Σκοπός της έρευνας ήταν η επιστημονική καταγραφή της υπάρχουσας
κατάστασης στο νησί της Μυκόνου που βασίστηκε σε μία έρευνα -διάγνωση
του τοπικού τουριστικού συστήματος. Απώτερος στόχος ήταν η δημιουργία
της βάσης για το «στήσιμο» ενός Τοπικού Τουριστικού Παρατηρητηρίου,
εργαλείου απαραίτητου για τον τουριστικό σχεδιασμό. Για το παραπάνω
εγχείρημα χρησιμοποιήθηκαν η μεθοδολογία ανάλυσης που αναπτύσσεται από
το Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης αλλά και πολλές μελέτες
που έχει υλοποιήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
   Αρχικά επιχειρήθηκε η δημιουργία ενός συστήματος διάγνωσης για τον
προορισμό της Μυκόνου, που στην εφαρμογή του θα είναι ικανό να προσφέρει
μια ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης της περιοχής δίνοντας ιδιαίτερη
έμφαση στις παραμέτρους που αφορούν στο επίπεδο ικανοποίησης των
τουριστών αλλά και των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στο νησί.
Βασίζεται στην υπόθεση ότι όταν ένας προορισμός γίνεται ολοένα και
λιγότερο ελκυστικός σε σχέση με τον ανταγωνισμό, αυτό καταγράφεται στην
εξέλιξη μεγεθών της ζήτησης (αφίξεις τουριστών, διάρκεια παραμονής,
τουριστική δαπάνη, εποχικότητα κλπ), της προσφοράς (εξέλιξη αριθμού και
ποιότητας προσφερόμενων καταλυμάτων, ποικιλία προσφερόμενων υπηρεσιών,
διάρκεια τουριστικής περιόδου κλπ) και της οργάνωσης (βαθμός εξάρτησης
από Τ.O) του τουρισμού της Μυκόνου. O βαθμός ελκυστικότητας της περιοχής
επηρεάζει τη βιωσιμότητα της περιοχής όπως αυτή καταγράφεται στα
οικονομικά αποτελέσματα των επιχειρήσεων, στην απασχόληση και γενικότερα
στα δημογραφικά στοιχεία της περιοχής, αλλά και στη κατάσταση του
περιβάλλοντος.
   Στη συνέχεια βασικό μέλημα της έρευνας ήταν η ανάδειξη της σημασίας
της ποιότητας του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος στο νησί της
Μυκόνου. Η εξασφάλιση σταθερής βελτίωσης της ποιότητας, είτε πρόκειται
για τον προορισμό συνολικά είτε για μεμονωμένες δραστηριότητες πρέπει
πάντα να είναι μια συνεχής διαδικασία. Σημαίνει καθορισμός στόχων,
στρατηγικής, πραγματοποίηση βελτιώσεων και έλεγχος των αποτελεσμάτων.
   Ανακεφαλαιώνοντας και λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που αποκομίσαμε,
καταλήγουμε σε ορισμένα πρώτα συμπεράσματα:
· Η βελτίωση των δημογραφικών δεδομένων και της απασχόλησης στη Μύκονο
κατά τη περίοδο 1991-2001 δείχνει ότι η τουριστική ανάπτυξη είχε ως
συνέπεια τη προσφορά θέσεων εργασίας με αποτέλεσμα να διατηρηθεί ο νέος
σε ηλικία πληθυσμός και να μεταναστεύσουν και νέοι, κυρίως αλλοδαποί.
· Η μείωση των τουριστικών αφίξεων και διανυκτερεύσεων που παρατηρείται
τα τελευταία χρόνια, αλλά και την έντονη εποχικότητα και συρρίκνωση της
διάρκειας της τουριστικής περιόδου που χαρακτηρίζει το νησί της Μυκόνου,
αποτελούν στοιχεία που υποδεικνύουν κρίση στην ελκυστικότητα του
προορισμού.
· Η έρευνα της ποιότητας δείχνει αρκετά ανησυχητικά στοιχεία παρά την
φαινομενικά καλή άποψη των τουριστών για το σύνολο του προορισμού.
· Η υπό μελέτη περιοχή ήδη φιλοξενεί πολύ μεγάλο αριθμό τουριστών,
επισκεπτών και παραθεριστών όπως φαίνεται από τα σχετικά δεδομένα ενώ η
φέρουσα ικανότητα τουλάχιστον ορισμένων κρίσιμων πόρων όπως είναι το
πόσιμο νερό έχει προ πολλού ξεπεραστεί. Προβλήματα παρουσιάζονται σε ότι
αφορά το κυκλοφοριακό και την ηχορύπανση, αλλά και την αλλαγή/υποβάθμιση
του τοπίου από την εντατική δόμηση. Δεν καταγράφηκαν προσπάθειες για τη
μείωση κατανάλωσης νερού και ενέργειας, ανακύκλωσης απορριμμάτων και
γενικότερα βελτίωσης περιβαλλοντικής επίδοσης φορέων και επιχειρήσεων,
γεγονός που έχει ως συνέπεια την ενίσχυση των πιέσεων προς τους
εξαιρετικά περιορισμένους φυσικούς πόρους του νησιού.
· Η μείωση της ποιότητας των τουριστών και των επισκεπτών τα τελευταία
χρόνια σαφώς και είναι αισθητή από την ταχύτατη αύξηση των
ενοικιαζομένων δωματίων και των καταστημάτων εστίασης χαμηλών κατηγοριών
(αναψυκτήρια, πρόχειρο φαγητό), γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τις
μαρτυρίες του ντόπιου πληθυσμού.
· Η υψηλή εποχικότητα του τουρισμού στη Μύκονο που υπογραμμίζει το
μονοδιάστατο του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει το νησί. Το
τελευταίο επιβεβαιώνεται και από το είδος των δραστηριοτήτων και των
εκδηλώσεων υπερτοπικού χαρακτήρα που αναπτύσσονται.
· Επιπρόσθετα, είναι έντονη η ανάγκη για επενδύσεις σε ανθρώπινο
δυναμικό εξειδικευμένο και εκπαιδευμένο που να μπορεί να ανταποκριθεί
στις αυξημένες ανάγκες της αγοράς και στον ολοένα αυξανόμενο
ανταγωνισμό. Ανταγωνισμός που φυσικά επεκτείνεται και στο τουριστικό
προορισμό συνολικά καθώς οι δυσμενείς εξωγενείς οικονομικοί παράγοντες
επηρεάζουν και την τουριστική δραστηριότητα και πρέπει να «αφυπνίσουν»
το τόπο όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα του.
· O ρόλος των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων αν και καθοριστικός, δεν
είναι ενεργός. Η μέχρι σήμερα επιτυχία και εικόνα του προορισμού
φαίνεται να παραμένει το βασικό ατού του. Πραγματοποιούνται σπασμωδικές,
ερασιτεχνικές και όχι οργανωμένες κινήσεις οργάνωσης και προβολής του
τουριστικού προορισμού, για τις οποίες κανείς δεν μπορεί να επιβεβαιώσει
την αποτελεσματικότητα τους, αφού δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα αξιόπιστες
και συστηματικές μέθοδοι μέτρησης τους.
· O χαμηλός βαθμός εξάρτησης του τουρισμού της Μυκόνου από τους Τ.O.
έχει ως συνέπεια την καλύτερη οικονομική απόδοση ανά τουρίστα σε σχέση
με ότι συμβαίνει με προορισμούς που κυριαρχούνται από τα οργανωμένα
πακέτα διακοπών.

Δυσκολία καταγραφής
   Είναι γνωστή η εξαιρετική δυσκολία καταγραφής και μέτρησης των
δεδομένων του τουριστικού δυναμικού στον ελληνικό χώρο. Η έλλειψη
επαρκών στατιστικών δεδομένων και μελετών έγκυρων και συγκρίσιμων μεταξύ
τους, δεν επιτρέπουν τη δημιουργία μιας καθαρής εικόνας για τον ελληνικό
τουρισμό, την εξέλιξη και τις προοπτικές του. Επιπλέον, πρέπει να
υπογραμμιστεί ότι η επιμονή της πλειοψηφίας των διεθνών, εθνικών και
τοπικών οργανισμών να εξετάζουν κύρια τα δεδομένα των αφίξεων των
διεθνών τουριστών στα τουριστικά καταλύματα, χωρίς όμως να εξετάζονται
οι πολλαπλές επιπτώσεις τους και πρακτικά να αγνοούν τον εσωτερικό
τουρισμό και όλους εκείνους που χρησιμοποιούν τα βοηθητικά και τα
ιδιωτικά καταλύματα, δεν μας επιτρέπει να πραγματοποιήσουμε μια σε βάθος
ανάλυση για τη βιωσιμότητα του τουρισμού όπως είναι σήμερα.
   Στην συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης, στο νησί της Μυκόνου, η έρευνα
που πραγματοποιήθηκε σαφώς και αντιμετώπισε τα προαναφερθέντα προβλήματα
καθώς και αρκετά άλλα. Η δευτερογενής έρευνα συχνά παρουσίασε
καθυστερήσεις ενώ κάποιες φορές υπήρξε και ολοκληρωτική έλλειψη
στοιχείων απαραίτητων για τοσκοπό της παρούσας εργασίας. Τα στοιχεία
αυτά αποτελούσαν αρμοδιότητα δημοσίων φορέων αν και όπως έγινε κατανοητό
κατά την εξέλιξη της εργασίας, παραλήφθηκαν ή αντικαταστάθηκαν. Σε
επίπεδο ξενοδοχειακών καταλυμάτων, ιδιαίτερα χαρακτηριστική ήταν η
επιφυλακτικότητα των επιχειρηματιών που αφορούσε στην ενημέρωση σχετικά
με τα οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης. Επιπρόσθετα, αν και σε
γενικές γραμμές η πρόθεση συνεργασίας εκ μέρους των ξενοδοχειακών
επιχειρήσεων ήταν ικανοποιητική, οι παρεχόμενες πληροφορίες δεν ήταν
πάντα ακριβείς και συνήθως αποτελούσαν εκτιμήσεις οι οποίες όμως δεν μας
δίνουν τη δυνατότητα να προβούμε σε ακριβή και ασφαλή συμπεράσματα.
   Είναι αλήθεια ότι για να υπάρξει σωστό και αξιοποιήσιμο αποτέλεσμα,
συνιστάται η συστηματική παρακολούθηση των επιμέρους δεικτών που
συνθέτουν κάθε εργαλείο προκειμένου να υπάρξει επίγνωση της πορείας του
προορισμού επί μια σειρά ετών. Αυτό δεν είναι όμως πάντα εφικτό λόγω
έλλειψης στοιχείων που διαθέτουν χρονολογική σειρά. Σε αρκετές
περιπτώσεις, ορισμένες μεταβλητές αποτελούν εκτιμήσεις των αρμόδιων
φορέων αφού δεν υπάρχουν διαθέσιμες οι αναγκαίες πληροφορίες για όλους
τους τουριστικούς προορισμούς.
   Επιπρόσθετα, θα πρέπει να γίνεται ένας σωστός συνδυασμός δεικτών που
θα συνθέτουν τα κατάλληλα μεθοδολογικά εργαλεία προκειμένου να
σχηματιστεί μια ολοκληρωμένη εικόνα του τουριστικού προορισμού. Ένας και
μόνο δείκτης (για παράδειγμα ο αριθμός των τουριστικών αφίξεων) ίσως
παρουσιάζει μια υπεραπλουστευμένη άποψη της πραγματικότητας που αν δεν
συνδυαστεί με τη μελέτη και άλλων δεικτών, είναι πιθανόν να οδηγήσει σε
συμπεράσματα που να είναι ανακριβή. Σε προορισμούς που παρουσιάζουν
έντονη κινητικότητα, όπως ο υπό μελέτη προορισμός, οι δείκτες μπορούν να
εφαρμοστούν και σε τακτική βάση καθώςκαι σε διαφορετικά τμήματα της
αγοράς προκειμένου να διαγνωστεί η πορεία και η επίδοση του τουριστικού
προορισμού στα επιμέρους ενδιαφέροντα θέματα κατά την πάροδο των χρόνων.

   Υπάρχουν δείκτες των οποίων η συστηματική μέτρηση θα μπορούσε να
είναι πραγματοποιήσιμη εάν υπάρξει η κατάλληλη και σταθερή πρωτοβουλία.
Η δυσκολία μέτρησης των πιο «περίπλοκων» δεικτών οι οποίοι δεν είναι
εύκολο να μετρηθούν σαφώς και με λεπτομέρεια, όπως για παράδειγμα η
ένταση της χρήσης των πόρων, ενώ αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους για το
μέλλον του προορισμού, μπορεί να ξεπεραστεί από τη χρήση σύγχρονων
τεχνολογιών (τηλεπισκόπηση, συστήματα γεωγραφικών πληροφοριών).
   Η έλλειψη διεθνώς αποδεκτών standards σε ότι αφορά τις οικονομικές,
κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις του προβλήματος οδηγεί στην
ανάγκη διαχρονικής και συγκριτικής παρακολούθησης της εξέλιξης των
μεγεθών. Ένας αρχικός δείκτης που αποτελέσει το «πρότυπο» και η μεταβολή
της κατάστασης σε σχέση με το δείκτη αυτό θα καταγράφει βελτίωση ή
επιδείνωση της πορείας.
   Μια οργανωμένη προσπάθεια συγκέντρωσης στοιχείων και συστηματικής
παρακολούθησης της κατάστασης και της εξέλιξης ενός τουριστικού
προορισμού, όμως, δεν θα μπορούσε να βασιστεί σε μεμονωμένες και
περιοδικές έρευνες. Απαραίτητη διαφαίνεται η σύσταση ενός φορέα που θα
είναι σε θέση να ασχοληθεί αποκλειστικά και μεθοδικά με τα
προαναφερθέντα ζητήματα. Ενός φορέα που θα συγκεντρώνει τα δεδομένα της
τουριστικής δραστηριότητας από τοπικούς, περιφερειακούς αλλά και
εθνικούς φορείς που κατέχουν τη πληροφορία και θα τα επεξεργάζεται με
απώτερο στόχο την διεξαγωγή αποτελεσμάτων ιδιαίτερα ωφέλιμων και
κρίσιμων για τη πορεία της τουριστικής δραστηριότητας στη περιοχή
μελέτης. O φορέας αυτός θα μπορούσε να αποτελέσει ένα τόπο σκέψης και
σύμπραξης για το σύνολο των άμεσων ή έμμεσων παραγόντων που αφορούν στον
τουρισμό, για μία καλύτερη ενημέρωση, απαραίτητο βήμα πριν τον όποιο
σχεδιασμό.
   Η δημιουργία ενός Παρατηρητηρίου Τουρισμού θα ήταν η ιδεατή και
απαραίτητη λύση που θα πρέπει να υιοθετήσουν οι αρμόδιοι φορείς του
τουριστικού προορισμού εάν και εφόσον ενδιαφέρονται για την διάγνωση της
πορείας της περιοχής και την πρόληψη ανεπιθύμητων καταστάσεων καθώς και
για την διαμόρφωση μιας ορθής και αποτελεσματικής τουριστικής πολιτικής,
που στην συγκεκριμένη περίπτωση, θα συμβάλλει στην αναζωογόνηση του
τουριστικού προορισμού και στην επίτευξη της βιώσιμης τουριστικής
ανάπτυξης.

Προώθηση του προορισμού
   Στη Μύκονο δεν διαπιστώθηκε μια οργανωμένη και συνειδητή προσπάθεια
υιοθέτησης μιας στρατηγικής, που να προσανατολίζεται στην αναβάθμιση της
ποιότητας του προορισμού και γενικότερα η συνολική διαχείριση του
προορισμού. Δεν υπάρχει ένα σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης που να
εντάσσεται σε ευρύτερο σχέδιο ανάπτυξης της Μυκόνου. Όλα βασίζονται στις
πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα ο οποίος καθοδηγείται από το άμεσο
κέρδος και από την δημιουργία υπεραξίας από την κατοχή γης ή ακινήτων
χωρίς τη μακροχρόνια προοπτική που έχει ανάγκη ο σχεδιασμός. Πολλές
φορές σε περιόδους κρίσης καταγράφονται από την πλευρά των
επιχειρηματιών κινήσεις «πανικού» που έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω
υποβάθμιση του προορισμού.
   Oι όποιες πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ενός προορισμού με ποιοτικές
προδιαγραφές, προέρχονται από πρωτοβουλία τοπικών ενώσεων ή επιχειρήσεων
(π.χ. σεμινάρια για κανόνες ασφάλειας στα ξενοδοχεία, εισαγωγή προτύπων
ποιότητας στις ξενοδοχειακές μονάδες κ.α) και εξαντλούνται τις πιο
πολλές φορές σε υποχρεωτικές από την νομοθεσία παρεμβάσεις.
   Δεν υπάρχει ούτε οργανωμένο σύστημα προώθησης της Μυκόνου με
συγκεκριμένη στοχοθεσία. ?λλωστε αυτό δεν είναι δυνατόν αφού μέχρι
σήμερα δεν υπάρχουν έρευνες που να εντοπίζουν τα ισχυρά και τα αδύνατα
σημεία του μυκονιάτικου τουρισμού σε σχέση με τις αλλαγές που
καταγράφονται στο τουριστικό στερέωμα (προσφορά) και στη συμπεριφορά των
καταναλωτών (ζήτηση).
   Σημαντικό στοιχείο για την εικόνα ενός προορισμού προς τους
επισκέπτες, αποτελεί το πώς παρέχονται οι τουριστικές πληροφορίες κατά
τη διάρκεια παραμονής τους. Oι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να σχεδιάσουν
ένα σύστημα τουριστικών πληροφοριών, που να συνάδει με τις απαιτήσεις
των τουριστών αλλά και τις προσδοκίες των τοπικών φορέων.
   Στη Μύκονο δεν υπάρχει μια αυτόνομη μονάδα παροχής τουριστικών
πληροφοριών (π.χ ένα Κέντρο Τουριστικών Πληροφοριών). Διαφημιστικά
φυλλάδια και έντυπα διανέμονται από το Δημαρχείο, το οποίο αν και
βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της χώρας δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το
ρόλο που ένα Κέντρο Πληροφοριών προορίζεται να κάνει (ενδεικτικά
αναφέρουμε ότι το Δημαρχείο δεν μπορεί να παραμείνει ανοιχτό τα
Σαββατοκύριακα, όπου ο αριθμός των τουριστών αυξάνεται).
   Την έλλειψη ενός οργανωμένου κέντρου πληροφόρησης των τουριστών,
υποκαθιστά η ύπαρξη των γραφείων της Ένωσης Ξενοδόχων Μυκόνου (σύνολο 2,
ένα στο παλαιό λιμάνι και ένα στο αεροδρόμιο) και του γραφείου
Ενοικιαζόμενων Δωματίων (στο παλιό λιμάνι). O ρόλος τους
προσανατολίζεται στην παροχή πληροφοριών για την εξεύρεση καταλύματος
και μόνο. Για οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες επιθυμούν οι τουρίστες να
λάβουν, πρέπει να ανατρέξουν σε τουριστικούς οδηγούς που συνήθως τους
προμηθεύονται από την χώρα τους.
   Βέβαια μεγάλη προσπάθεια γίνεται από τις Τοπικές Αρχές για την
προώθηση του προορισμού και τη διατήρηση της ηγετικής θέσης που κατέχει.
Αυτό αποφαίνεται από το σύνολο των δαπανών για δημόσιες σχέσεις,
διαφημίσεις και άλλες προωθητικές ενέργειες που το 2003 ανήλθαν περίπου
στα 175.000 ευρώ.
   Ωστόσο η προσπάθεια αυτή στερείται, στη πλειοψηφία των περιπτώσεων,
«επαγγελματικότητας» και σαφών στόχων και επομένως δεν μπορεί να είναι
αποτελεσματική. Παρόλο λοιπόν που οι Τοπικές Αρχές πραγματοποιούν
πολλέςδαπάνες για την προώθηση του νησιού, αυτές προσανατολίζονται
περισσότερο στη δημιουργία καλών δημοσίων σχέσεων. Αν και ένα
ολοκληρωμένο marketing plan θέτει ως βασικό παράγοντα επιτυχίας του τη
δημιουργία καλών δημοσίων σχέσεων από μόνο του, δεν μπορεί να αποτελεί
συστατικό ενός επιτυχημένου και μακρόχρονου σχεδίου τουριστικού
marketing.
   Η δημιουργία ενός συντονιστικού φορέα, που θα διυλίζει, θα
επεξεργάζεται τα αποτελέσματα της έρευνας αγοράς (market research) και
θα υλοποιεί το σχέδιο τουριστικής προβολής του νησιού είναι ίσως ο
επιθυμητός στόχος, αφού οι ήδη επιφορτισμένες υπηρεσίες του Δήμου
διεκπεραιώνουν τις όποιες ενέργειες προβολής-διαφήμισης. Το κενό
καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από τους tour-operators που όμως κατευθύνουν
τους τουρίστες σε περιόδους και σε περιοχές τις οποίες οι ίδιοι
έχουνεπιλέξει με γνώμονα τα δικά τους συμφέροντα και όχι την ανάπτυξη
των περιοχών υποδοχής.

(πηγή: ΑΠΟΨΗ)