Όταν το νησί που σήμερα ονομάζουμε Θάσο, ανακαλύφθηκε από τους πρώϊμους  οικιστές, ήταν καλυμμένο με πλούσιο (abundant)  ανάμικτο δάσος πλατύφυλλων και πεύκων. Στα χαμηλότερα σημεία κοντά στην θάλασσα, εκτενείς υγρότοποι  γεμάτοι με χέλια και πουλιά έφταναν στο εσωτερικό μέχρι τις άγριες ρεματιές με τρεχούμενα νερά καθ΄ όλη την διάρκεια του έτους. Ένα επιβλητικό φυσικό τοπίο το οποίο εγκωμιαζόταν   από τον Ηρόδοτο και άλλους κλασσικούς συγγραφείς.

      Η Θάσος διαφυλάσσει ακόμα  αρκετή από αυτή τη φυσική ομορφιά και διατηρεί μια υγιή βιοποικιλότητα, πανίδας και χλωρίδας. Με την νέα ανάπτυξη του τουρισμού στην Θάσο, αυτά τα φυσικά περιουσιακά στοιχεία είναι στο κέντρο του οικονομικού ενδιαφέροντος, επειδή ενδυναμώνουν ένα είδος στέρεου  και ανθεκτικού στις κρίσεις τουρισμού: ο Οικοτουρισμός και ο Αγροτουρισμός είναι η νέα  ενδεικνυόμενη οικονομική ανάπτυξη στην Θάσου.   

      Αλλά πώς μπορεί αυτό το είδος της οικονομικής δυναμικής να επιβιώσει, εάν αυτά καθ΄ εαυτά τα στοιχεία πάνω στα οποία βασίζονται οι οικονομικοί πόροι από τον σχετιζόμενο με την φύση τουρισμό,  δεν προστατεύονται αποτελεσματικά;;; Φυσικά και είναι σαφές, χωρίς πολλά λόγια, δεν μπορεί να επιβιώσει και η τουριστική δυναμική θα εξαφανισθεί μια για πάντα! Ως εκ τούτου είναι στο χέρι του Δήμου και των ιδιοκτητών γής να λάβουν τα άμεσα και απαραίτητα μέτρα να διατηρήσουν αυτή δυναμική που γεννάει χρήματα. Και να το κάνουν με σοβαρό και επαγγελματικό τρόπο! Χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση! Είναι υποχρέωση αυτής της γενιάς, ΤΩΡΑ! 

     Φαντασθείτε τι θα κάνουν όλη μέρα οι ξένοι επισκέπτες στα παραθαλάσσια ξενοδοχεία. Βαριούνται να περνούν όλο τον καιρό τους στην παραλία; Ρωτείστε τους και οι περισσότεροι από αυτούς θα σας απαντήσουν: θέλουμε να ανακαλύψουμε την φύση, θέλουμε να κάνουμε περιπατητικές διαδρομές, θέλουμε να εξερευνήσουμε τα βουνά και τα παραδοσιακά χωριά στην ενδοχώρα!  Συνεπώς, στα ξενοδοχεία θα είναι σίγουροι ότι οι πελάτες τους,  που δεν είναι απογοητευμένοι, θα ξαναγυρίσουν την άλλη χρονιά και θα πάνε να πουν και στους φίλους τους τα καλά νέα:

Η Θάσος είναι πράγματι ο παράδεισος για τους λάτρεις της φύσης που μπορεί να εξερευνηθεί! Με άλλα λόγια: πρέπει να είναι στο επίκεντρο της προσοχής  όλων όσων ασχολούνται με τον τουρισμό ότι η φυσική ομορφιά και ποικιλότητα της Θάσου προστατεύονται  αυστηρά και προσεκτικά!

      Ο βασισμένος στην φύση τουρισμός στην Θάσο βρίσκεται ακόμα σε στάδιο ανάπτυξης. Μέχρι σήμερα σχεδόν δεν υπάρχουν, υποδομή και μέσα ενημέρωσης που μπορούν να προωθήσουν επαρκώς αυτήν την εξαιρετική δυναμική. Τα περισσότερα τοπία στην Θάσο παραμένουν ανεξερεύνητα και δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστά στον κόσμο να απολαύσουν την ομορφιά της φύσης και την ποικιλότητα της άγριας ζωής. Δεν υπάρχει επαρκές σύστημα περιπατητικών διαδρομών ακόμα, ούτε πλήρης οδηγός ούτε βίντεο-παρουσίαση του φυσικού κόσμου της Θάσου. Και ούτε υπάρχουν δραστηριότητες που να προστατέψουν έναν αριθμό  υψηλής ποιότητας βιοτόπων, εθνικού και ακόμα Ευρωπαϊκού επιπέδου:για παράδειγμα τους τελευταίους  εναπομείναντες υγρότοπους και άλλους απειλούμενους βιότοπους.

Να η άποψη του ειδικού:   Παρατηρήσεις από τον Βρετανό περιβαλλοντολόγο Adrian Fowles  εκπονητή της ιστοσελίδας  «Η Φύση της Θάσου» (http://thasos.users.btopenworld.com/). 

     «Η φυσική ομορφιά της Θάσου συνίσταται  στα δάση της και τα βουνά αλλά και η ποικιλομορφία των οικοσυστημάτων (habitats) κατά μήκος της ακτογραμμής συνεισφέρει τα μέγιστα στην απόλαυση του τοπίου και την προστασία της άγριας ζωής.  Ένα σπουδαίο τμήμα της  γοητείας της Θάσου στην τουριστική αγορά εναπόκειται στους φυσικούς της πόρους και η συνεισφορά της άγριας ζωής και των φυσικών οικοτόπων της θα έπρεπε να ιδωθούν  σαν ένα κεφαλαιώδες στοιχείο στην διατήρηση αυτής της έλξης της. Θα πρέπει να γίνουν προσπάθειες να διασφαλιστεί ότι η κατανοητή επιθυμία για μεγιστοποίηση του οικονομικού οφέλους από την τουριστική βιομηχανία, δεν οδηγεί σαν συνέπεια  στην καταστροφή των οικοτόπων και την εξαφάνιση της άγριας ζωής.

     Αν και η περισσότερη ενδοχώρα της Θάσου αντιμετωπίζει λίγες προφανείς απειλές των οικοτόπων της, οι χαμηλότερες περιοχές βρίσκονται κάτω από σημαντική και αυξανόμενη πίεση. Αυτό είναι περισσότερο πρόδηλο σε αμμώδη ακτογραμμή όπου η τουριστική ανάπτυξη βρίσκεται στο μάξιμουμ. Εδώ οι λίγες παραλίες και αμμοθίνες βρίσκονται σε κίνδυνο για πλήρη πτώχευση της άγριας ζωής εκτός και αν γίνουν βήματα να προστατευθούν οι εναπομείναντες οικότοποι αλλά και οι σχετιζόμενοι βοσκότοποι και υγρότοποι επίσης απειλούνται από την επέκταση διαμερισμάτων και σχετιζόμενης υποδομής. 

     Η εμπειρία μου από το νησί μου δείχνει  ότι λίγα παραδείγματα οικοτόπων παραμένων στα χαμηλά σημεία ξέχωρα από την μακία και τους ελαιώνες.  Ζημιές σε άλλους τύπους οικοτόπων συμβαίνουν ταχτικά και ο πλούτος ελαττώνεται αδιάκοπα τόσο που εξαφανίσεις ειδών εθνικού επιπέδου  της πανίδας και χλωρίδας του νησιού θα έχουν ήδη συμβεί και ο ρυθμός εξαφάνισης θα αυξάνει ταχέως καθώς τα καταφύγια γίνονται όλο και λιγότερα. Αυτό θα είναι μια ατυχής απώλεια σε  ένα νησί το οποίο τιμάται για την φυσική του ομορφιά και θα ήταν επίκαιρο να αναληφθεί η πρωτοβουλία για ένα «Σχέδιο Δράσης για την Βιοποικιλότητα της Θάσου» το οποίο θα διερευνήσει τα πιο σπουδαία είδη και οικοτόπους και θα διασαφηνίσουν τις δράσεις οι οποίες είναι απαραίτητες για την προστασία τους. 

Μερικά ζητήματα είναι ήδη προφανή καθώς ιδιαίτερα σπουδαίες τοποθεσίες έχουν ήδη υποστεί βλάβη.

Η ήρεμη παραλία του Δασύλλιου Πρίνου έχει μόλις πρόσφατα  μπει στο στόχο για ανάπτυξη με την κατασκευή ενός καινούργιου ξενοδοχείου τα τελευταία χρόνια στο κέντρο της παραλίας.  Αυτό έχει αναπόφευκτα σαν αποτέλεσμα την αύξηση της τουριστικής πίεσης και την ποδοπάτηση της αμμουδιάς, συνοδευόμενο από μη αναγκαία ισοπέδωση του βόρειου μισού της παραλίας. Αυτή η παράλογη δράση, (πιθανόν ανελήφθη για να μετακινήσει τα ενοχλητικά φύκια) έχει καταστρέψει την φυσική βλάστηση και την τοπογραφία αυτής της ζώνης της παραλίας και θα έχει μια σημαντική επίδραση στην παράκτια άγρια ζωή.  Η παραλία θα έπρεπε να αφεθεί να επανακάμψει, το οποίο θα γίνει με τον καιρό, καθώς και το νότιο από το νέο ξενοδοχείο, προστατευόμενο από κάθε είδους παρόμοιες επιβλαβείς δραστηριότητες. Πριν την ανέγερση του ξενοδοχείου, το Δασύλλιο αντιπροσώπευε το καλλίτερο παράδειγμα ανέγκιχτου οικότοπου αμμοθίνης της Θάσου, καθώς το ποδοβολητό έχει επηρεάσει όλες τις άλλες προσβάσιμες αμμώδεις παραλίες στο νησί για το οποίο έχω πλήρη επίγνωση. Η πίσω από το κύμα αμμώδης ζώνη έχει μια πλούσια πανίδα στο Αιγαίο και πολλά από αυτά τα είδη θα περιοριστούν (ελαττωθούν)  στην θίνη του Δασύλλιου Πρίνου στο νησί.
Καταπατήσεις από ταβέρνες και διαμερίσματα στην Σκάλα Ποταμιάς/Χρυσή Αμμουδιά από την ενθάρρυνση ενός καινούργιου ασφαλτοστρωμένου δρόμου στην παραλία, σημαίνει  ότι θα επακολουθήσει ζήτηση για μεγαλύτερη τουριστική εξάπλωση. Ας ελπίσουμε η περιοχή της θίνης να εξαιρεθεί από κάθε εφαρμογή σχεδίου αλλά επίσης οι συμπιεσμένοι βοσκότοποι πίσω από την παραλία είναι εξ ίσου σημαντικοί οικότοποι άγριας ζωής και θα πρέπει ομοίως να προστατεύονται. Το σύμπλεγμα των οικοτόπων στην περιοχή της ποταμιάς έχει προταθεί σαν μέρος εθνικής σημασίας της Ελληνικής γεωλογικής και γεωμορφολογικής κληρονομιάς (Πρακτικά  του Διεθνούς Συμποσίου Μηχανικής, Γεωλογίας και Περιβάλλοντος, Αθήνα, Ιούνιος 1997, σελίδα 3022) και σαν τέτοιο θα έπρεπε να τεθεί σε εφαρμογή ένα διαχειριστικό σχέδιο για όλη την περιοχή που να διασφαλίζει ότι η μελλοντική ανάπτυξη θα στηρίζει και θα είναι φιλική στο τοπίο και στην βιοποικιλότητα.
Σε σχέση με την ΟΔΗΓΙΑ της Ε.Ε. (92/43/EEC) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ & ΤΗΣ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ ΚΑΙ ΧΛΩΡΙΔΑΣ (1992), η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει τέσσερις Ειδικές Περιοχές Προστασίας (cSACs) στην Θάσο. Οι εξής: Ακρωτήριο Πρίνο/Παχύ,  Λιμενάρια - Ακρωτήριο Κεφάλας, Όρμος Ποταμιάς, Όρος Υψάριον.
 
     Τα δύο πρώτα (και πιθανόν ο Όρμος Ποταμιάς) θα έχουν επιλεγεί για  την θαλάσσια και/ή τους παράκτιους οικοτόπους τους, ενώ το Όρος Υψάριον θα έχει προφανώς επιλεγεί για τους ορεινούς του οικοτόπους   ή για το κωνοφόρο δάσος του. Είναι απίθανο που αυτές οι περιοχές έχουν δηλωθεί στην Επιτροπή για κάθε ιδιαίτερο είδος Παράρτημα ΙΙ.  Η μετάφραση του Εγχειριδίου της Ε.Ε. για τις Οδηγίες των Οικοτόπων ειδικά αναφέρει Το «Πευκοδάσος του Αιγαίου της Θάσου». (σελίδα 111) και το «Ασιατικό πλατανόδασος» του νησιού (σελίδα 102).

     Δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα φυτά από την Θάσο τα οποία να περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας ούτε  ζωϊκά  είδη έχουν καταγραφεί. Και τα δύο είδη, η Ελληνική χελώνα, Testudo graeca και η γραμμωτή, Mauremys caspica  είναι γνωστά από διάφορες τοποθεσίες και πιθανώς δεν είναι σπάνια σε κατάλληλους οικοτόπους, αλλά και τα δύο φίδια και οι δύο κοχλίες (σαλιγκάρια) (whorl snails)  είναι γνωστά από λίγες καταγραφές και πιθανόν μόλις και μετά βίας υπάρχουν στην Θάσο. Εν όψει του γεγονότος ότι αμφότερα  το Vertigo angustior και το V. moulinsiana είναι γνωστά σαν υφιστάμενοι (υπάρχοντες) πληθυσμοί στην Ελλάδα μόνο από την Θάσο τότε ο υγρότοπος στον οποίο απαντώνται αυτά τα είδη θα έπρεπε επίσης να θεωρηθεί σαν υποψήφιος Ειδική Περιοχή Προστασίας (ΕΠΠ).

Testudo graeca (Spur-thighed tortoise)
Mauremys caspica (Stripe-necked terrapin)
Elaphe quatuorlineata (Four-lined snake -λαφίτης)
Elaph situla (Leopard snake-σπιτόφιδο)
Vertigo angustior (Narrow-mouthed whorl snail)
Vertigo moulinsiana (DesMoulin’s whorl snail)

     Και τα δύο είδη σαλιγκαριών έχουν βρεθεί στον μικρό υγροβιότοπο πίσω από το σταθμό της Shell πάνω στον δρόμο προς την Παναγιά στα περίχωρα του Λιμένα. Αυτή η περιοχή ανάμεικτη με βάλτους, υγρά βοσκοτόπια και θαμνώδεις λεύκες είναι μοναδικός βιότοπος για ένα νησί αλλά κινδυνεύει από την απόρριψη της λατύπης στο νότιο άκρο και των μπάζων στο βόρειο άκρο. Επιπροσθέτως στην πλήρη απώλεια των βιοτόπων και οι δυό δραστηριότητες θα επιδράσουν τον υδροφόρο ορίζοντα και την ποιότητα του νερού του υγρότοπου και είναι  ήδη προφανές ότι αποξηραίνεται και παρουσιάζεται το φαινόμενο του ευτροφισμού.  Τα θαμνώδη προχωρούν τώρα στο βάλτο και αυτή η πρόσθετη σκιά, εκτός και αν ελεγχθεί, θα οδηγήσει επίσης  αναπόφευκτα στην εξαφάνιση και των δύο ειδών σαλιγκαριών. 

     Η  Ελλάδα, εν ευθέτω χρόνω, θα είναι υποχρεωμένη να καθορίσει υποψήφιες Ειδικές Περιοχές Προστασίας (SACs) για αμφότερα τα είδη σαλιγκαριών εκτός εάν πρόσθετοι και πιο σπουδαίοι πληθυσμοί εντοπισθούν κάπου αλλού στην Ελλάδα τότε θα υπάρξει πίεση από την Γενική  Διεύθυνση ΧΙ να διασφαλισθεί ότι ο υγροβιότοπος της Θάσου έχει επιλεγεί. Αυτό θα καταστήσει αναγκαίο ότι η Ελλάδα θα πρέπει να εξασφαλίσει ευνοϊκούς όρους προστασίας, το οποίο σημαίνει ότι θα υπάρξουν επί τόπου μηχανισμοί που θα εγγυώνται ότι και τα δύο είδη σαλιγκαριών θα έχουν βιώσιμους πληθυσμούς μακροπρόθεσμα. Αποτυχία για την επαρκή προστασία αυτών των πληθυσμών θα οδηγήσει την Γ.Δ. ΧΙ (DG XI)  στην επιβολή προστίμου (όπως έχει γίνει στην Ελλάδα και με την φώκια), που συνήθως παίρνει την μορφή παρακράτησης πληρωμών της Ε.Ε. από άλλους προϋπολογισμούς, τέτοια όπως  Objective 1.

       Το ιδανικό θα ήταν (ideally), οι τοπικές αρχές της Θάσου  να αρχίσουν την διαδικασία για την ανάπτυξη μιας καλλίτερης κατανόησης για τον πλούτο της άγριας ζωής (του νησιού) μέσα από την ταξινόμηση των βιοτόπων και την καταγραφή ειδών, ιδιαίτερα σε σχέση με την καταγραφή των περιοχών που στηρίζουν οριακούς τύπους οικοτόπων (supporting scarce habitat types). Θα άξιζε επίσης να καταρτιστεί κατάλογος των ενδημικών ειδών της Θάσου καθώς αυτά θα είναι στις διεθνείς προτεραιότητες προστασίας. Καμμία από αυτές τις δουλειές δεν είναι δύσκολη και θα εξασφάλιζε μια θαυμάσια βάση  για ενημερωμένες αποφάσεις σχεδιασμών  στο μέλλον. 

Με αυτήν την πολύτιμη καθοδήγηση και τις συστάσεις που παραδίδονται από τον Adrian Fowles, η στρατηγική είναι ξεκάθαρη: Κάντε το και κάντε το γρήγορα!!

Συμπληρωματικά:

Η Θάσος θα τύχει πολύ μεγαλύτερης προσοχής από την άποψη της μετατροπής της παληάς δασοπονίας (forestry)  σε καινούργια χρήση των δασών που περιλαμβάνει και ψυχαγωγικό τουρισμό! Θα πρέπει να υποστηριχθεί η διασπορά (distribution) των πλατύφυλλων (κυρίως των τεσσάρων ειδών βελανιδιάς) και η ελάττωση της βόσκησης των γιδιών.
Ένα σχέδιο για όλη την Θάσο που θα εισάγει ένα σύστημα ζωνοποίησης του νησιού έχει καθυστερήσει. Ζώνες κτισμάτων και βιομηχανίας, ζώνες αγροτικών χρήσεων, ζώνες προστασίας οι οποίες θα προστατεύονται αυστηρά αλλά θα είναι ανοιχτές για τον τουρισμό.
Όλοι οι εναπομείναντες υγρότοποι θα πρέπει όχι μόνο να προστατεύονται αλλά να είναι προσβάσιμοι για τουριστική εξερεύνηση με μονοπάτια πεζοπορίας και καθοδηγούμενες περιηγήσεις.
Η μαρμαροβιομηχανία θα πρέπει να κληθεί να παρουσιάσει τα δικά της σχέδια για τον περιορισμό της καταστροφής του τοπίου και του τουρισμού!
Τα παραδοσιακά χωριά θα πρέπει να είναι μέρος του σχήματος προστασίας και θα πρέπει να θεωρηθούν σαν ουσιώδη για την υπαίθρια αναψυχή σε συνδυασμό με τον φυσικό τουρισμό. Στην πραγματικότητα, αυτά τα παραδοσιακά χωριά θα πρέπει να είναι τα κλειδιά στον σχεδιασμό της οικοτουριστικής και αγροτουριστικής ανάπτυξης της Θάσου. Οι εγκαταλειμμένες παληές σκάλες καλλιεργειών γύρω από τα χωριά της ενδοχώρας θα πρέπει να θεωρηθούν σαν το πιο πολύτιμο κεφάλαιο με πολιτιστική και οικολογική αξία.
Η περαιτέρω οικοδόμηση εξοχικών επαύλεων  στο φυσικό τοπίο  και τις πρώην καλλιεργημένες εκτάσεις γύρω από τα  χωριά είναι οικονομικός  όλεθρος για την Θάσο, επειδή δεν επιφέρει  συνεχή ροή κέρδους (οφέλους) για το σύνολο της κοινωνίας του νησιού και μάλλον καταστρέφει την συνολική τουριστική δυναμική κατακερματίζοντας την ακεραιότητα του τοπίου και την κοινή αξία της Θάσου.
 
Προσέξατε:  Όλα είναι εύκολο να επιτευχθούν, εάν υπάρχει καλή και σοβαρή βούληση να τα κάνουμε. Αυτό το έργο μπορεί να είναι πολύ ανταποδοτικό, μια πολύ ευχάριστη ενέργεια κάνοντας κάτι χρήσιμο και μόνιμο  για το μέλλον του νησιού της Θάσου!  Συνδυάζοντας φροντίδα για τον άνθρωπο με εκείνη για την πολιτιστική κληρονομιά και τον φυσικό κόσμο. 

Πάντως εμείς, οι προνομιούχοι που ζούμε εδώ θα πρέπει να γνωρίζουμε καλλίτερα τι σημαίνουν όλα αυτά – πολύ καλλίτερα απ΄ αυτά που μπορούν να πούν οι λέξεις.

Με μεγάλη εκτίμηση για τα στοιχεία και την υποστήριξη του Adrian Fowles,  Senior Invertebrate Ecologist Ουαλία Ηνωμένο Βασίλειο . 

Dr. Thomas Schultze - Westrum Kazaviti
 

Με τις θερμές ευχαριστίες μας στον Γιάννη Βλάϊκο από την Οικολογική & Πολιτιστική Κίνηση  Αλοννήσου  που έκανε την μετάφραση από το πρωτότυπο Αγγλικό κείμενο στα Ελληνικά.