Το μονοπάτι ξεκινούσε από τα Φυρόγια. Ξεκινήσαμε στις 7 το βράδυ το μονοπάτι ήταν ξεκάθαρο, μάλιστα υπήρχαν κόκκινες βούλες που οδηγούσαν και τον πλέον άσχετο να μη χαθεί. Πολλοί-ες ανέβαιναν με σακίδια με αθλητικά παπούτσια, κάποιοι-ες δεν ήταν έλληνες μιλούσαν γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά. Το μονοπάτι ήταν λιθόστρωτο σε κάποια σημεία υπήρχαν και κομμάτια από μάρμαρα. Αλλού γινόταν χώμα με πέτρες. Οδηγούσε το σώμα μέσα από ανηφοριές και κατηφοριές , σε μια ομορφιά  του τοπίου απίστευτη, τα βουνά , οι θέες , η σπηλιά , οι ξηροληθιές , οι εκκλησιές.  Στη διαδρομή ακουγόταν οι αναπνοές των περιπατητών , τα πουλιά , κάποια ζώα μακριά ,  φωνές γέλια , που χάνονταν στη διαδρομή, επικρατούσε μια χαλαρή, ευχάριστη  ατμόσφαιρα. 

Ανεβαίνοντας έβλεπες το μοναστήρι  του προφήτη Ηλία από μια θέα απρόσμενη,  κατόπιν έμπαινες στα εντόσθια της Σίφνου, Αγ. Ευστάθιος, Ταξιάρχης Σκάφης , ένα βέλος έδειχνε προς  τη Παναγία του Νηγιού κατά μία εκδοχή γιατί τη χτυπάει η τελευταία ηλιαχτίδα του Ήλιου, και μετά ίσα που προλάβαμε τη δύση καθώς το φως χανότανε στο βάθος της θάλασσας, αντικρίσαμε τον ?η Γιάννη στη τοποθεσία που λέγεται Μαύρο χωριό. Το περπάτημα  ήταν μία διαδικασία σωματική και πνευματική. Καθώς προχωρούσαμε , είδαμε ένα χωματόδρομο από επάνω και κάποια αυτοκίνητα που ανέβαιναν, όπως μάθαμε μετά, ήταν ο καινούριος δρόμος πυρόσβεσης .
¨Ήταν όλα κατανυκτικά η λειτουργία και μετά το φαγητό στη μεγάλη τράπεζα ρεβιθάδα, κρέας με πατάτες πεντανόστιμες  και μετά η μουσική, ο χορός . Το «αδελφάτο» που είχε αναλάβει την οργάνωση του πανηγυριού είχε δουλέψει μέρες τώρα για την επιτυχία του. Σκέφτηκα ότι έτσι ζούσαν στη Σίφνο κάποτε και η ζωή είχε νόημα. Μια κοινότητα ανθρώπων με θρησκευτικό αίσθημα με απλότητα που γνώριζαν πολύ καλά την ομορφιά του ελάχιστου.
Γύρω από τη τράπεζα είμαστε όλοι-ες , δεν υπήρχαν τάξεις και διαχωρισμοί. Ήταν μία μοναδική διαδικασία, που είχε την προέλευσή της στους πρώτους χριστιανούς και επαναλαμβανόταν μέχρι σήμερα στη Σίφνο, σ αυτά τα μακρινά πανηγύρια για να υπενθυμίσει πως ήταν η ζωή άλλοτε και πως αν κάποιοι άνθρωποι το θελήσουν μπορεί να είναι και σήμερα.

Και τώρα, τι γίνεται τώρα; Σκέφτηκα το καλοκαίρι, τα εκατοντάδες αυτοκίνητα που ήλθαν,  τους χιλιάδες τουρίστες που πέρασαν από δω, τις σακούλες σκουπιδιών που πετάχτηκαν, και μετά κάηκαν επάνω στο νησί,  όλα μαζί καθώς δεν υπάρχει ακόμη ανακύκλωση, το πρόβλημα της αποχέτευσης στους κεντρικούς οικισμούς όπου δεν υπάρχει ακόμη κεντρικό δίκτυο και βιολογικός καθαρισμός,  τις οικοδομές που χτίζονται παντού, σε λόφους και κορυφογραμμές, καθώς ξεπηδούν παντού σπίτια πολλών τετραγωνικών μέτρων , ακόμη και σε τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους όπως πάνω από την Πουλάτη η στο Γλειφό στη παραλία,  που μετασχηματίζουν όρια, όπως ανάμεσα στο Κάστρο και στο Κάτω Πετάλι, που για να εξυπηρετηθούν ανοίγουν δρόμους. Τις προάλλες  καθώς βαδίζαμε στο μονοπάτι από τα Εξάμπελα για το Κάστρο επάνω, ξεκινώντας και κάτω, φτάνοντας  βλέπαμε γύρω νέες οικοδομές . Σκέφτηκα το νερό από τις πηγές και τα ποτάμια που έχει στερέψει , τις βρύσες να έχουν ερημωθεί [1]αλλά κάποιοι επιμένουν να φτιάχνουν πισίνες, τη γη που έχει εγκαταλειφθεί , τα προϊόντα της Σίφνου και πόσο δυσεύρετα είναι καθώς ελάχιστοι καλλιεργούν η ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Σκέφτηκα τους ήχους που τις νύχτες του Αυγούστου πλημμυρίζουν τους οικισμούς  και δεν αφήνουν κανένα να κοιμηθεί ως το πρωί.  

Σίφνος μια κουκίδα στον χάρτη,  ένα νησί στο Αρχιπέλαγος,

Ποία είναι λοιπόν η θέση της Σίφνου στο  τοπίο της παγκοσμιοποίησης; Νησί μοναδικής ομορφιάς , με ευαίσθητο οικοσύστημα και αρχιτεκτονική που έχει ανάγκη φροντίδας. Νησί με έντονη ιστορική μνήμη.
Τι άλλαξε;  Μια άλλη αντίληψη για το χρόνο και το χώρο και ένα αίσθημα ανικανοποίητο που είναι διάχυτο, που μένει τώρα και στους τουρίστες και στους κατοίκους. Οι μεν δεν μπορούν να ικανοποιηθούν καθώς τριγυρνούν άσκοπα στο «στενό» η στους δρόμους της Σίφνου για να προλάβουν να δουν το νησί και συνωστίζονται  σε συγκεκριμένα μέρη οι δε μένουν μόνοι το Σεπτέμβρη περιμένοντας το επόμενο καλοκαίρι. Η Αναστασία Τζάκου γράφει : Η Σίφνος αποτελεί μία πολιτιστική κληρονομιά άφθαρτη ακόμα σχετικώς και πολύτιμη ,όχι μουσειακά αλλά με την ευρύτερη έννοια για τον κοινωνικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην εποχή μας ένα άρτιο περιβάλλον .Οι λόγοι αυτοί και μόνον δείχνουν την επείγουσα ανάγκη για την άμεση προστασία του όλου περιβάλλοντος στη Σίφνο.[2]
Φαίνεται πως στο χάρτη της παγκοσμιοποίησης η Σίφνος στην σημερινή συνθήκη έχει   προορισμό τον μαζικό τουρισμό όπως τόσα και τόσα κυκλαδονήσια. Για χάρη αυτού δεν υπολογίζεται τίποτα πλέον. Το μοντέλο ανάπτυξης διακρίνεται να είναι πλέον ο μαζικός συμβατικός τουρισμός από τον οποίο έχουν να κερδίσουν οι ολίγοι και που έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή του περιβάλλοντος, της αρχιτεκτονικής, τη σπατάλη του νερού, τον βίαιο μετασχηματισμό της ταυτότητας του πληθυσμού της, των ιδιαιτεροτήτων της[3]. Η κάθε είδους εξουσία δουλεύει προς αυτή την κατεύθυνση.

Η κατάσταση είναι οριακή, καθώς κάποιοι συνεχίζουν να περπατούν ώρες για να φτάσουν σ ένα πανηγύρι, όπως οι παλιοί προσκυνητές, να συντηρούν τα μακρινά μοναστήρια και εκκλησιές και συνεχίζουν να έρχονται στο νησί πνευματικοί άνθρωποι, καλλιτέχνες, περιπατητές . 
Η Σίφνος υπήρξε νησί που μάγεψε άλλοτε τους περιηγητές, που επισκέφθηκαν και έζησαν σημαντικοί καλλιτέχνες, συγγραφείς, αρχιτέκτονες.  Ο Henri Cartier Bresson τη φωτογράφησε, έζησαν εδώ  σημαντικοί αρχιτέκτονες όπως ο Αριστομένης Προβελέγγιος ,η Αναστασία Τζάκου ,  και άλλοι πολλοί-ες,  που ακόμη συνεχίζουν να έρχονται γι αυτό το μοναδικό τοπίο, την εμπνευσμένη αρχιτεκτονική. Ο Friedrich Christoph Wagner έκανε στο Κάτω Πετάλι σεμινάρια αρχιτεκτονικής με το School of Architecture Technica College of Dusseldorf και τα τελευταία χρόνια λειτούργησε το αρχιτεκτονικό εργαστήριο «Τοπίο Χώρος οικισμοί και κατοίκιση» από το οποίο   η Αναστασία Καρανδεινού συμμετέχει στην φετινή ελληνική συμμετοχή στη Biennale της Βενετίας και η Αγγέλα Ζησιμοπούλου στην κυπριακή συμμετοχή.

Το τοπίο της Σίφνου μπορεί να διδάξει, να εμπνεύσει .

Οι άλλοι όμως, τουρίστες και κάτοικοι των ολίγων ημερών του Αυγούστου συνεχίζουν να γεμίζουν κάθε λογής σκουπίδια το νησί, να χτίζουν οπουδήποτε ανεξέλεγκτα, να ανοίγουν δρόμους που εξυπηρετούν μόνο τη κατοικία τους, να επιδεικνύουν τον πλούτο, και να αγνοούν τον τόπο κλπ
Αναρωτιέται κανείς  μπορούν οι σημερινές  συνθήκες να αντιστραφούν, να σταματήσει η καταστροφή πριν ακόμη είναι πολύ αργά ; Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει χωροταξική οργάνωση και τα διατάγματα μοιάζουν ξεπερασμένα καθώς ερμηνεύονται ανάλογα με τη περίπτωση χωρίς να εξασφαλίζεται καμία προστασία η ανάδειξη  της αρχιτεκτονικής και του τοπίου. Σίγουρα αυτό μπορεί να προκύψει σ ένα νησί όπως η Σίφνος μόνο μέσα από δημόσιες συζητήσεις και θα αποτελέσει απόφαση και αντίσταση των κατοίκων της απέναντι στο παγκοσμιοποιημένο ομογενοποιημένο τοπίο, στην καταστροφή της φύσης και στον κερδοσκοπικό ανελέητο τουρισμό. Αυτή τη στιγμή δυστυχώς λείπει ο σχεδιασμός, η δημόσια συζήτηση, η εμπλοκή της κοινότητας στην διαδικασία και αυτοί που επωφελούνται είναι οι λίγοι και σίγουρα όχι στην πλειοψηφία οι κάτοικοι της Σίφνου.

Αναρωτιέμαι και θα ήθελα να βάλω σε συζήτηση τα ζητήματα:

Μήπως η γη πρέπει  να καλλιεργηθεί ξανά και η κτηνοτροφία να αναπτυχθεί έτσι ώστε να υπάρξουν τουριστικά εναλλακτικά προϊόντα;

Μήπως θα μπορούσε να λειτουργήσει μια σχολή κεραμικής να επαναλειτουργήσουν υφαντήρια;

Μήπως είναι επείγοντα ζητήματα όπως η ανακύκλωση , η κεντρική αποχέτευση -βιολογικός καθαρισμός , η ποιότητα και όχι μόνο η ποσότητα του νερού, η υπογειοποίηση των καλωδίων στους κεντρικούς οικισμούς;

Μήπως είναι σημαντικό να αναδειχτούν τα μονοπάτια οι αρχαιολογικοί χώροι οι οικισμοί  και η ιστορική τους συνέχεια, ο παραμελημένος ιστορικός οικισμός του Κάστρου;

Μήπως πρέπει να τεθούν άμεσα  περιορισμοί στη δόμηση ιδιαίτερα στην εκτός σχεδίου περιοχή  ;

Μήπως η τέχνη και η αρχιτεκτονική μπορεί να συνεισφέρει προς αυτή την κατεύθυνση και να εργασθεί για να αναδείξει αυτές τις δυνατότητες;

Μήπως ένας άλλος τουρισμός είναι εφικτός, εναλλακτικός, αειφορικός, βιώσιμος και μία κατοίκηση με αγάπη και φροντίδα για το νησί, μέσα από συζητήσεις- αποφάσεις της κοινότητας των κατοίκων, με τη στενή συνεργασία και προς αυτή τη κατεύθυνση επείγει να κινηθεί η κοινότητα των κατοίκων, των αρχιτεκτόνων , των συλλογικοτήτων, των καλλιτεχνών και όλων εκείνων που έχουν γνωρίσει και αγαπάνε τη Σίφνο πριν είναι πολύ αργά;

1.11.2008

Ελένη Τζιρτζιλάκη αρχιτέκτων, διδάκτωρ Ε.Μ.Π. –site specific artist