Οι μικροί αυτοί πνεύμονες ζωής είναι περίπου διακόσιοι και βρίσκονται κατανεμημένοι σε 35-40 νησιά. Τα έλη και οι λογής βάλτοι, οι αλμυρόβαλτοι, οι πηγές, οι χείμαροι και τα ρυάκια μόνιμης ή διακεκομμένης ροής και οι εκβολές τους στη θάλασσα, οι λιμνούλες με γλυκό, αλμυρό ή υφάλμυρο νερό, αλλά και οι αλυκές, τεχνητές ή φυσικές, είναι όλοι τύποι υγροτόπων που συναντώνται στα νησιά του Αιγαίου. Η έκταση των περισσότερων κυμαίνεται από 1 έως 20-30 στρέμματα, αλλά μερικοί, ιδιαίτερα στα μεγαλύτερα νησιά με ομαλό ανάγλυφο (Λέσβος, Λήμνος), φτάνουν ή και ξεπερνούν τα 5000 στρέματα - οπότε δεν μπορούν να χαρακτηριστούν πια ως μικροί.

Οι διαφορές στα ποσά βροχής, σε συνδυασμό με τον τύπο των πετρωμάτων και το ανάγλυφο, οδηγούν σε διαφορές στον αριθμό, την έκταση και τον τύπο των υγροτόπων που κάθε νησί διαθέτει. Κάποια, όπως π.χ η Σαμοθράκη, η Λέσβος, η Σάμος και η Ρόδος, έχουν αρκετά επιφανειακά νερά. ?λλα, κυρίως στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα, δεν έχουν πολύ νερό και διαθέτουν μόνο μικρούς και πρόσκαιρους υγροτόπους.

Η αισθητική σημασία αυτών των τόπων είναι υποεκτιμημένη. Η πυκνή και θαλερή βλάστησή τους, που διατηρείται ακόμα και το καλοκαίρι, και οι μικρές επιφάνειες νερού προσθέτουν χάρη κι ομορφιά στο συνολικό μωσαϊκό του τοπίου.

Η λειτουργική τους σημασία είναι ακόμη πιο άγνωστη και παραγνωρισμένη. Όσοι από αυτούς έχουν γλυκό νερό παίζουν σπουδαίο ρόλο στην υδατική αυτάρκεια των νησιών, μιας και αποτελούν βασικό κρίκο στον υδρολογικό κύκλο και συνδέονται άρρηκτα με τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα, όπου οι νησιώτες βασίζονται για ύδρευση και άρδευση. Εξάλλου, στο γλυκό νερό χρωστούν την ύπαρξή τους όλοι εκείνοι οι οργανισμοί, φυτά και ζώα, που εξαρτώνται σε κάποια φάση της ζωής τους από αυτό: υδροχαρή φυτά και δέντρα, μαλάκια, έντομα κι άλλα αρθρόποδα, κάθε λογής υδρόβιοι οργανισμοί. Αλλά κι η επιβίωση άλλων, μη υδρόβιων οργανισμών, σε αυτούς τους μικρούς υγρότοπους βασίζεται. Χωρίς νερό, και μάλιστα αρκετό και διαθέσιμο, η ποικιλία ζωής είναι πολύ φτωχή, ιδιαίτερα στα ξηρά περιβάλλοντα, όπως τα νησιά του Αιγαίου.

Επιπρόσθετα, η προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες και η απομόνωση για χιλιάδες χρόνια σε ένα ίσως μόνο μικρό ποταμάκι ή ρυάκι, έχουν οδηγήσει στην εξέλιξη κάποιων οργανισμών, που απαντώνται σε ένα μόνο μικρό σώμα και πουθενά αλλού στον κόσμο (ενδημικά είδη). Το πιο κλασσικό παράδειγμα είναι το μικρό ψαράκι γκιζάνι Ladigesocypris ghigii που βρίσκεται μόνο σε διάφορα μικρά ρυάκια και συγκεντρώσεις νερού στη Ρόδο. Και σε άλλα νησιά υπάρχουν τέτοιοι μοναδικοί οργανισμοί.
 
Τα νησιά του Αιγαίου είναι γνωστό από τα παμπάλαια χρόνια, ότι χρησιμοποιούνται ως ενδιάμεσοι σταθμοί στα ταξίδια των διαβατάρικων πουλιών, και οι μικροί υγρότοποι αποτελούν ζωτικό στήριγμα για αυτά. Σε αυτούς βασίζονται για να βρουν καταφύγιο, ξεκούραση και τροφή εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά, που διασχίζουν τη Μεσόγειο και το Αιγαίο την άνοιξη και το φθινόπωρο.  Και όχι μόνο τα υδρόβια πουλιά, όπως πάπιες, χαραδριόμορφα, βουτηχτάρια, αλλά και όλα τα υπόλοιπα πουλιά. Αν δεν υπήρχαν οι υγρότοποι των νησιών, η θνησιμότητα των πουλιών που περνούν το Αιγαίο θα ήταν πάρα πολύ αυξημένη.

Ωστόσο, λόγω του μικρού τους μεγέθους και του παραγνωρισμένου τους ρόλου, συνεχίζουμε να καταστρέφουμε και να υποβαθμίζουμε τα πολύτιμα αυτά σώματα νερού. Συχνά, τα χρησιμοποιούμε ως αποδέκτες μπάζων, απορριμμάτων και υγρών αποβλήτων, χτίζουμε πάνω τους παραθεριστικές κατοικίες, ξενοδοχεία και αεροδρόμια, τα καταπατούμε και τα χρησιμοποιούμε ως πάρκινγκ, τα αποξηραίνουμε ή υπεραντλούμε τα νερά τους πιεσμένοι από τις αυξημένες ανάγκες σε νερό ιδιαίτερα κατά την τουριστική περίοδο.

H δράση του WWF Ελλάς

Το WWF Ελλάς έχει αναλάβει δράση, ώστε να σταματήσει την υποβάθμιση των υγροτόπων αυτών, να προβάλει τη σημασία τους στο ευρύ κοινό και να συμβάλει κατά το δυνατό στη διατήρηση και συνετή διαχείριση αυτών και των νερών τους. Επειδή, ως τώρα ήταν συστηματικά καταγεγραμμένοι μόνο πενήντα από αυτούς - και για το λόγο αυτό δεν έχουμε ακόμη μια πλήρη εικόνα του αριθμού, της κατάστασης και των κινδύνων που τους απειλούν, το WWF Ελλάς σε μια προπαρασκευαστική φάση (Ιούλιος 2004-Ιούνιος 2005) συλλέγει και επεξεργάζεται τα απαραίτητα στοιχεία, ώστε να διαμορφωθούν κατάλληλες προτάσεις για την τελική παρέμβαση και δράση.

Περισσότερες πληροφορίες:
Δρ. Γιώργος Κατσαδωράκης, catsador@otenet.gr
Δρ. Νίκος Γεωργιάδης, n.georgiadis@wwf.gr
(πηγή: http://www.wwf.gr/)