγριας» ανάπτυξης με πυλώνες, υψηλή τάση, υποσταθμούς κτλ. ως αναγκαία για τη λύση των προβλημάτων δεν είναι παρά ένας μύθος της ΔΕΗ που το μόνο που προσπαθεί να επιτύχει με το προσωπείο της δημόσιας επιχείρησης κοινής ωφελείας είναι να εγκαταστήσει όσο το δυνατό ευρύτερο δίκτυο για να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στην μεθαυριανή απελευθερωμένη αγορά ενέργειας. Το πλεονέκτημα αυτό επισημαίνουμε ότι αφορά κυρίως το κεντρικό δίκτυο και όχι τις ανάγκες των νησιών. Επεξηγηματικά αναφέρουμε την προωθούμενη πολιτική εγκατάστασης αιολικών πάρκων στις Κυκλάδες, μια πολιτική εντελώς αποικιοκρατικού χαρακτήρα που δίνοντας στην τοπική αυτοδιοίκηση το πενιχρό 1,5 % καταστρέφει το τοπίο με τερατώδεις για την κλίμακα των νησιών παρεμβάσεις και τελικά «καίει» το χαρτί της καθαρής-εναλλακτικής ενέργειας για τα νησιά, καθώς δεν προωθεί καμία αυτονομία. Η φέρουσα ικανότητα λοιπόν των νησιών, όσον αφορά την εγκατάσταση ανεμογενητριών, θα έχει ξεπεραστεί κατά πολύ, χωρίς να έχει εξασφαλιστεί κανένα τιμολογιακό ή άλλο όφελος για τους κατοίκους. Έτσι λοιπόν η κατάσταση που προωθείται μετατρέπει τα νησιά σε πλατφόρμες ηλεκτροπαραγωγής και «μπαλαντέζες» τις Αττικής. Αντίθετα με τα παραπάνω μια ήπιας μορφής ανάπτυξη του δικτύου συνοδευόμενη από μία πολιτική αειφορίας, που να λαμβάνει υπόψιν της τις ιδιαιτερότητες των νησιών ( όπου πχ. στόχος θα ήταν η χρονική διεύρυνση της περιόδου επισκεψιμότητας και όπου η αισθητική πλευρά του θέματος θα υπολογιζόταν επιτέλους όσο της πρέπει, μια που αυτό είναι τελικά το «προϊόν» των νησιών) θα εξασφάλιζε στο μέλλον πολλά περισσότερα ωφέλη για τους κατοίκους.
Μέ τιμή,
Εκπρόσωπος του Δικτύου
Αλέξανδρος Μαβής,