Ψάχνω επί δεκαετίες την ιστορία της γιαγιάς Λεμονιάς, που πέθανε νεότατη και χανσενική στο Λωβοκομείο της Χίου, γύρω στο 1920. Σκαλίζοντας, βρήκα κάποιους μακρινούς συγγενείς και τους τηλεφώνησα για χαιρετίσματα. Ύστερα άνοιξε κουβέντα για τα "συγγενικά" και "ω του θαύματος" η ξαδέλφη εξιστόρησε τα παρακάτω:
Η προγιαγιά, γεννημένη κοντά στο 1860 στην Ικαρία, είχε μια όμορφη μαμά --Μυτιληνιά-- κι έναν λεβέντη πατέρα, που στα νιάτα του ήταν πειρατής, από τους τελευταίους των... μοϊκανών, αφού το φαινόμενο της πειρατείας στο Αιγαίο σταμάτησε μετά την Ελληνική Επανάσταση. Είχε ένα πειρατικό και μαζί με συντρόφους του λυμαίνονταν τα νησιά του Αιγαίου και την Ιωνία. Στη Μυτιλήνη όμως, όταν η γιαγιά του έκλεψε την καρδιά, την πήρε στο πειρατικό του και φύγανε ντογρού για την Ικαριά, όπου κανείς δεν τους ήξερε και κανέναν δεν ξέρανε. Εκεί η αγαπημένη του μαράζωνε γιατί δεν της είχε βάλει στεφάνι, και τον απείλησε ότι αν δεν την παντρευτεί θα αυτοκτονήσει. Έτσι, πήγαν στην εκκλησιά... Το ζευγάρι έκανε τρεις κόρες. Η μια από αυτές, παντρεύτηκε Καριώτη καραβοκύρη κι έκανε πολλά-πολλά παιδιά, και τη Λεμονίτσα.
Έχω λοιπόν καταγωγή από πειρατή! Σαν αυτούς που βλέπουμε στο σινεμά, σαν τον Κάπτεν Χουκ. Κι απέχω από τον πειρατή μόνον "δύο παππούδες" απόσταση!
Η ανακάλυψή με επηρέασε βαθιά. Και τούτο επειδή η μυθολογία της πειρατείας είναι κραταιά στην Ικαριά ακόμα, οι παλιότεροι διηγούνται ιστορίες με τη δράση των παλικαράδων που πηγαινόρχονταν άλλοτε για να κλέψουν, άλλοτε για να κρύψουν θησαυρούς, άλλοτε για να κάνουν ένα διάλειμμα στα ταξίδια τους, κι άλλοτε για να ξαποστάσουν στα αραξοβόλια. Η δράση τους μαζί και των κουρσάρων δεν ήταν μόνο λεηλασίες και κακουργήματα, κάποιες φορές ήταν και ευεργετική για τα νησιά που εκείνα τα χρόνια λειτουργούσαν σχεδόν σαν αυτόνομα κρατίδια... Πολλά από τα νησιά λεηλατήθηκαν από κουρσάρους, εξανδραποδήθηκαν κι ερήμωσαν. Μια τέτοια ερήμωση υπέστη και η Ικαριά, όπως ιστορούν οι παλιοί που ξεκίνησε από την ακτή "Σκουρδουλιάρη". "Σκουρδούλα" λένε, εκεί, τη Χολέρα! Και το όνομά της πήρε από το εξής περιστατικό. Κάποια φορά, ορεινοί Ικαριώτες, είδαν ένα πειρατικό να ποδίζει στην παραλία. Κρύφτηκαν πίσω από κλαριά και πέτρες και είδαν κουρσάρους να θάβουν στην άμμο... κάτι. Όταν το καράβι τους σάλπαρε προς Πάτμο, όρμισαν στην παραλία να ξεθάψουν τον "θησαυρό". Αντί για χρυσάφι όμως βρήκαν ένα πτώμα. Το έθαψαν πάλι κι έφυγαν για το ορεινό χωριό τους. Σε λίγες μέρες άρχισαν ένας-ένας να πεθαίνουν από "σκουρδούλα", δηλαδή χολέρα. Η νόσος εξαπλώθηκε και όπως λένε οι τοπικοί μύθοι, δεν έμεινε κανείς ζωντανός. Μέχρι που χρόνια μετά κάποιοι θαλασσοπόροι ανακάλυψαν το βράχο κι αποφάσισαν να εγκατασταθούν εκεί. Ήταν ανάμεσά τους και πρώην πειρατές που εγκατέλειπαν το "σπορ" καθώς η πειρατεία είχε αρχίσει να διώκεται στο Αιγαίο από τις οθωμανικές αρχές. Αυτό ήταν.
Οι πρώην κουρσάροι γίναν νοικοκυραίοι και κατ' επέκταση αγροτοκτηνοτρόφοι. Τη ναυτική τους τέχνη δεν την ξέχασαν όμως! Συνέχισαν να κατασκευάζουν πλεούμενα με πανί και δειλά-δειλά άρχισαν τα κοντινά ταξίδια. Έτσι πρόκοψαν... Με τη "συσσώρευση"... παράδων επένδυσαν στο εμπόριο και μετά στις θαλάσσιες μεταφορές.
Έτσι έγινε κι η οικονομική ελίτ που ανέλαβε τη διοίκηση των κοινοτήτων στα "αυτόνομα" σχεδόν νησιά με τη χαλαρή σχέση με το "κέντρο" και τη διοίκηση. Όλα τα ανωτέρω αποδεικνύονται από τα "κατιόντα" ιδιοκτησιακά και οικονομικά του παππού πειρατή. Η κόρη του παντρεύτηκε ντόπιο καραβοκύρη, με τρία καϊκια που ταξίδευαν στους εμπορικούς δρόμους της Ανατολής. Σμύρνη, Κάιρο, Αλεξάνδρεια. Και μαζί με τα νόμιμα έκαναν μέχρι και το 35 και παράνομα ταξίδια, μεταφέροντας "κοντραμπάντο" από τα κατεχόμενα Δωδεκάνησα στην Ικαριά και τα λοιπά ελληνικά νησιά.
Προέρχομαι λοιπόν από έναν πειρατή. Που έκανε βίον έκλυτον μέχρι να νοικοκυρευτεί και να εγκατασταθεί κάπου νόμιμα... Να μεταμορφωθεί σε "άρχοντα" του νησιού και να εμπεδώσει τη "νομιμοποίησή" του και την ταξική ανέλιξή του με τους επιγόνους του. Η εγγονή του --γιαγιά Λεμονίτσα-- ήταν η πρώτη "καθαρή" κοινωνικοανθρωπολογικά, αφού παντρεύτηκε λογιότατο δημοδιδάσκαλο και έτεκεν την μητέρα μου Καλλιό. Όμως η γιαγιά, πέθανε λεπρή στη Χίο... Μια μικρή ιστορία της "αστικής ολοκλήρωσης" της νησιωτικής Ελλάδας, που κάπου στη μέση-λίγο πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή- έκοψε νήμα... Τι έγινε από εκεί και μετά. Το ψάχνω στις ζωές μας τις νομοταγείς. Δεν είχαμε και άλλη επιλογή. Ας ήταν ακόμα το καθεστώς της πειρατείας ακμαίο στο Αιγαίο και θα σας έλεγα εγώ! 

------------------------------
 η ΑΥΓΗ, 27/05/2008