Τι θα πει φυσική καταστροφή;
Ημερομηνία Thursday, February 08 @ 18:50:58 UTC
Θέμα Νησιά


του Φώτη Τερζάκη

Την επαύριο των Χριστουγέννων 2004 Ευρώπη και Αμερική έμαθαν τη λέξη τσουνάμι. Οι κάτοικοι του Ινδικού και του Ειρηνικού ονομάζουν έτσι τα φονικά παλιρροϊκά κύματα που ξεσηκώνονται από μεγάλης κλίμακας σεισμούς στον βυθό του ωκεανού, και με ταχύτητα εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων την ώρα ερημώνουν τις ακτές που βρίσκονται στο πέρασμά τους - όπως από τα πρόσφατα 8,9 ρίχτερ στις βορειοδυτικές ακτές της Σουμάτρας, με τον εφιαλτικό απολογισμό: κάπου 15.000 νεκροί στην Ινδία, 50.000 στη Σρι Λάνκα, 6.000 στην Ταϊλάνδη και πάνω από 100.000 στην ίδια τη Σουμάτρα.

Θύματα θρήνησαν ακόμα η Μαλαισία, η Βιρμανία, οι Μαλβίδες, μέχρι και το Κέρας της Αφρικής (Σομαλία).



Εικόνες τρομακτικές, καθώς η κατάσταση των επιζώντων στις περιοχές της τραγωδίας είναι ακόμη πιο οικτρή: 1,5 εκατομμύρια παιδιά είναι αυτή τη στιγμή άστεγα και χωρίς οικογένεια, ο αριθμός των νεκρών από επιδημίες, κυρίως ελονοσία, ενδέχεται να ξεπεράσει τους 100.000...

*Βιβλική καταστροφή, όπως λέμε· ακριβέστερα όμως μιλάμε για «φυσική καταστροφή»: ο άνθρωπος έρμαιο των ανεξέλεγκτων καπρίτσιων της μοίρας, άχυρο στη μανία των φυσικών δυνάμεων, τις οποίες ο πολιτισμός δεν έχει «ακόμα» τη δύναμη να τιθασεύσει...

Τέτοια σκεφτόταν και πριν από δυόμισι αιώνες ο Βολτέρος, με αφορμή τους φονικούς σεισμούς της Λισαβόνας, που έκαναν στα μάτια του να φαντάζει γελοία η θεοδικία του Λάιμπνιτζ - ότι ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος δυνατός, χάρη στην πρόνοια του Θεού που τον κατασκεύασε και στον Λόγο που ενεργεί μέσα του. Μοιάζει να είναι ο έσχατος φιλοσοφικός αναλογισμός, όμως ο Ρουσό ήρθε να του υποδείξει εκείνο που ο φιλισταϊσμός και του πλέον εκλεπτυσμένου αστού υποκρίνεται πως αγνοεί: ας δούμε καλύτερα ποια είναι η ευθύνη του ίδιου του πολιτισμού, δηλαδή του ανθρώπου, που χτίζει πολυώροφες κατοικίες βάζοντας όλο και λιγότερα ή πιο φτηνά υλικά μέσα τους, χάριν του κέρδους των εργολάβων...

*Το ρουσοϊκό επιχείρημα, ήδη διορατικό όταν διατυπώθηκε, γίνεται όλο και πιο έγκυρο όσο ο πολιτισμός δραστικοποιεί τις προσπάθειές του να τιθασεύσει τη φύση: ποιος δεν βλέπει ότι η συχνότητα και το εύρος των φυσικών καταστροφών αυξάνονται σε αναλογία με τις τεχνολογικές δυνατότητες παρέμβασης στη φύση - πράγμα που διαπιστώνουμε δραματικά μέσα στην τελευταία δεκαετία;

Και αυξάνονται όχι μόνο εξαιτίας της ίδιας τής τεχνολογικής παρέμβασης, αλλά και λόγω εκείνου που συνδέεται εγγενώς με την τεχνολογική ανάπτυξη: της αύξουσας ανισοτήτων μεταξύ των ανθρώπων.

Οι πρωτόγνωρες καταστροφές των πρόσφατων χρόνων έπληξαν αδιακρίτως ολόκληρο τον πλανήτη, όμως οι συνέπειες μετριούνται αλλιώς στον ανεπτυγμένο Βορρά και στον υπανάπτυκτο Νότο: το 2004 οι ασφαλιστικές αποζημιώσεις στις ανεπτυγμένες χώρες έφτασαν το ύψος-ρεκόρ των 42 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όμως ο φτωχός Νότος πληρώνει έναν φόρο περίπου 150.000 ζωών ετησίως (που προβλέπεται άλλωστε ν' αυξηθεί).

*Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Φήμες λένε ότι την ημέρα της καταστροφής η Ινδία έκανε πυρηνική δοκιμή στην περιοχή· επισήμως βέβαια δεν μπορούσε παρά να διαψευσθεί, αλλά η άρνηση της Ινδίας να δεχθεί εξωτερική βοήθεια επιτείνει την υποψία.

Και αν ωστόσο δεν έκανε, δεν μπορεί άραγε να έχει κάνει στο πρόσφατο παρελθόν, και αν όχι αυτή, το Πακιστάν, όταν μάλιστα ξέρουμε ότι οι ΗΠΑ, η Γαλλία και άλλες πυρηνικές δυνάμεις χρησιμοποιούν συστηματικά τον Ειρηνικό για τέτοια πειράματα; Και ποιος άραγε εξωθεί όλο και περισσότερες χώρες σε αυτή τη θανατηφόρα κούρσα, όταν η πυρηνική ασπίδα γίνεται η μόνη τους προστασία απέναντι στην κτηνώδη ισχύ εκείνων που ήδη διαθέτουν μέσα κοσμογονικής καταστροφής;

*Το δίδαγμα του Ιράκ και του Ιράν είναι πρόσφατο. Θα πει, βέβαια, κάποιος ότι ο αιτιώδης δεσμός ανάμεσα στις πυρηνικές δοκιμές και τέτοιους είδους καταστροφές δεν είναι επιβεβαιωμένος· αυτό όμως, κατανοούμενο σωστά, σημαίνει μόνον ότι η «επιστημονική» συλλογιστική που διαθέτουμε είναι απελπιστικά ανεπαρκής εξασφάλιση απέναντι στους πιο εφιαλτικούς κινδύνους.

*Παρατήρησαν πολλοί -και ορθά- ότι οι χώρες που επλήγησαν δεν διέθεταν υποδομή για την πρόληψη φυσικών καταστροφών, ενώ οι επενδύσεις τους ήταν συντριπτικά στην τουριστική βιομηχανία.

Ξεχνάμε όμως ότι οι χώρες αυτές εντάχθηκαν ως ήδη αιχμάλωτες και καταληστευμένες στο διεθνές διακρατικό σύστημα, και ότι το πού θα επενδύσουν τους πενιχρούς τους πόρους δεν ήταν ποτέ δική τους επιλογή αλλά υπαγορευμένο από ένα άκαμπτο παγκόσμιο σύστημα καταμερισμού της εργασίας: ποιος τις έχει ορίσει ως αποκλειστική πηγή ακατέργαστων πρώτων υλών και εξευτελισμένης ανθρώπινης εργασίας; Ποιος έκανε την Ταϊλάνδη ένα φτηνό διεθνές μπορντέλο; (Για όποιον δεν το γνωρίζει, ο αμερικανικός στρατός τα χρόνια του πολέμου στο Βιετνάμ έφτιαξε εκεί τις υποδομές, που δεν είχε παρά να εκμεταλλευθεί τουριστικά, εν συνεχεία, η χώρα).

*Γιατί τώρα η Ινδία και η Σρι Λάνκα, μακρύτερα κάπως από το επίκεντρο της έκρηξης, είχαν πολύ περισσότερους νεκρούς απ' ό,τι η Ταϊλάνδη, η Μαλαισία ή τα νησιά Ανταμαν; Βεβαίως, λόγω του τρομακτικού υπερπληθυσμού τους.

Το ότι όμως η εκτίναξη των δημογραφικών δεικτών συναρτάται ευθέως με τη βιοτική ένδεια, το χαμηλό ποσοστό επιβίωσης και την αδυναμία σχεδιασμού ενός βιώσιμου μέλλοντος -δείτε το παράδειγμα της Αφρικής- δεν είναι πρωτίστως «φυσικό» γεγονός, ούτε συνδέεται με τον ειδικό χαρακτήρα ενός πληθυσμού, αλλά συνέπεια των όρων διαβίωσής του.

*Ο Τρίτος Κόσμος πολλαπλασιάζεται μαζικά επειδή πρέπει να πεθαίνει μαζικά· πρέπει να πεθαίνει μαζικά επειδή είναι φτωχός και ανίσχυρος· είναι φτωχός και ανίσχυρος επειδή Ευρώπη και Αμερική έχουν τραφεί και τρέφονται με το αίμα του: και αυτό εξηγεί την ανακουφισμένη προθυμία τους για βοήθεια στις «φυσικές καταστροφές» - το βολικότερο άλλοθι και ταυτόχρονα ναρκωτικό στην ανοικονόμητη ενοχή τους.

* Ο ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ είναι συγγραφέας - δοκιμιογράφος.

πηγή: ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 23/01/2005



11ο Τεύχος



Το άρθρο αυτό προέρχεται από eyploia.aigaio-net.gr
old.eyploia.gr

Το URL της ιστορίας αυτής είναι ο εξής
old.eyploia.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=527