Φθινόπωρο του 2000. Κάποιοι ευαίσθητοι και ανήσυχοι κάτοικοι των χωριών Κουνιάδων, Βρακάδων, βλέποντας τα αποψιλωμένα βουνά πάνω από τα χωριά τους, αποφασίζουν να ενεργήσουν. Συγκροτούν μια επιτροπή για την προστασία της περιβαλλοντικά υποβαθμισμένης περιοχής, η οποία εκτός της οικολογικής και αισθητικής υποβάθμισης, εγκυμονεί κινδύνους για τους οικισμούς που βρίσκονται κάτω απ' αυτήν.

Συντάσσουν και αποστέλλουν αίτηση προς τη Δ/νση Δασών Σάμου και το Δασονομείο Ικαρίας υπογεγραμμένη από αρκετές δεκάδες κατοίκους των παραπάνω χωριών. Στην αίτηση αυτή α) περιγράφουν το πρόβλημα, που δεν είναι άλλο από την καταστροφή της χλωρίδας και έχει σαν συνέπεια τα έντονα φαινόμενα διάβρωσης και ερημοποίησης εδαφών, β) εντοπίζουν το κύριο αίτιο, που είναι η ανεξέλεγκτη υπερβόσκηση, γ) επισημαίνουν τον κίνδυνο που διατρέχουν τα χωριά από μελλοντικές κατολισθήσεις και τέλος ζητούν την παρέμβαση των υπηρεσιών για την προστασία ολόκληρης της περιοχής.
Η Δ/νση Δασών ανταποκρίνεται στο αίτημα, υπάλληλοι της κάνουν αυτοψία στην περιοχή και εκπονούν μελέτη από την οποία προκύπτει η αδήριτη ανάγκη της άμεσης περίφραξης της περιοχής, με σκοπό την προστασία αυτής και των οικισμών. Στα πλαίσια των δυνατοτήτων της αναλαμβάνει να καλύψει την προμήθεια των υλικών περίφραξης. Εδώ λοιπόν αρχίζουν τα δύσκολα γιατί οι κάτοικοι ουσιαστικά αναλαμβάνουν να τοποθετήσουν την περίφραξη σε έκταση 1.200 στρμ, είτε με προσωπική εργασία, είτε με την οικονομική κάλυψη του εργατικού κόστους της. Το εγχείρημα μοιάζει σχεδόν αδύνατο, γιατί το οικονομικό κόστος και ο ανθρώπινος κόπος που απαιτούνται είναι δυσβάσταχτα για το μικρό ανθρώπινο δυναμικό των χωριών. Εδώ όμως είναι και το μεγάλο στοίχημα μιας μικρής τοπικής κοινωνίας, που αποφασίζει να υλοποιήσει ένα ώριμο πια αίτημά της. Ξεκινάει λοιπόν από την επιτροπή ένας αγώνας να βρεθούν οι πόροι. Η ανταπόκριση είναι εντυπωσιακή και πολύ γρήγορα μαζεύονται τα χρήματα που απαιτούνται για τις εργασίες περίφραξης. Ε' αυτό συμβάλλουν αποφασιστικά εκτός των κατοίκων, σύλλογοι και κινήσεις πολιτών.
Η περίφραξη ολοκληρώνεται την άνοιξη του 2001. Εν τω μεταξύ το Φεβρουάριο κατά την διάρκεια ο των Σαββατοκύριακων, οργανώνονται εξορμήσεις αναδάσωσης με φύτεμα σπόρων, ντόπιων ειδών, με τη συμμετοχή κατοίκων, αλλά και των μελών του οργανωμένου φορέα, της Κίνησης Πολιτών Ραχών. Σε κάποιους όμως, ευτυχώς λίγους, κτηνοτρόφους δεν αρέσουν αυτές οι εξελίξεις. Προσπαθούν με κάθε μέσο να σταματήσουν τη διαδικασία αυτή, γιατί προφανώς το βραχυπρόθεσμο ατομικό συμφέρον είναι ισχυρότερο από το μακροπρόθεσμο κοινό όφελος αυτής της μικρής κοινωνίας. Ισχυρίζονται ότι οι συγχωριανοί τους θέλουν να τους εξοντώσουν οικονομικά. Ισχυρισμός που δεν αντέχει σε καμιά κριτική, γιατί είναι πέρα bno κάθε λογική, αφού στις μικρές κοινωνίες η αλληλεξάρτηση των μελών τους είναι πολύπλευρη και πολύ έντονη στην προσπάθεια επιβίωσης τους. Έτσι αυτές οι κοινωνίες παρουσιάζουν μια αρραγή συνοχή, που όμως μπορεί να σπάσει σε Εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν οι ενέργειες ενός μέρους αυτών θίγουν έντονα
κοινές αρχές νόρμες ή κοινά αγαθά. Αυτό συνέβη και σε αυτήν την περίπτωση.
Η πρώτη προσπάθεια αναδάσωσης με σπόρους δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, γιατί οι κτηνοτρόφοι, παρά τις υποδείξεις και συστάσεις των αρμόδιων υπηρεσιών, δεν αποσύρουν τα ζώα τους από την περιοχή. Επίσης, κάποιοι άγνωστοι, με γνωστούς όμως σκοπούς, ρίχνουν κατ' επανάληψη την περίφραξη κατά την διάρκεια της νύχτας σε κάποια σημεία της. Όλα αυτά όμως έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα. Έτσι το φθινόπωρο του 2001 βρίσκει όλους όσους πάλεψαν Γι αυτή την υπόθεση σε "θέση μάχης", έτοιμους να ολοκληρώσουν αυτό που ξεκίνησαν. Μετά από ενέργειες του Δασονομείου Ικαρίας, εξασφαλίζονται περίπου 20,000 δέντρα και ξεκινάει μια επίπονη προσπάθεια για το φύτεμα αυτών των δέντρων, που διαρκεί από τα μέσα του Γενάρη μέχρι τα μέσα του Μάρτη και η οποία μπορούμε να πούμε ότι προσλαμβάνει χαρακτηριστικά κινήματος. Η υπόθεση αυτή έχει γίνει πια υπόθεση όλων των ευαισθητοποιημένων πολιτών της Ικαρίας από τον Πάπα μέχρι το Φανάρι. Συμμετέχουν στο κάλεσμα: σύλλογοι, ομάδες πολιτών, συνεταιρισμοί, Σχολεία Τεχνική Σχολή και ο Δήμος Ραχών. Στα πλαίσια της προβολής της πρωτοβουλίας για την προστασία και δενδροφύτευση της υπερβοσκημένης αυτής περιοχής, η Κίνηση Πολιτών Ραχών διοργανώνει συναυλία στον Χριστό Ραχών με την Καίτη Κουλλιά και το συγκρότημα της. Εδώ να συμπληρώσουμε ότι ούτως ή άλλως το μεγαλύτερο βάρος αυτής της προσπάθειας το έχει επωμισθεί η Κ.Π.Ρ. τόσο σε οικονομικό επίπεδο (πάνω από 1 εκατομμύριο ξόδεψε για το άνοιγμα τον λάκκων, για μεταφορικά κ.α.), όσο και σε επίπεδο ανθρώπινης συμμετοχής.
Αυτό όμως που οδηγεί πέρα από τα όρια της αυτή την παρέμβαση και της προσδίδει άλλες διαστάσεις, είναι η συμμετοχή 50 νέων ανθρώπων, κυρίως φοιτητών, από την Θεσσαλονίκη μετά από πρόσκληση της Κ.Π.Ρ. Πενήντα νέοι άνθρωποι λοιπόν ξεκινούν από την άλλη άκρη της Ελλάδας, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα κάποιων Ικαριωτών, που έχουν πάρει στα σοβαρά την υπόθεση της προστασίας του τόπου τους, σε πείσμα των καιρών, κάνοντας έτσι πράξη την έννοια της κοινωνικής αλληλεγγύης. Συμμετέχουν επί ένα τριήμερο στην δενδροφύτευση, φιλοξενούνται στα σπίτια των Ραχιωτών, που άνοιξαν διάπλατα να τους υποδεχτούν και να τους ευχαριστήσουν. Γλεντάνε μαζί, πίνουν, τραγουδάνε, συζητάνε, ανακαλύπτουν κοινούς τόπους και στο τέλος αποχαιρετιούνται συγκινημένοι ευχόμενοι καλή αντάμωση.
Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος επίλογος σε αυτήν την κινητοποίηση, που ανέδειξε τι μπορεί να κάνει μια μικρή τοπική κοινωνία, όταν ευαισθητοποιείται για ζητήματα που την αφορούν και συνειδητοποιεί την ανάγκη να δράσει. Ήταν μια αφορμή να θυμηθούμε ότι πρέπει να αφήνει την ανοχή και την αδράνεια στην άκρη, όταν διαπιστώνει
ότι διακυβεύεται το ίδιο της το μέλλον, και να συγκρούεται ενίοτε με πρόσκαιρα συμφέροντα, που είναι αντίθετα με τα κοινά αγαθά και οφέλη.
Μας υπενθύμισε ακόμη ότι η ενεργοποίηση των πολιτών δεν είναι επιλογή, αλλά κοινωνική ανάγκη και υποχρέωση. Όταν όλα τα παραπάνω συνδυάζονται, τότε δημιουργείται μια τεράστια δυναμική, σε σχέση με το ποσοτικό μέγεθος της κοινωνίας, που συμπαρασύρει κι άλλες κοινωνικές δυνάμεις ακόμα και
πέρα από τα όρια του νησιού, και κάνει το φαινομενικά αδύνατο εφικτό.
Τότε η κοινωνία των πολιτών είναι πραγματικότητα!!

Ηλίας Γαγγλίας
(Πηγή: «Δελτίο Καιρών» περιοδική έκδοση των Ραχών Ικαρίας)