Περίπου 7.500 ψαρόβαρκες, που βρίσκονται διασκορπισμένες σε ελληνικά λιμάνια, λιμανάκια, όρμους και αλιευτικά καταφύγια, θα καταστραφούν και οι ιδιοκτήτες τους θα αποζημιωθούν είτε για να αποσυρθούν από το επάγγελμα είτε για να αγοράσουν μεγαλύτερα σκάφη. Πρόκειται για το πρόγραμμα «Διάλυση Αλιευτικών Σκαφών» που συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ και αφορά τις χώρες-μέλη που διαθέτουν μικρά αλιευτικά σκάφη.

Σήμερα υπάρχουν στις ελληνικές θάλασσες περίπου 17.500 μικρά αλιευτικά σκάφη, αλλά το 2013 θα έχουν απομείνει 10.000. Τα υπόλοιπα 7.500 αλιευτικά σκάφη, τα οποία θα αποσυρθούν (σκάφη σπάνιας ομορφιάς και παραδοσιακής τεχνικής που ακολουθείται επί 4.500 έτη), θα κοπούν σε κομμάτια και θα πεταχτούν.

Το ίδιο θα γίνει και σε άλλες χώρες-μέλη της ΕΕ (Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Μάλτα και Σλοβενία) με στόχο να μειωθεί ο αριθμός των αλιευτικών σκαφών ώστε να περιορισθεί η υπεραλίευση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 88% των αλιευτικών αποθεμάτων της ΕΕ υφίσταται συστηματική υπεραλίευση έναντι του 25% του μέσου παγκόσμιου όρου. Το πρόγραμμα απόσυρσης των σκαφών αποβλέπει στη μείωση της υπεραλίευσης, ισχυρίζεται η ΕΕ. Αντίθετα, οι παλαιότεροι αλιείς λένε ότι το πρόγραμμα της ΕΕ που θα εφαρμοσθεί και στην Ελλάδα είναι αντιφατικό και άρα θα οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα από εκείνα που επιδιώκονται. Και αυτό διότι τα μικρά αλιευτικά σκάφη δραστηριοποιούνται κυρίως στα παράκτια και η αλιεία στα ανοικτά νερά γίνεται με καλές καιρικές συνθήκες. Αντίθετα, τα μεγαλύτερα σκάφη «σαρώνουν» τα ανοικτά νερά, χρησιμοποιούν δίχτυα με «μικρό μάτι» και πιάνουν γόνο, με αποτέλεσμα να μην αναπαράγονται σε ικανοποιητικό βαθμό. Τα μεγαλύτερα σκάφη είναι υπεύθυνα για την υπεραλίευση και τη μείωση των αποθεμάτων.

Η υπεραλίευση διεξάγεται και από τους τούρκους ψαράδες. Είναι πολίτες τρίτης χώρας (εκτός ΕΕ) και δεν ακολουθούν τους κοινοτικούς κανόνες. Αλιεύουν χωρίς όρια, με δυναμίτες, πολλές φορές στα ελληνικά χωρικά ύδατα, ενώ υπάρχουν καταγγελίες ότι πωλούν μεσοπέλαγα σε κάποια κυκλώματα ελλήνων ψαράδων το προϊόν τους «μισοτιμής». Ετσι «σπάνε οι τιμές» και οι έλληνες ψαράδες δυσκολεύονται να πωλήσουν το εμπόρευμά τους ή δεν το πωλούν γιατί δεν βρίσκουν αγοραστές.

Οι παραδοσιακοί αλιείς επισημαίνουν επίσης ότι πολλά προβλήματα δημιουργούνται και από τους ερασιτέχνες αλιείς κυρίως στην παράκτια αλιεία. Οι ερασιτέχνες όμως όποτε συναντήσουν περιορισμούς κατηγορούν για ασχετοσύνη τη Διεύθυνση Αλιείας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και «πιέζουν» για να έχουν «ένα κομμάτι από την πίτα».

Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στο πλαίσιο της εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ θα προσπαθήσει να πείσει μεγάλο αριθμό αλιέων να αποσύρουν τα σκάφη τους, ενώ παράλληλα θα αλλάξει το καθεστώς αναγνώρισης του επαγγέλματος που διέπεται από το Βασιλικό Διάταγμα 666/66(!).

Τα απαιτούμενα κεφάλαια για την απόσυρση των 7.500 αλιευτικών σκαφών θα εξευρεθούν από τους πόρους του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης της Δ' Προγραμματικής Περιόδου (2007-2013). Στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο (2000-2006) η απόσυρση αλιευτικών σκαφών σημείωσε παταγώδη αποτυχία, κατά την άποψη του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Αποσύρθηκαν μόνον 500 μικρά αλιευτικά σκάφη. Ωστόσο ο αριθμός αυτός δεν επαληθεύεται από τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ, αφού το 2004 τα ελληνικά αλιευτικά σκάφη ανέρχονταν σε 19.523 και τώρα είναι περίπου 17.500, όπως προαναφέρθηκε.

Τη νέα προγραμματική περίοδο (2007-2013) το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα προσεγγίσει διαφορετικά το θέμα από ό,τι στην προηγούμενη (2000-2006). Κατ' αρχήν η απόσυρση θα είναι «τοπικά στοχευμένη» με βάση την εκτιμώμενη ιχθυοπαραγωγή και τα αλιευτικά αποθέματα. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να αποσυρθούν αλιευτικά σκάφη από τον Αμβρακικό και τον Παγασητικό Κόλπο και από τα λεγόμενα «κλειστά νερά», δηλαδή τα νερά ανάμεσα σε νησιά που βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους.

Αντίθετα, σε νησιά όπου οι αλιείς γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα τι σημαίνει αλίευση και υπεραλίευση η κατάσταση θα παραμείνει ως έχει. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει ήδη ξεκινήσει διάλογο με τους αλιείς, οι οποίοι ορισμένες φορές είδαν για πρώτη φορά από κοντά έναν υπουργό που ήταν διατεθειμένος να συζητήσει τα προβλήματά τους. Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Α. Κοντός έχει επισκεφθεί τη Λήμνο, τον Αγιο Ευστράτιο, την Κάλυμνο, την Κάρπαθο και άλλα νησιά, ενώ διευθυντικά στελέχη της Διεύθυνσης Αλιείας του υπουργείου έχουν επισκεφθεί τη Ρόδο και την Κω, την Ψέριμο, την Αστυπάλαια και την Κάσο.

Στόχος τους να εφαρμοσθεί η κοινοτική νομοθεσία και να αποσυρθούν ως το 2013 περίπου 7.500 μικρά αλιευτικά σκάφη. Ο στόχος δεν πρόκειται να επιτευχθεί. Είναι πολύ φιλόδοξος και οι περισσότεροι αλιείς έχουν τη βάρκα για σπίτι τους...

Οι βάρκες είναι γένους θηλυκού
Αγαπώ τις βάρκες. Τις αγαπώ γιατί είναι γένους θηλυκού. Βάρκες νιες, με φρεσκάδα, λυγερόκορμες, με σωστές αναλογίες ή όχι, με καμπύλες και ισιάδες, μακρόστενες ή «στρογγυλές», σοβαρές ή αστείες, συχνά τσαχπίνες, βολικές ή άβολες, σπάνια ασουλούπωτες, οικείες ή απόμακρες, παράξενες και απλές, συχνά «απλοϊκές», βάρκες παλιές και γηραιές, φτιασιδωμένες ή όχι, γουστόζικες, αλλά μερικές απόμαχες, εγκαταλελειμμένες, παροπλισμένες, ξεχασμένες, παρά τα όσα προσέφεραν.

Βάρκες αμόλυντες και άσπιλες, ατίθασες, δύσκολες ή υπάκουες, σφριγηλές και ακμαίες, δυσκίνητες ή ευκίνητες, όμορφες, ωραίες, αλλά ποτέ άσχημες. Πάντα ξεχωριστές, πάντα θηλυκές, όμορφες και χαριτωμένες, ονειρεμένες. Βάρκες μικρές και μεγάλες, διαφορετικά σχήματα, άλλες διαστάσεις, χρώματα ζωηρά, άλλοτε μουντά. Χρώματα διαφορετικά, ένα ουράνιο τόξο. Μπλε και κόκκινα, λευκά και ωχρόλευκα, κίτρινα και ωχροκίτρινα, πράσινα και μενεξεδένια, βυσσινί και σταχτί, κανελί, χρυσωπό, λαδί και μολυβί, μενεξεδένιο και ταγαλί, χρώματα και αποχρώσεις.

Κάθε κομμάτι τους διαφορετικό, έχει δεχθεί από αντρίκεια χέρια το πλάνεμα, το πασπάλισμα, το χάιδεμα, την τρυφεράδα, τη σκληράδα, το κάψιμο, τη βρισιά, τον μονόλογο. Βάρκες αγγελοκάμωτες από τον χαμοθεό τους.

Τις κοιτάζω, τις βλέπω, τις παρατηρώ για πολλά χρόνια, αλλά δεν βρίσκω τίποτε το κοινό μεταξύ τους. Καθεμιά είναι διαφορετική κυρία, με ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες. Καθεμιά έχει την προσωπικότητά της. Τίποτε το όμοιο, τίποτε το ίδιο, με έντονη τη σφραγίδα του κατόχου της, του συντρόφου της, του συνοδού της.

Καθαρές ή πεντακάθαρες, βρώμικες ή λερωμένες, με λίγη ή πολλή αλμύρα, γερμένες και πλαγιαστές, ανισοϋψείς, ανισόπλευρες, ανισομήκεις, ανισοπαχείς, όρθιες - στητές, με αρμονικές γραμμές, μυστήριες και απόκοσμες, δίχτυα, κουβάδες και πανιά, με όνομα και επίθετο, πολλές φορές μοιάζουν να θέλουν να σου ψιθυρίσουν «να 'μαι, εγώ είμαι». Ονόματα όπως Καίτη, Αικατερίνη, Ελένη, Μαριάννα, Μαρία, Μαρίτσα, Σταυρούλα, Γιάννα, Βαρβάρα, Μαγδαληνή, αλλά και το Ξενάκι, η Φιλίτσα, η Φτερού, η Θέκλα και η Ψαροπούλα. Οι βάρκες που αγαπώ, καμωμένες κομμάτι κομμάτι, άλλοτε από πεύκο, δρυ και φτελιά, από κυπαρίσσι ή ευκάλυπτο και μουριά, συχνά από αγιόξυλο, πλατάνι και δεσποτάκι. Οι βάρκες που κατασκευάστηκαν με παραδοσιακά εργαλεία, όπως η λίμα και το πριόνι, η καρμανιόλα, το σμίνιο, η ματσόλα, το τσαπράζι, το καβαλέτο, το κουμπάσο, το μασταρί, η στατζόλα και η στέλα, από τεχνίτες περιωπής, για να γίνουν μικρά αριστουργήματα, αριστοτεχνήματα, χάρμα οφθαλμών. Ανάλογα με τον τρόπο κατασκευής τους και η επωνυμία τους: γαΐτα, χανιώτικη γαΐτα, κωπήλατη τράτα, βάρκα παπαδιά, γκαγκάβα, γυαλάδικη βάρκα, πλώρη τρεχαντήρι - πρύμνη καραβόσκαρο. Είδη εν ανεπαρκεία, διαλέγετε και παίρνετε.

Η υπεραλίευση παραμένει στην ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πρόσφατα την (ετήσια) Πολιτική Διακήρυξη σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες για το 2009. Στην ανακοίνωση περιγράφεται η κατευθυντήρια γραμμή την οποία προτίθεται να ακολουθήσει η Επιτροπή κατά τον καθορισμό συνολικών επιτρεπόμενων αλιευμάτων (TAC) και των περιορισμών στην αλιευτική προσπάθεια για το επόμενο έτος. Παράλληλα επισημαίνεται η μη επίτευξη προόδου μετά τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής του 2002. Σύμφωνα με την Επιτροπή, τα TAC είναι συστηματικά κατά πολύ υψηλότερα από τις ποσότητες που εισηγούνται οι επιστήμονες για την αποκατάσταση αποθεμάτων τα οποία υπεραλιεύονται. Παράλληλα, το χρησιμοποιούμενο για τον περιορισμό της αλιευτικής προσπάθειας σύστημα των ημερών παραμονής στη θάλασσα είναι αναποτελεσματικό. Ετσι, παραδέχεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 88% των αποθεμάτων της ΕΕ υφίσταται υπεραλίευση σε σύγκριση με το 25% κατά μέσον όρο παγκοσμίως.

Παρά τις ουσιαστικές προσπάθειες, δεν έχει επιτευχθεί συνολική βελτίωση της κατάστασης των αποθεμάτων μετά το 2003. Η Επιτροπή προτείνει μεγαλύτερη ευελιξία στην αλλαγή των TAC από έτος σε έτος, ώστε να δοθεί η δυνατότητα όχι μόνο λήψης αποτελεσματικότερων μέτρων αποκατάστασης των αποθεμάτων που υφίστανται υπέρμετρη εκμετάλλευση, αλλά και άντλησης μεγαλύτερου οφέλους εκ μέρους των αλιέων. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει προτάσεις για τον περιορισμό της αλιευτικής προσπάθειας το 2009. Στόχος της ετήσιας Πολιτικής Διακήρυξης σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες είναι να διευκολύνει τον τεκμηριωμένο διάλογο με τους εμπλεκόμενους παράγοντες για τη διασφάλιση της διαχείριση της αλιείας στην ΕΕ.

Μουσειακή αξία
 Από την έναρξη εφαρμογής, το 2001, του προγράμματος «Προσαρμογή Αλιευτικής Προσπάθειας», αποσύρθηκαν και διαλύθηκαν περίπου 500 μικρά αλιευτικά σκάφη ενώ μερικές δεκάδες εντάχθηκαν στην κατηγορία της διαφύλαξης ιστορικής κληρονομιάς. Από τα λίγα σκάφη «μουσειακής αξίας» τα περισσότερα καταστρέφονται παρατημένα σε κάποια ακτή. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων είχε συμφωνήσει με ορισμένους δήμους να κρατήσουν κάποια σκάφη «μουσειακής αξίας» που αντιπροσώπευαν τύπους που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν ή που παρουσίαζαν μοναδικότητα ως προς τον τρόπο κατασκευής τους ή που ήταν συνδεδεμένα με ιστορικά ή άλλα σημαντικά γεγονότα. Οι περισσότεροι δήμοι δεν τα συντηρούν τα σκάφη αυτά με αποτέλεσμα να καταστρέφονται. Πάντως, το υπουργείο παραδέχεται ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να διαθέτει μουσείο ειδικά για τη φύλαξη ορισμένων σκαφών που μπορούν να ενταχθούν στην κατηγορία διαφύλαξης ιστορικής κληρονομιάς.

Δ. ΣΤΑΜΠΟΓΛΗΣ

---------------------------
Το ΒΗΜΑ, 24/08/2008