της Παρασκευής Κατημερτζή

Το Aιγαίο, που έχει να επιδείξει πολιτισμό χιλιάδων ετών, εξακολουθεί να «δίνει» σημαντικούς αρχαιολογικούς θησαυρούς, που ανακοινώνονται και φωτογραφίζονται για πρώτη φορά

Ο έφηβος της Κύθνου του 3ου αι. π.X. βρέθηκε σχεδόν άθικτος στον βυθό από ψαράδες προς τα τέλη του 2004 και βρίσκεται τώρα στα Εργαστήρια Συντήρησης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Ένα πανέμορφο χάλκινο άγαλμα νέου ανέλκυσαν ψαράδες στο Λαύριο.
Στην Αστυπάλαια ανασκάπτεται ένα μοναδικό νεκροταφείο βρεφών.
Και κάτω από ένα μαντρί στο νησάκι Δεσποτικό, έξω απ' την Πάρο, «ξύπνησαν οι κούροι». Αυτά είναι μερικά μόνο από τα εκπληκτικά τελευταία ευρήματα των πρόσφατων ανασκαφών σε 80 νησιά του Αιγαίου, που γίνονται γνωστά για πρώτη φορά και μέσα από ένα πρωτότυπο βιβλίο-λεύκωμα - έναν αρχαιολογικό άτλαντα του Αιγαίου - 46 συγγραφέων αρχαιολόγων.

?γνωστα ευρήματα χιλιάδων ανασκαφών, που προκάλεσε την τελευταία εικοσαετία στα γνωστά νησιά και τα ανεξερεύνητα νησάκια του Αιγαίου η καλπάζουσα οικοδομική ανάπτυξη ταράσσοντας τη γαλήνη χιλιετιών, φέρνουν στο φως τα αρχαιολογικά μυστικά του Αρχιπελάγους.
Καινούργιες συχνότατα αδημοσίευτες φωτογραφίες πάσης φύσεως μνημείων - οικισμών, τειχών, θεάτρων, δημόσιων κτιρίων, πύργων και πολύτιμων ευρημάτων όπως είναι τα αγάλματα που ανασύρθηκαν από τον βυθό ή τα βάθη της γης, χρυσά κοσμήματα όλων των εποχών, όπλα, κεραμικά, ειδώλια, επιγραφές και μικροαντικείμενα - δίνουν ένα πλούσιο εποπτικό πανόραμα όλων των εποχών της αρχαιότητας, από την Ίμβρο και την Τένεδο έως τη Γαύδο στα νότια της Κρήτης.

Μικροσκοπικά αγγεία από ταφές-καύσεις στο νεκροταφείο βρεφών που ανακαλύφθηκε στην περιοχή Κάτσαλος της Χώρας, στην Αστυπάλαια 
Σαράντα έξι γνωστοί και νεώτεροι αρχαιολόγοι δίνουν την τελευταία λέξη της επιστήμης όσον αφορά το αντικείμενό τους, ενώ ο επιστημονικός επιμελητής αυτής της έκδοσης, δρ Ανδρέας Βλαχόπουλος, οργανώνει την αρχαιολογική κρουαζιέρα στα νησιά σαν σε συγκεκριμένες διαδρομές και εντοπίζει τα τελευταία νέα.

Βάσει των ευρημάτων, ο πολιτισμός στο Αιγαίο εντοπίζεται ήδη σποραδικά από το τέλος της Παλαιολιθικής Εποχής, γνωρίζει ανυποψίαστη έως χθες διάδοση στη Νεολιθική Εποχή αφού αρχίζει πολύ νωρίτερα απ' όσο πίστευαν οι επιστήμονες η κατεργασία των μετάλλων - του αργύρου, του μολύβδου κ.λπ. στη Μακρόνησο, του χρυσού στο Ζα της Νάξου - ή η ύπαρξη οχυρών πόλεων με μεγάλο ιερό και βραχογραφίες στην ?νδρο.
Συνεχίζεται χωρίς διακοπές στην 3η χιλιετία π.X., αφού απέναντι από την Πολιόχνη της Λήμνου, την ήδη γνωστή πρωτεύουσα της προϊστορικής Ελλάδας, η οποία είχε και βουλευτήριο, ανακαλύπτονται μεγάλες και άγνωστες, οχυρωμένες, οργανωμένες πόλεις, όπως στο Παλαμάρι της Σκύρου.
Όλα αυτά στοιχειοθετούν μια άγνωστη μέχρι πρότινος εξέλιξη και συνέχεια στον ίδιο τόπο και αναιρούνται παλαιότερες ερμηνείες που θεωρούσαν τους μεγάλους πολιτισμούς της 2ης χιλιετίας π.X., τον Μινωικό και τον Μυκηναϊκό, ως συνέπεια κυρίως μεταναστεύσεων.

Οι νεώτερες ανασκαφές στο Παλαιόκαστρο της Κρήτης δίνουν ευρήματα - όπως εδώ ο ελεφάντινος κούρος του Παλαιόκαστρου - τα οποία μπορεί να συγκριθούν με εκείνα των γνωστών ανακτορικών θέσεων 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Ακρωτήρι της Θήρας, όπου η σκαπάνη έφθασε στο βάθος ενός «κυκλαδικού» οικισμού και άγγιξε ίχνη της Νεολιθικής Εποχής θαμμένα κάτω από τη γνωστή πόλη που καταστράφηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου.

Την πρώιμη θαλασσοκρατία της Σαλαμίνας πιστοποιούν εγκαταστάσεις της πρωτοελλαδικής εποχής 2800 - 2300 π.X. στο Μαρούδι, ενώ πρόσφατες ανασκαφές αποκάλυψαν μυκηναϊκή ακρόπολη και πόλη με δρόμους που εντοπίσθηκε μόλις το 1999.
?λλος καλοδιατηρημένος προϊστορικός οικισμός των μέσων της 3ης χιλιετίας π.X. ήρθε στο φως στον Πόρο, στη θέση Κάβο Βασίλη με πέτρινα σπίτια και άφθονη ντόπια και εισαγόμενη κεραμική.
H παλαιότερη κατοίκηση στην Ύδρα ανακαλύφθηκε στη Σπηλιά του Κολοκοτρώνη και ανάγεται στη Νεολιθική Εποχή, ενώ οι δώδεκα τουλάχιστον οικισμοί του 2800-2300 π.X. στην Επισκοπή δείχνουν την ύπαρξη τεράστιου πρωτοαστικού κέντρου.

Μινωίτες σε ερημονήσια!