Συνέντευξη του Πατριάρχη στον  "ΖΩΝΤΑΝΟ ΠΛΑΝΗΤΗ"

1. Παναγιώτατε, ο κόσμος στην Ελλάδα συχνά αντιμετωπίζει με έκπληξη την ενασχόληση της Εκκλησίας με την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης. Πολλοί μάλιστα θεωρούν πως η Εκκλησία θα έπρεπε να ασχολείται μόνο με αμιγώς πνευματικά ζητήματα. Ποια είναι η δική σας απάντηση;

-- Δια την Ορθόδοξον Εκκλησίαν ο κόσμος είναι κτήσις Θεού, όπως και ο άνθρωπος. Ως κτίσις Θεού, ο φυσικός κόσμος πρέπει να είναι σεβαστός και αγαπητός από τους ανθρώπους, δεδομένου οτι ημείς οι άνθρωποι έχουμε πλασθή υπό του Θεού ως λειτουργοί και οικονόμοι της κτίσεως.
Ακριβώς, λοιπόν, δια αυτό η Εκκλησία μας θεωρεί πνευματικόν ζήτημα την στάσιν μας απέναντι της κτίσεως, όπως και την στάσιν μας απέναντι των συνανθρώπων μας, και ενδιαφέρεται εξίσου δια τας γήϊνους και δια τας μεταφυσικάς διαστάσεις της ανθρωπίνης υπάρξεως. Όπως, άλλωστε, έχουν προ αιώνων διατυπώσει οι ?γιοι Πατέρες, όλα αυτά είναι αλληλένδετα («πάντα της αλλήλων χρείας δεόμενα και ταις παρ' αλλήλων επικουρίαις συνιστάμενα» / Μέγας Αθανάσιος). Ήδη, από του 4ου αιώνος διεπίστωναν, λοιπόν, οι Πατέρες οτι έκαστον τεμάχιον της κτίσεως, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, είναι αλληλένδετον προς τα άλλα. Αυτός, άλλωστε, δεν είναι και ο ορισμός της οικολογικής ισορροπίας τον οποίον οι επιστήμονες οικολόγοι προτάσσουν εις τας ημέρας μας ως υψίστην αρχήν;
Η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν αρνείται ότι είναι ανθρωποκεντρική, καθώς ο άνθρωπος είναι ο «κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν Θεού» φροντιστής της δημιουργίας. Εξ όλων των πλασμάτων της κτίσεως, μόνον ο άνθρωπος έχει προικισθή μετά της ικανότητος του «λόγου», της συνειδητής δηλαδή επιλογής μεταξύ σεβασμού προς τα περιβάλλοντα στοιχεία του φυσικού κόσμου ή της καταχρήσεώς των. Υπό το πρίσμα, λοιπόν, τούτο, η Εκκλησία γρηγορεί, καλεί και προσκαλεί έκαστον άνθρωπον, κυρίως τους πιστούς, να εργάζωνται και να φυλάττουν την επίγειον δημιουργίαν και να μη μετατραπούν εις ανευθύνους χρήστας του φυσικου μας κόσμου.

2. Πώς αντιμετωπίζει η Εκκλησία τις πράξεις υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος; Κρίνει ότι αποτελούν αμάρτημα;

-- Ναι, είναι αμαρτία. Και μάλιστα με καθολικά καταστρεπτικά αποτελέσματα. Αρκεί να αναλογισθώμεν ότι αι συνέπειαι τών πράξεων αι οποίαι αποβαίνουν εις βάρος του περιβάλλοντος επηρεάζουν δυσμενώς το σύνολον των εμβίων όντων και όχι απλώς ένα ή δύο ανθρώπους, διότι, όπως γνωρίζομεν, όλα τα στοιχεία του κόσμου μας είναι αλληλοεξαρτώμενα. Υπάρχει όμως και μία επί πλέον διάστασις εις την οικολογικήν καταστροφήν και αφορά την αφαίρεσιν εκ των μελλοντικών γενεών της ευκαιρίας να ζήσουν τον όμορφο κόσμο του Θεου εις μιαν υγιά καί ισορροπημένην κατάστασιν. Δια τον λόγον αυτόν καθίσταται εξόχως σημαντική και επείγουσα η δραστηριοποίησις της Eκκλησίας, ώστε κατά το δυνατόν να αποφευχθή περαιτέρω κατάχρησις και φθορά του κόσμου, τον οποίον η ανθρωπότης έχει κληθή να φυλάσση και όχι να καταστρέφη. Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι θεοποιούμεν ή λατρεύομεν την κτίσιν. Την προστατεύομεν ως χρήσιμον δώρον του Θεού προς τον άνθρωπον.

3. Είναι ευρέως γνωστές οι οικολογικές πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πολλές από τις οποίες πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με το WWF. Παρακαλούμε περιγράψτε μας κάποια χαρακτηριστικά δείγματα αυτού του έμπρακτου ενδιαφέροντος τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο στον ελλαδικό χώρο Πατριαρχικής δικαιοδοσίας.

-- Αι πρώται ίσως σημαντικαί σύγχρονοι οικολογικές πρωτοβουλίες της Ορθοδόξου Εκκλησίας εξεκίνησαν εις τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Ωρισμέναι μάλιστα επραγματοποιήθησαν εν συνεργασία με το διεθνές τμήμα της Οργανώσεώς σας, δηλαδή του WWF. Έτσι, το 1989 το Οικουμενικόν Πατριαρχείον ανεκήρυξε την αρχήν του Εκκλησιαστικού Έτους, την 1ην Σεπτεμβρίου, ως ημέραν προστασίας του συνόλου της κτίσεως, ενώ το 1991 επραγματοποιήθη το πρώτον Πανορθόδοξον Συνέδριον δια την προστασίαν του φυσικού μας περιβάλλοντος εν Κρήτη. Εν συνεχεία επραγματοποιήθη εν τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης μια σειρά πολύ σημαντικών Οικολογικών Σεμιναρίων, με στόχον τον διάλογον μεταξύ της επιστημονικής κοινότητος, της οικολογικής κοινωνίας των πολιτών και της Ορθοδόξου Εκκλησίας, καθώς και την ενημερωσιν και εκπαίδευσιν των Ορθοδόξων ιερέων. Επίσης, από του έτους 1995 έχουν πραγματοποιηθή έξι πλωτά διεθνή συμπόσια με αντικείμενον την οικολογικήν προστασίαν αντιστοίχων υδατίνων σωμάτων του πλανήτου μας (Αιγαίον, Εύξεινος Πόντος, Δούναβις, Αδριατική, Βαλτική και Αμαζόνιος). Εις τα συμπόσια ταύτα έχουν συμμετάσχει ειδικοί επιστήμονες, εκπρόσωποι Εκκλησιών και άλλων θρησκειών, περιβαλλοντικαί οργανώσεις, διακυβερνητικοί οργανισμοί και πολλοί άλλοι, με στόχον την κωδικοποίησιν των οικολογικών προβλημάτων και την διατύπωσιν προτάσεων δια την αντιμετώπισίν των. Παραλλήλως, έχουν αναπτυχθή πολλαί έμπρακτοι πρωτοβουλίαι δια την προστασίαν του περιβάλλοντος. Τοιαύται πρωτοβουλίαι είναι η προώθησις της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας εις Μονές, ως η Ιερά Μονή Χρυσοπηγής εν Χανίοις, και η οικολογική δασική διαχείρισις εν Αγίω Όρει.

4. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προοπτικές συνεργασίας μεταξύ Εκκλησίας και περιβαλλοντικών οργανώσεων;

-- Όπως έχει αποδειχθή εκ της μακροχρονόου συνεργασίας μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και φορέων, οι οποίοι ασχολούνται με την προστασίαν του περιβάλλοντος, είναι απαραίτητος η ανταλλαγή ιδεών και η σύμπραξις δια την επίτευξιν του κοινού στόχου δια την προστασίαν του φυσικού περιβάλλοντος. Αι περιβαλλοντικαί οργανώσεις και οι λοιποί επιστημονικοί φορείς προσφέρουν εις την κοινήν προστασίαν μίαν ειδικήν επιστημονικήν γνώσιν του αντικειμένου, καθώς και εφικτάς λύσεις δια την έξοδον εκ της παγκοσμίου περιβαλλοντικής κρίσεως. Ταυτοχρόνως, η Εκκλησία δίδει το πνευματικόν υπόβαθρον, το οποίον είναι απαραίτητον δια την εσωτερίκευσιν υπό εκάστου ανθρώπου της αγάπης δια το περιβάλλον ως θεϊκήν κτίσιν, η οποία δεν μας ανήκει. Αν δεν υπάρχη η συνεργασία αύτη μεταξύ της Εκκλησίας και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, τότε κινδυνεύομεν να υποβιβάσωμεν τον κοινόν μας οικολογικόν αγώνα εις απλήν διεκπεραιωτικήν καθημερινότητα ή εις πνευματικήν προσπάθειαν άνευ πρακτικού αντικρύσματος.
Εν τη πράξει, πολλαί είναι αι περιπτώσεις κατά τας οποίας η συνεργασία μεταξύ Εκκλησίας και οικολογικών οργανώσεων υπήρξε καταλυτική: η διοργάνωσις κοινών οικολογικών συνεδρίων και σεμιναρίων, η προώθησις της βιολογικής γεωργίας και της οικολογικής δασικής διαχειρίσεως εις εκκλησιαστικάς εκτάσεις, όπως ωρισμέναι Ιεραί Μοναί του Αγίου Όρους, η ηνωμένη προσπάθεια διά την αποτροπήν περιβαλλοντικώς βλαπτικών έργων κλπ. Είναι απαραίτητον, λοιπόν, η οικολογική πορεία της Εκκλησίας και της κοινωνίας των πολιτων να είναι κοινή, καθώς «η ισχύς εν τη ενώσει»!

5. Με αφορμή το σημαντικό συμπόσιο που διοργάνωσε τον περασμένο Ιούλιο το Οικουμενικό Πατριαρχείου για τον Αμαζόνιο, πώς πιστεύετε ότι μπορεί η Εκκλησία να συμβάλει στην προστασία αυτού του σημαντικού οικολογικού αποθέματος του πλανήτη;

-- Ως λίαν καλώς γνωρίζει και υποστηρίζει το WWF, ο Αμαζόνιος είναι εν των σπανιωτέρων και σημαντικωτέρων οικολογικών αποθεμάτων του πλανήτου μας. Εις αδάμας της θείας δημιουργίας και μια απόδειξις της πανσοφίας του Θεού! Η κινητοποίησις, λοιπόν, διά την προστασίαν του Αμαζονίου και πάσης οικολογικώς σημαντικής γωνίας του κόσμου, αποτελεί υποχρέωσιν της Εκκλησίας και πρωτίστως του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ως Μητρός Εκκλησίας. Κύριον μέλημα ημών είναι να ευαισθητοποιήσωμεν και να καλέσωμεν εις δράσιν το Ορθόδοξον ποίμνιον απανταχού της γης, ώστε ο καθείς να συμβάλλη με τας δυνάμεις τας οποίας διαθέτει εις την αποτελεσματικήν προστασίαν των οικοσυστημάτων του Αμαζονίου και εις την κληροδήτησίν των εις τας επομένας γενεάς. Σημαντική, επίσης, συμβολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου εις την προσπάθειαν διά την προστασίαν της φυσικής ημών κληρονομίας αποτελούν αι καταλυτικαί πρωτοβουλίαι δια διαθρησκειακόν και διεπιστημονικόν διάλογον, ώστε να διευρυνθή το πεδίον συνεργασίας δια την προστασίαν αυτών των σημαντικών οικοσυστημάτων. Τοιουτοτρόπως, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον έχει αναδειχθή εις «γέφυραν» επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ της Εκκλησίας και άλλων θρησκειών με επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς με κοινόν στόχον την προστασίαν της φυσικής μας κληρονομίας.

Φθινόπωρο 2006
-----------------------------------------------------------------------------------------
Επιμέλεια: Θεοδότα Νάντσου, Συντονίστρια Δράσεων Πολιτικής WWF
Ετικέτες Πρωτοβουλίες Οικουμενικού Πατριάρχη