της Παναγιώτα Μπίτσικα

Οι νομοί με βαρείς χειμώνες ή πολύ ζεστά καλοκαίρια «διώχνουν» τους κατοίκους τους

Το κλίμα λειτουργεί ως πόλος έλξης ή παράγοντας άπωσης κατά τις μετακινήσεις του πληθυσμού της Ελλάδας από μια περιοχή της χώρας σε άλλη! Για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια επιστημονική μελέτη καταδεικνύει την επίδραση του «κλιματικού προφίλ» των νομών της στις διαδικασίες της εσωτερικής μετανάστευσης. Οπως προέκυψε από τη διερεύνηση ομάδας επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Αιγαίου, εκτός από τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες - οι οποίοι κυριαρχούν - και το κλίμα παίζει ρόλο στη μετεγκατάσταση μιας μερίδας του πληθυσμού από μια συγκεκριμένη περιοχή της Ελλάδας σε άλλη. Μάλιστα ειδικά για τα Ιόνια και τις Κυκλάδες διαπιστώθηκε ότι ο μεγάλος δείκτης εσωτερικής μετανάστευσης σαφώς εξηγείται και από την αναζήτηση ευνοϊκών καιρικών συνθηκών. «Το Βήμα» παρουσιάζει σήμερα τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της πανεπιστημιακής μελέτης υπό τον τίτλο «Επιδράσεις του κλίματος στην εσωτερική μετανάστευση στην Ελλάδα» για 27 νομούς της χώρας - παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια του 1ου Συνεδρίου της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου (31/3-2/4/2006). Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν, νομοί με ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια έλκουν κατοίκους, όπως και μέρη της ελληνικής γης χωρίς πολλές βροχοπτώσεις, μιας και οι εσωτερικοί μετανάστες... προτιμούν ανέφελες περιοχές (με λιγότερα ποσοστά νέφωσης). Την ίδια ώρα οι Ελληνες δεν πτοούνται από την ύπαρξη μεγάλου αριθμού αλλοδαπών στις περιοχές μετεγκατάστασής τους. H ανεργία διώχνει κόσμο από νομούς με χαμηλές δυνατότητες εξασφάλισης δουλειάς ενώ κερδίζουν πληθυσμό οι τόποι που είναι ανοιχτοί στην προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης. H αναλογία γιατρών προς τον πληθυσμό της περιοχής υποδοχής μετράει στην επιλογή τόπου εγκατάστασης - όσο περισσότεροι τόσο καλύτερα. Και κάτι ακόμη που δεν ήταν αναμενόμενο: ο υψηλός δείκτης εγκληματικότητας περιοχών που εξετάστηκαν δεν φάνηκε να αποτρέπει την εισροή εσωτερικών μεταναστών.
Κατά τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν μια σειρά από 22 κλιματικές μεταβλητές για 27 νομούς της Ελλάδας σε σχέση με τον Δείκτη Εσωτερικής Μετανάστευσης. Επίσης εξετάστηκε η σημαντικότητα των κλιματικών παραγόντων σε σύγκριση με δέκα δείκτες κοινωνικοοικονομικού χαρακτήρα, ώστε να διαπιστωθεί αν το κλίμα υποσκελίζεται όσον αφορά την ερμηνεία του φαινομένου της εσωτερικής μετανάστευσης όταν υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες. H διερεύνηση έγινε για τους νομούς Αττικής, Αιτωλοακαρνανίας, Εβρου, Κεφαλλονιάς, Αρτας, Ζακύνθου, Ηρακλείου, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Καβάλας, Μεσσηνίας, Κέρκυρας, Κοζάνης, Λάρισας, Λέσβου, Κυκλάδων, Αχαΐας, Δωδεκανήσου, Σάμου, Σερρών, Λασιθίου, Τρικάλων, Αρκαδίας, Φλώρινας, Εύβοιας, Χανίων, Χίου.
Τη μελέτη υπογράφουν ο κλιματολόγος - μετεωρολόγος κ. X. Φείδας, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο κ. Θ. Ιωσηφίδης, λέκτορας Μεθοδολογίας Κοινωνικής Ερευνας στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, και η γεωγράφος κυρία Ευτυχία Ρούση, μεταπτυχιακή φοιτήτρια.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, πέντε από τις 22 κλιματικές μεταβλητές παρουσιάζουν σημαντική συσχέτιση με τον δείκτη εσωτερικής μετανάστευσης. Πρόκειται για τη μέση θερμοκρασία Ιανουαρίου, για τη μέση ελάχιστη θερμοκρασία του ίδιου μήνα, για τη μέση μέγιστη θερμοκρασία Ιουλίου, για τη μέση σχετική υγρασία και τη μέση νέφωση κατά το μεσημέρι.
H στατιστική ανάλυση δείχνει ότι η θερμοκρασία του Ιανουαρίου, μέση και ελάχιστη, συσχετίζεται θετικά με τον δείκτη εσωτερικής μετανάστευσης - υποδεικνύει μια θετική ροή μετανάστευσης προς τους νομούς εκείνους που έχουν μεγαλύτερες θερμοκρασίες κατά τον μήνα αυτόν, δηλαδή λιγότερο κρύο, ενώ αντίστοιχα μια αρνητική ροή από τους νομούς με πολύ χαμηλές μέσες θερμοκρασίες. Οι μεγαλύτερες τιμές των δύο δεικτών καταγράφονται στη Ρόδο και είναι ίσες με 12,4 βαθμούς Κελσίου και 10 βαθμούς αντίστοιχα. Οι μικρότερες τιμές εμφανίζονται στον σταθμό της Φλώρινας και είναι αντίστοιχα ίσες με 0,5 και -3,4 βαθμούς Κελσίου.

Με βάση τη μέση μέγιστη θερμοκρασία του Ιουλίου καταδεικνύεται ότι νομοί με υψηλές θερμοκρασίες κατά τον θερινό αυτόν μήνα χάνουν πληθυσμό προς όφελος αυτών με χαμηλότερες, δηλαδή με πιο δροσερό καλοκαίρι. H μεγαλύτερη τιμή της μέσης μέγιστης θερμοκρασίας ισούται με 33,4 βαθμούς Κελσίου και εμφανίζεται στην Αθήνα ενώ η μικρότερη στη Νάξο, 26,8 βαθμούς Κελσίου (οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους ετησίες ή μελτέμια).
Μια μη αναμενόμενη συσχέτιση με την εσωτερική μετανάστευση προέκυψε κατά την εξέταση του κλιματικού δείκτη της μέσης σχετικής υγρασίας της ατμόσφαιρας κατά τις 2 το μεσημέρι: οι νομοί με μεγάλη σχετική υγρασία κερδίζουν πληθυσμό. Βέβαια τα μεγάλα ποσοστά υγρασίας δεν θεωρείται ότι συντελούν σε ένα ευνοϊκό κλίμα.
Επιπλέον, μελετήθηκαν 10 δείκτες κοινωνικοοικονομικής φύσης: Δείκτης Ενεργού Πληθυσμού, Δείκτης Ανεργίας, Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, Δείκτης Αγροτικού Πληθυσμού, Πυκνότητα Πληθυσμού, Γενικός Δείκτης Εγκληματικότητας, Δείκτης Βίαιων Εγκλημάτων, Δείκτης Αλλοδαπών, Δείκτης Επιπέδου Εκπαίδευσης, Αριθμός Ιατρών ανά 1.000 κατοίκους. Μόνο οι δύο παρουσιάζονται στατιστικά σημαντικοί σε σχέση με τον δείκτη εσωτερικής μετανάστευσης. Πρόκειται για τον γενικό δείκτη εγκληματικότητας στους διάφορους νομούς και για τον δείκτη βίαιων εγκλημάτων. «H συσχέτιση υποδηλώνει μια ενδεχόμενη αύξηση της εγκληματικότητας στους νομούς εκείνους που δέχθηκαν μεγάλο αριθμό εσωτερικών μεταναστών» εξηγούν οι ερευνητές.
Υπάρχουν όμως και δύο δείκτες ακόμη που ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους: ο δείκτης αλλοδαπών και ο δείκτης ανεργίας. H στατιστική διερεύνηση έδειξε ότι η υψηλή συγκέντρωση ξένων μεταναστών σε κάποιους νομούς δεν αποθαρρύνει και την εσωτερική μετανάστευση προς αυτές. Επιπλέον, νομοί με μεγάλα ποσοστά ανεργίας χάνουν μέρος του πληθυσμού τους που κατευθύνεται προς νομούς με μικρότερα ποσοστά.

Οι μετακινήσεις των συνταξιούχων
Αν και οικονομικοκοινωνικοί παράγοντες είναι κυρίαρχοι στις μετακινήσεις εντός της ελληνικής επικράτειας, ομάδες πληθυσμού με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά επηρεάζονται ιδιαίτερα από το κλίμα στην απόφασή τους για μετεγκατάσταση. Μάλιστα, όπως έχει διαπιστωθεί από έρευνες στο εξωτερικό, υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων που θέτει κύριο (!) παράγοντα στη μετακίνησή του την ποιότητα ζωής συνδέοντάς τη με το κλίμα. Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο κ. Ιωσηφίδης, «πρόκειται για άτομα εκτός αγοράς εργασίας - μη ενεργός πληθυσμός, μεσαίου και υψηλού εισοδήματος που επιθυμούν να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους ή να ζήσουν εποχιακά σε περιοχές με ευνοϊκό κλίμα». Επίσης, υπάρχουν ομάδες για τις οποίες το κλίμα λειτουργεί ως έμμεσος παράγοντας στην επιλογή μετεγκατάστασης όταν γίνεται για εργασιακή αποκατάσταση. Αυτά τα άτομα, εξηγεί ο καθηγητής, αναζητούν δουλειά σε περισσότερες από μία περιοχές και, αφού βρουν, επιλέγουν τον τόπο με το πιο ευνοϊκό κλίμα.
Από τη στατιστική ανάλυση στην Ελλάδα εντοπίστηκε ότι η εσωτερική μετανάστευση προς τα Ιόνια νησιά και τις Κυκλάδες συνδέεται εμφανώς και με το κλίμα. Στην Ευρώπη έχει διερευνηθεί ιδιαίτερα η λεγόμενη «συνταξιοδοτική μετανάστευση» στο επίπεδο εσωτερικών μετακινήσεων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με χαρακτηριστικές μελέτες στη Βρετανία που εξέτασαν μετακινήσεις Βρετανών προς μεσογειακές χώρες και κυρίως την Ισπανία (Κοσταμπλάνκα, Εστεπόνα, Ιμπιζα). Είναι ενδεικτικό ότι πάνω από 1 εκατομμύριο Βρετανοί, υψηλού εισοδηματικού στάτους, έχουν ακίνητη περιουσία στην Ισπανία - πολλοί από αυτούς περνούν μέρος του χρόνου τους ή μένουν μόνιμα στις παράκτιες ζώνες της Ιβηρικής, προβάλλοντας ως λόγο μετακίνησης το μεσογειακό κλίμα. Εξαιτίας αυτών των μετακινήσεων προκύπτει μια σειρά από κοινωνικοοικονομικές και γεωγραφικές επιπτώσεις, στην αγορά ακινήτων, στις αξίες γης...

* Αποκαλυπτικά συμπεράσματα έρευνας του Πανεπιστημίου Αιγαίου η οποία συσχετίζει τις καιρικές συνθήκες με την εσωτερική μετακίνηση του πληθυσμού
πηγή: Το ΒΗΜΑ, 30/04/2006