Πεθαίνει η ομορφιά στο Αιγαίο
Ημερομηνία Saturday, September 27 @ 10:46:10 UTC
Θέμα Νησιά


Πεθαίνει το οικοσύστημα των νησιών του Αιγαίου

* Στα όρια της εξαφάνισης σπάνια είδη της πανίδας και της χλωρίδας στις Κυκλάδες και στην Κρήτη
Ι. Νικολόπουλος



Βοήθεια θα φώναζαν, αν μπορούσαν να μιλήσουν τη γλώσσα των ανθρώπων, τα σπάνια είδη φυτών και ζώων που ενδημούν στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Ο φουρόγατος και ο θαλασσοκόρακας απειλούνται με άμεση εξαφάνιση, η κρητική παιώνια χάνεται, μαζί της και άλλα φυτά. Επιστήμονες και οικολόγοι μάλιστα λένε ότι το κακό δεν είναι μόνο αυτό. Προβληματίζονται για τη διεύρυνση της ανισορροπίας και της αστάθειας που θα επιφέρουν αυτές οι αλλαγές στην ομαλή λειτουργία των τοπικών οικοσυστημάτων.

* Οι υπεύθυνοι της καταστροφής

Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού την περασμένη Πέμπτη, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα προστασίας της βιοποικιλότητας, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τη σταδιακή απώλεια και καταστροφή δεκάδων μορφών ζωής, μικρών ζώων και σπάνιων φυτών, πολλών μάλιστα παρεξηγημένων από τον άνθρωπο. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν - όπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα του καθηγητή στη Σχολή Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν κ. Ι. Φουφόπουλου για τη βιοποικιλότητα στις Κυκλάδες και στην Κρήτη - διαμορφώνονται άλλωστε έπειτα από άμεσες ή έμμεσες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Από τις πράξεις, δηλαδή, αυτών που δεν τα γνωρίζουν.

Ο κρητικός έβενος, ένα από τα σπάνια φυτά των οικοσυστημάτων της Μεγαλονήσου (πηγή www.west-crete.com)
Καταστροφές προκαλεί ένας ακόμη παράγοντας, με πιο διαχρονικά στοιχεία, αλλά και κάπως μικρότερη κλίμακα. Η απειλή προέρχεται από «εισαγόμενα» είδη ζώων, όπως είναι οι μεγάλοι πληθυσμοί αρουραίων σε νησίδες, όπου υπάρχουν αποικίες διαφόρων πτηνών, όπως οι γλάροι ή οι κορμοράνοι. Η επίθεση των αρουραίων στις φωλιές και τα αβγά που κάνουν τα θαλασσοπούλια, με την ταυτόχρονη απουσία των ζώων - θηρευτών που κυνηγούν και τρέφονται από τα τρωκτικά, έχει μειώσει κατακόρυφα τους υψηλούς πληθυσμούς των πτηνών, που καταγράφονταν τις προηγούμενες δεκαετίες.

Ο κύριος παράγοντας, στην ανατροπή των περιβαλλοντικών ισορροπιών, παραμένει η καταστροφή των νησιωτικών οικοσυστημάτων από τον άνθρωπο. Η μεγαλεπήβολη οικιστική ανάπτυξη, ειδικά στις παραλιακές ζώνες, έχει πλήξει καίρια τους περισσότερους βιοτόπους. Ξεχωριστό και το πλέον σημαντικό κεφάλαιο αποτελούν οι υγρότοποι. Η δόμηση γίνεται στα όρια, αν όχι μέσα σε αυτούς, έπειτα από την επιχωμάτωση των εκτάσεών τους, ενώ οι αυξανόμενες ανάγκες για νερό, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες έχουν οδηγήσει στην υπεράντληση από τα τελευταία, σημαντικά αποθέματα τους, με επακόλουθο την πτώση του υδροφόρου ορίζοντα, την υφαλμύρωση των φυσικών, υπόγειων δεξαμενών και την, συνεπακόλουθη, εξαφάνιση των υγροτόπων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, οι υγρότοποι της Πάρου, όπως είναι η λιμνοθάλασσα της Σάντα Μαρία, που βαίνει σταθερά μειωμένη η παρουσία ερωδιών και άλλων πουλιών λόγω της δόμησης και των καλλιεργειών, και η Αλυκή στην Αγκαιριά, που έχει μπαζωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της. Οι υγρότοποι δεν αποτελούν καταφύγιο ζωής για σπάνια είδη φυτών και εντόμων, αλλά συνιστούν σημαντικούς σταθμούς στο μεταναστευτικό ταξίδι των διαβατάρικων πουλιών.

Το παράδειγμα της Πάρου χρησιμοποιείται και στην έρευνα του κ. Φουφόπουλου για τη μετάλλαξη του τοπίου και την επιβάρυνσή του από την ανθρώπινη δραστηριότητα, στο επίπεδο των «φυτοκοινωνιών», των δασικών, δηλαδή, ή άλλων εκτάσεων όπου αναπτύσσονταν δένδρα και φυτά με ιδιαίτερα, τοπικά χαρακτηριστικά. Από νησί με πυκνές δασικές εκτάσεις από κέδρους, φείδες (είδος αγριοκυπάρισσου) και κυπαρίσσια μετετράπη σε διάστημα τεσσάρων αιώνων, αρχικά σε πυκνόφυτο από ελιές και καλλιέργειες με βάση και το σύστημα των αναβαθμίδων, παράλληλα με την προώθηση της κτηνοτροφίας. Αργότερα, όμως, η υπέρμετρη βόσκηση και τελευταία η εγκατάλειψη των καλλιεργειών, λόγω της στροφής των τοπικών πληθυσμών προς τον τουρισμό, οδήγησε στην ανησυχητική επέκταση της διάβρωσης χιλιάδων στρεμμάτων γης και της απώλειας τεράστιων ποσοτήτων χώματος. Αποτέλεσμα της παραπάνω κατάστασης είναι η σταδιακή ερημοποίηση, εκεί όπου πρόσφατα υπήρχε βλάστηση, δάσος ή υγρότοπος.

Για την ανάσχεση της σταδιακής αλλά και γοργής εξάλειψης αυτών των μορφών ζωής από τα οικοσυστήματα του Αρχιπελάγους, προκρίνονται ειδικά και γενικά μέτρα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι προτάσεις για την επισκευή των συστημάτων από αναβαθμίδες που έχουν εγκαταλειφθεί με αποτέλεσμα να καταρρέουν, συμπαρασύροντας μεγάλες ποσότητες χώματος κα αλλοιώνοντας τη φυσιογνωμία του εδάφους. Επίσης προτείνεται η αυστηροποίηση των μέτρων που λαμβάνονται για τη μείωση της κατανάλωσης νερού ειδικά τους θερινούς μήνες και ο συνακόλουθος αυστηρότερος, οικιστικός έλεγχος στα όρια των τελευταίων υγροτόπων. Στη δεύτερη κατηγορία προκρίνεται η σύνταξη Κτηματολογίου και η απαγόρευση διάνοιξης νέων οδικών δικτύων, ειδικά αγροτικών δρόμων στις ήδη επιβαρημένες περιοχές.

* Οικονομία και βιοποικιλότητα

Η προστασία της βιοποικιλότητας δεν είναι άσχετη με την οικονομία. Και αυτό γιατί, όπως σημειώνει ο κ. Φουφόπουλος, η βιοποικιλότητα ενός πυκνού και σταθερού οικοσυστήματος, με έμφαση στις φυτοκοινωνίες αποδεικνύονται ανθεκτικότερες στις κλιματικές αλλαγές, σταθεροποιούν αποτελεσματικότερα το έδαφος και ανακυκλώνουν καταλληλότερα τις θρεπτικές ουσίες, που σε μεγάλο βαθμό αξιοποιεί και ο άνθρωπος για γεωργικούς, κτηνοτροφικούς, φαρμακευτικούς ή αναπτυξιακούς σκοπούς. Κατά συνέπεια η βιοποικιλότητα είναι κρίσιμη και με αυστηρά οικονομικά κριτήρια για την ανάπτυξη και διατήρηση των ανθρώπινων κοινωνιών παγκοσμίως. Είναι χαρακτηριστικό ότι η δημιουργία νέων χωμάτινων αποθεμάτων κατάλληλων για γεωργική χρήση αποτιμάται ετήσια - με βάση στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί στο περιοδικό «Nature» - στα 17,1 τρισ. δολάρια, ενώ η ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών εκτιμάται στα 2,3 τρισ. δολάρια. Ο έλεγχος του κλίματος και η παροχή υδάτων πλησιάζει τα 4,2 τρισ. δολάρια και η παροχή τροφής στα 0,8 τρισ. δολάρια.

Ο ομφαλός της μεσογειακής «εστίας βιοποικιλότητας»
Οι Κυκλάδες και η Κρήτη αποτελούν τον ομφαλό της μεσογειακής «εστίας βιοποικιλότητας», στην οποία συμπεριλαμβάνονται η Πελοπόννησος και η Στερεά Ελλάδα, τα Δωδεκάνησα, η Κύπρος, τα παράλια της Τουρκίας, η Σικελία, η Σαρδηνία, η Κορσική, ο Λίβανος, οι ακτές της Βορειοδυτικής Αφρικής και η παραλιακή ζώνη της Ισπανίας με τις Βαλεαρίδες Νήσους. Ως εστία βιοποικιλότητας, οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν την περιοχή εκείνη στην οποία ενδημούν τουλάχιστον 1.500 από τα 300.000 είδη φυτών του πλανήτη, και στην παρούσα χρονική στιγμή έχει χαθεί πάνω από το 70% από την αρχική, φυσική κάλυψη. Στις Κυκλάδες και στην Κρήτη, τα απειλούμενα φυτά είναι κυρίως αγριολούλουδα και ενδημικά είδη θάμνων, όπως η κρητική παιώνια (paeonia clusii) και ο κρητικός έβενος (ebenus cretica). Στο επίπεδο της πανίδας, τα είδη που οδεύουν προς εξαφάνιση είναι κυρίως ενδημικά ερπετά και αμφίβια, όπως τα φίδια και τα σαυροειδή της Μήλου ή τα είδη βατράχων, που έχουν καταφύγιο τους υγρότοπους των νησιών. Στην ίδια κατηγορία των απειλούμενων ειδών ανήκει και ο ενδημικός φουρόγατος (felis sylvestris cretensis) της Κρήτης, μοναδικό είδος μικρού αιλουροειδούς, το οποίο επιζεί σε πολύ μικρούς αριθμούς στα βουνά της Κρήτης.

----------------------------
Το ΒΗΜΑ, 08/06/2008







Το άρθρο αυτό προέρχεται από eyploia.aigaio-net.gr
old.eyploia.gr

Το URL της ιστορίας αυτής είναι ο εξής
old.eyploia.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=2342