Γεωγραφικά δεδομένα, που προέκυψαν από φωτοερμηνεία αεροφωτογραφιών σε διαδοχικές χρονικές στιγμές μετά το 1945, αποδεικνύουν με έκδηλο τρόπο τη σταδιακή αλλά σταθερή οικιστική επέκταση εις βάρος καλλιεργειών αλλά και δασικών εκτάσεων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LUCIFER (Land Use Changes Interactions with Fire), το οποίο συντονίστηκε από καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τολέντο στην Ισπανία και στο οποίο συμμετείχαν πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα κυρίως από χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Πολλά από τα κεντρικά αποτελέσματα του προγράμματος έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά και έχουν ανακοινωθεί σε διεθνή συνέδρια.

Η έρευνα είχε στόχο να διερευνήσει τις σχέσεις μεταξύ των αλλαγών χρήσεων γης και των πυρκαγιών σε χώρες της μεσογειακής Ευρώπης, οι οποίες αντιμετωπίζουν το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών κατά το θέρος με σχετικά μεγάλη συχνότητα. Παράλληλα με τη συγκεκριμένη έρευνα, τα δεδομένα της διδακτορικής διατριβής με θέμα τις χωροχρονικές μεταβολές του τοπίου σε ορεινούς όγκους της Αττικής (Πάρνηθα, Πεντέλη), που εκπονείται στον Τομέα Οικολογίας από την Ε. Μαρούδη, δασολόγο, έρχονται να συμπληρώσουν και να επιβεβαιώσουν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τα ευρήματα του ανωτέρω ερευνητικού προγράμματος.

«Με αφορμή την πρόσφατη φωτιά που έκαψε πάνω από 6.000 στρέμματα νεαρού και τμήματα ώριμου πευκοδάσους στην Πεντέλη, παρουσιάζουμε μερικά από τα στοιχεία αυτά στην προσπάθειά μας να ευαισθητοποιήσουμε τους πολίτες ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω οικοπεδοποίηση του σημαντικού ιστορικού αυτού ορεινού όγκου, περιφρουρώντας τις καμένες εκτάσεις και εμποδίζοντας τους επίδοξους καταπατητές», σημειώνει η κ. Αριανούτσου.

«Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε σειρά αεροφωτογραφιών που έχουν ληφθεί από τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, αρχής γενομένης από την πρώτη διαθέσιμη, αυτήν του 1945, και χρονικό ορίζοντα μια 50ετία -μέχρι τη μεγάλη φωτιά του 1995. Εδώ παρουσιάζουμε 3 χρονικές στιγμές, χαρακτηριστικές της πορείας αλλοίωσης της φυσιογνωμίας του βουνού. Παρατηρώντας κατ' αρχήν την ποσοτική παρουσία των διαφόρων χρωμάτων, συμπεραίνουμε ότι το κίτρινο έχει περιοριστεί σημαντικά, ενώ το μπλε έχει επεκταθεί εντυπωσιακά. Σε ό,τι αφορά τη χωρική κατανομή αυτών των "χρήσεων-χρωμάτων" διακρίνουμε ότι οι οικισμοί (μπλε χρώμα) έχουν σχεδόν εξαλείψει τις εκτάσεις των καλλιεργειών και έχουν καταλάβει σημαντικές ζώνες των δασικών εκτάσεων. Είναι φανερό πως η αντικειμενική αυτή έρευνα αποδεικνύει αυτό που ένας επισκέπτης έβλεπε και σχολίαζε χρόνια τώρα στην Πεντέλη, πως δηλαδή άλλαξε η μορφή του τρόπου κάλυψης γης, η λεγόμενη χρήση της γης, στον ορεινό αυτό όγκο και πως διάσπαρτα, στην αρχή, σπίτια και σιγά σιγά οικισμοί ξεφύτρωσαν στις θέσεις που άλλοτε φύτρωναν θάμνοι, δένδρα (πεύκα) και άλλα φυτικά είδη, ενώ οι καλλιέργειες αποτελούν πλέον παρελθόν για το αττικό αυτό βουνό».

Διπλασιάστηκε

Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας, για το ίδιο χρονικό διάστημα, ο πληθυσμός των δήμων (πρώην κοινοτήτων) της περιοχής έχει σχεδόν διπλασιαστεί (δεδομένα διδ. διατριβής Ε. Μαρούδη).

Την εικόνα της αλλοίωσης αυτής έρχεται να συμπληρώσει η ανάλυση στοιχείων, η οποία αποσκοπούσε στη γεωγραφική απεικόνιση των σημείων έναρξης των περιστατικών φωτιάς που είχαν συμβεί στο διάστημα μεταξύ 1970 και 1995, για το οποίο οι σχετικές αναφορές συμβάντων είναι διαθέσιμες και περισσότερο αξιόπιστες για τη συγκεκριμένη ανάλυση.

«Η χωροθέτηση των σημείων είναι εντυπωσιακή. Σημεία έναρξης πυρκαγιών και οικισμοί πάνε σε πολλές περιοχές μαζί. Δεν έχουμε στη διάθεσή μας ανάλυση των αιτίων του κάθε περιστατικού χωριστά ώστε να γνωρίζουμε αν πρόκειται για εκδήλωση "φυσικής φωτιάς", φωτιάς από αμέλεια ή από εμπρησμό. Ωστόσο, αυτή η χωρική συνάφεια οικισμών και εστιών είναι τουλάχιστον περίεργη. Τα συμπεράσματα δικά σας. Είναι προφανές ότι η οικιστική πίεση που ασκείται στις φυσικές περιοχές που γειτνιάζουν με οικισμούς είναι στις μέρες μας ιδιαίτερα μεγάλη. Δεν είναι λίγοι αυτοί που, επιδιώκοντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής, αναζητούν τόπο μόνιμης πλέον κατοικίας σε δασωμένες εκτάσεις με θέα και "αέρα". Ωστόσο, η ποιότητα της ζωής μας έχει υποβαθμιστεί από εμάς τους ίδιους: ένα αυτοκίνητο δεν αρκεί, τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι για άλλους, πού να βρεις χώρο να χτίσεις σπίτι με πισίνα στην Κυψέλη ή άντε στο Φάληρο; Καλύτερα είναι στην Καλλιτεχνούπολη ή στο Πικέρμι... Είναι και άλλης κλάσης... Ομως, αυτή η επιλογή εμπεριέχει σοβαρούς κινδύνους τόσο για τους ανθρώπους που την κάνουν και τις περιουσίες τους όσο και για τα ίδια, τα ελάχιστα πλέον, φυσικά οικοσυστήματα που διαθέτει η εκτρωματική μας μητροπολιτική περιοχή της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους. Κάποτε πρέπει να υπάρξουν σοβαρές κυρώσεις για όσους επιχειρούν το βιασμό της κοινής κληρονομιάς όλων μας, που είναι η ελληνική φύση. Κάποτε πρέπει, επί τέλους, η πολιτεία να κατανοήσει ότι το ζήτημα των πυρκαγιών και η διαχείρισή του θέλει άλλη αντιμετώπιση».

Η κ. Αριανούτσου υπογραμμίζει ότι δεν αρκεί να δίνονται τεράστια ποσά για εξοπλισμούς δασοπυρόσβεσης και να μην υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης της φυσικής αυτής καταστροφής.

«Η έλλειψη μέτρων και μακροπρόθεσμων, επιστημονικά σχεδιασμένων, πολιτικών διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών, όπου θα αντιμετωπίζονται ολοκληρωμένα όλα τα στάδιά τους (πρόληψη, αντιμετώπιση-καταστολή, αποκατάσταση), θα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε επανάληψη τέτοιων φαινομένων με σημαντικές συνέπειες σε πολλούς τομείς (ανθρώπινες ζωές, περιουσίες, ποιότητα ζωής, δαπάνες αντιμετώπισης και -για να μην ξεχνιόμαστε- σε αυτό που διακρίνει την Ελλάδα και την κάνει σχεδόν μοναδική στην περιφέρειά της, τη φύση της). Οσο συνεχίζεται η ανεξέλεγκτη και ασύμβατη με την αρχή της αειφορίας μίξη δασών, δασικών εκτάσεων και οικισμών, ο κίνδυνος μιας νέας "Πεντέλης" θα υπάρχει και θα είναι δύσκολα ελέγξιμος. Η περιβαλλοντική μας ευαισθησία δεν είναι σκόπιμο να εξαντλείται σχεδόν πάντα κατόπιν εορτής (φωτιάς στην προκειμένη περίπτωση). Οι φυσικοί πόροι (αν θεωρήσουμε ανθρωποκεντρικά ότι ένα δάσος είναι πόρος για μας και όχι μια αυθύπαρκτη οντότητα) δεν είναι ανεξάντλητοι, ενώ ταυτόχρονα δεν διαθέτουν άπειρα όρια αντοχής και απορρόφησης των κραδασμών που οι δράσεις μας τους δημιουργούν. Φτάνει πια».
--------------------------------------------------------------------------------

(πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 21/08/2007)