Ανεµογεννήτριες και πουλιά
Κείµενο θέσης της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF Ελλάς για τη «σύγκρουση» των πουλιών µε τα αιολικά πάρκα
Η κλιµατική αλλαγή, ως η µεγαλύτερη απειλή για το φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, είναι πλέον µια επιστηµονικά ακλόνητη πραγµατικότητα. Οι αποδείξεις ότι η κλιµατική αλλαγή ήδη
επηρεάζει τα φυσικά οικοσυστήµατα και τα είδη χλωρίδας και πανίδας του πλανήτη είναι πλέον αδιαµφισβήτητες και καταιγιστικές. Εξίσου αδιαµφισβήτητο θεωρείται το γεγονός ότι η κλιµατική
αλλαγή είναι ανθρωπογενής και οφείλεται πρωτίστως στην έκλυση αερίων του θερµοκηπίου από τη βιοµηχανία παραγωγής ενέργειας και στην εξάρτησή της από ορυκτά καύσιµα.
Οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), µε βασικότερη την αιολική, αποτελούν τη µοναδική µέχρι στιγµής ελπίδα για παραγωγή «καθαρής» ηλεκτρικής ενέργειας, χωρίς εκποµπές διοξειδίου του
άνθρακα (CO2). Σύµφωνα µε τις διεθνείς δεσµεύσεις της χώρας, η Ελλάδα πρέπει να αυξήσει το ποσοστό συµµετοχής των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση του συνόλου της ενέργειας από 6,9% το 2005 στο 18% έως το 2020, πράγµα το οποίο µεταφράζεται σε συµµετοχή των ΑΠΕ κατά τουλάχιστον 35% στην ηλεκτροπαραγωγή.
Το µεγαλύτερο µέρος αυτής της αύξησης του µεριδίου των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή καλείται να καλύψει η -τεχνολογικά και οικονοµικά ώριµη- αιολική ενέργεια. Εκτιµάται, µάλιστα, ότι η Ελλάδα θα πρέπει έως το 2020 να έχει αναπτύξει τουλάχιστον 6.000-9.000 MW ηλεκτρικής ισχύος από αιολικά. Λαµβάνοντας ως δεδοµένο ότι η σηµερινή παραγόµενη ισχύς από τον άνεµο είναι µικρότερη από 1.000 MW, η άµεση ανάγκη για αύξηση των αιολικών πάρκων της χώρας είναι προφανής.
Όπως κάθε οικοδοµική δραστηριότητα, έτσι και τα αιολικά πάρκα επιφυλάσσουν επιπτώσεις, οι οποίες όµως µπορούν να προληφθούν και να αντιµετωπιστούν µε κατάλληλο σχεδιασµό, τόσο κατά την χωροθέτηση και την κατασκευή, όσο και κατά τη λειτουργία τους. Η σηµαντικότερη ανησυχία που προκύπτει από τη λειτουργία των αιολικών πάρκων αφορά τις επιπτώσεις τους στα πουλιά, ιδιαίτερα όταν η χωροθέτησή τους αφορά περιοχές ορνιθολογικού ενδιαφέροντος (κυρίως Ζώνες Ειδικής Προστασίας – ΖΕΠ της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ και µεταναστευτικούς διαδρόµους).
Ως κυριότερες και δυνητικά αρνητικές επιπτώσεις των αιολικών πάρκων στα πουλιά, η διεθνής επιστηµονική κοινότητα έχει καταγράψει τις εξής:
• Θνησιµότητα λόγω πρόσκρουσης στα κινούµενα πτερύγια, τους πύργους ή τις συνοδές εγκαταστάσεις, όπως τα αιωρούµενα καλώδια µεταφοράς ρεύµατος.
• Δηµιουργία εµποδίων στην κίνηση των πουλιών, µε αποτέλεσµα να παρεµποδίζεται η οικολογική σύνδεση από και προς περιοχές ζωτικής σηµασίας για τον κύκλο ζωής των πουλιών (περιοχές τροφοληψίας, αναπαραγωγής, διαχείµασης, κ.α.). Το πρόβληµα αυτό ενδέχεται να επιταθεί όταν σε µια κρίσιµη για τις µετακινήσεις περιοχή χωροθετηθούν πολλά
αιολικά πάρκα.
• Ενδεχόµενη αλλαγή χρήσης βιοτόπων, λόγω της κατάληψής τους από αιολικές εγκαταστάσεις και λόγω των επεµβάσεων κατά τη φάση της κατασκευής. Η πρόβλεψη τέτοιων κινδύνων και η προληπτική αντιµετώπισή τους, στη βάση της αρχής της προφύλαξης, είναι απαραίτητη προϋπόθεση, ώστε οι περιβαλλοντικές ωφέλειες που προκύπτουν από τα αιολικά πάρκα να είναι ξεκάθαρες και να µην αµαυρώνονται από περιστατικά υποβάθµισης της πολύτιµης ελληνικής ορνιθοπανίδας. Ενεργώντας µε βάση την αρχή αυτή διασφαλίζεται απερίσπαστη λειτουργία των ΑΠ, ώστε, κατά το δυνατόν, να µην προκύψουν προβλήµατα µε την κείµενη περιβαλλοντική νοµοθεσία.
Α. Απαραίτητες ενέργειες ορθής χωροθέτησης
Εντός των ορίων ΖΕΠ θα πρέπει απαραιτήτως να:
1. Προηγηθεί της επένδυσης µια ενδελεχής εκτίµηση της υπέρτερης καταλληλότητας της συγκεκριµένης περιοχής, έναντι άλλων. Με έρευνα στο πεδίο (ορνιθολογική µελέτη) ειδών και χρήσης βιοτόπου, διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους, θα πρέπει να αποτυπωθεί όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα της ορνιθολογικής σηµασίας της περιοχής. Η µελέτη αυτή θα πρέπει να αποτελεί τµήµα της ΜΠΕ του έργου και να θεωρείται απαιτούµενο έγγραφο για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων του έργου. Η απουσία συγκεκριµένων προδιαγραφών για αυτές τις µελέτες είναι µια σηµαντική έλλειψη που θολώνει το τοπίο της χωροθέτησης αιολικών εντός ΖΕΠ και θα πρέπει να αντιµετωπιστεί µε ευθύνη του ΥΠΕΧΩΔΕ, σε συνεργασία µε τους σχετικούς µε το αντικείµενο ακαδηµαϊκούς φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Οι ορνιθολογικές µελέτες πρέπει να οδηγούν στην επιλογή συγκεκριµένων θέσεων, στις οποίες µπορούν να τοποθετηθούν οι Α/Γ (έναντι εναλλακτικών) και θα βοηθήσουν να γίνουν η τελευταίες διορθώσεις στην τοποθέτηση των Α/Γ, ελαχιστοποιώντας κατά το δυνατόν την πιθανότητα πρόσκρουσης των προστατευόµενων ειδών πουλιών µε τα περιστρεφόµενα πτερύγια των ΑΓ.
2. Εκπονηθεί εκτίµηση της φέρουσας ικανότητας για τις ΖΕΠ σε επίπεδο Περιφέρειας, το κόστοςκαι τον συντονισµό της οποίας θα αναλάβει η οικεία Περιφέρεια.
Β. Απαραίτητες ενέργειες ορθής λειτουργίας
Κατά τη φάση λειτουργίας ενός αιολικού πάρκου, εντός των ορίων των προαναφεροµένων κατηγοριών περιοχών, είναι απαραίτητη η εκ των προτέρων πρόβλεψη και η λειτουργία συστήµατος
παρακολούθησης των προσκρούσεων πουλιών στις ανεµογεννήτριες.
Γ. Αντιµετώπιση επιπτώσεων κατά τη λειτουργία
Με βάση τα αποτελέσµατα της παρακολούθησης της συµπεριφοράς της ορνιθοπανίδας της περιοχής προς τις ανεµογεννήτριες, θα πρέπει να εξεταστούν λύσεις προσαρµογής του αιολικού
πάρκου, ώστε να µειωθούν κατά το δυνατόν οι επιπτώσεις του στα πουλιά. Πιθανές λύσεις, ανάλογα µε τις επιπτώσεις που θα καταγραφούν, είναι οι εξής:
- Μόνιµη παρακολούθηση της κίνησης των πουλιών κατά την περίοδο µετανάστευσης και θέση των ανεµογεννητριών εκτός λειτουργίας κατά τη διάβαση
- Περιστασιακή ή µόνιµη θέση εκτός λειτουργίας συγκεκριµένων «προβληµατικών» ανεµογεννητριών
Έµφαση: Αιολικά πάρκα και πουλιά στη Θράκη
Η εξαιρετική ορνιθολογική σηµασία της Θράκης (νοµοί Ροδόπης και Έβρου), κυρίως για τα µεγάλα αρπακτικά και τα παρυδάτια, αποτυπώνεται εύγλωττα από την ύπαρξη 8 ΖΕΠ και πολλών διεθνούς σηµασίας προστατευόµενων βιοτόπων, όπως τα Εθνικά Πάρκά Δαδιάς-Λευκίµης-Σουφλίου, Δέλτα Έβρου, και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης .
Η περιοχή του κεντρικού και βόρειου νοµού Έβρου και βόρειου νοµού Ροδόπης µε τµήµα της Ξάνθης είναι απλά η σηµαντικότερη περιοχή για τα αρπακτικά πουλιά στην Ελλάδα και σίγουρα µία
από τις σηµαντικότερες στην Ευρώπη. Σε όλη αυτή την περιοχή έχουν παρατηρηθεί 36 από τα 38 ηµερόβια αρπακτικά, ενώ περιλαµβάνει τον τελευταίο πληθυσµό Μαυρόγυπα, απαντώνται τρία είδη γυπών και φωλιάζουν 20-22 είδη.
Ειδικά όσον αφορά το Εθνικό Πάρκο Δαδιάς-Λευκίµης-Σουφλίου, η σηµαντική αυτή περιοχή έχει χαρακτηρισθεί ως «γη των αρπακτικών». Είναι µια από τις ελάχιστες περιοχές της Ευρώπης όπου συνυπάρχουν τα τρία από τα τέσσερα ευρωπαϊκά είδη γυπών (µαυρόγυπας, όρνιο και ασπροπάρης) εκ των οποίων τα δύο είναι παγκόσµια απειλούµενα. Ειδικά ο τοπικός πληθυσµός
του µαυρόγυπα είναι ο τελευταίος του αρχικά µεγάλου πληθυσµού της Βαλκανικής. ?λλο σηµαντικό χαρακτηριστικό της Δαδιάς, αλλά και της ευρύτερης ορεινής περιοχής, είναι το µωσαϊκό βιοτόπων και η χαµηλής έντασης εκµετάλλευση των φυσικών πόρων. Αυτό το τοπίο έχει συµβάλει ουσιαστικά στην υψηλή βιοποικιλότητα της περιοχής, στην οποία συµπεριλαµβάνονται σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας. Αξιοσηµείωτο επίσης είναι ότι τα αρπακτικά που ζουν στη Δαδιά µετακινούνται προς αναζήτηση τροφής σε µια τεράστια περιοχή που εκτείνεται ως το Δέλτα Έβρου και τη Ροδόπη και εισχωρούν στη γειτονική Βουλγαρία και την Τουρκία. Παράλληλα, στην ευρύτερη περιοχή φωλιάζουν ή διαχειµάζουν ή διέρχονται κατά τη µετανάστευση σπάνια επικρατειακά αρπακτικά όπως ο Βασιλαετός (Aquila heliaca), ο Θαλασσαετός (Haliaeetus albicilla), ο Στικταετός (Aquila clanga), ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos), η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), ο Πετρίτης (Falco peregrinus), ο Γερακαετός (Hieraaetus pennatus), ο Κραυγαετός (Aquila pomarina) καθώς και ο Ασπροπάρης (Neophron percnopterus), ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonora) και ο Μαυροπελαργός (Ciconia nigra), είδη του Παραρτήµατος Ι της 79/409/ΕΟΚ. Για έξι από αυτά τα είδη η περιοχή αποτελεί το προπύργιό τους στη χώρα.
Σε αντίθεση µε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ο Νοµός Έβρου παρουσιάζει το πλεονέκτηµα ότι έχει µελετηθεί µε συνέπεια και για πολλά χρόνια, ως αποτέλεσµα της σταθερής επιστηµονικής
παρουσίας του WWF Ελλάς από το 1992 στην περιοχή. Τα διαθέσιµα δεδοµένα δείχνουν µε αρκετή σαφήνεια τις χρήσεις των βιοτόπων από τα διάφορα είδη πουλιών και υποδεικνύουν θέσεις
αποκλεισµού για τη χωροθέτηση αιολικών πάρκων. Αυτά τα επιστηµονικά δεδοµένα παρέχουν επίσης πολύτιµη γνώση και σηµαντική εγγύηση για µεγάλο βαθµό ασφάλειας των επενδύσεων,
ώστε αυτές να µην έρθουν σε σύγκρουση µε τις ανάγκες προστασίας της βιοποικιλότητας. Για τον σκοπό αυτόν, η επιστηµονική οµάδα του WWF Ελλάς στη Δαδιά επεξεργάζεται πρόταση για την καλύτερη χωροθέτηση των αιολικών πάρκων, η οποία θα ανακοινωθεί τον Σεπτέµβριο 2008 και θα κοινοποιηθεί σε όλες τις αρµόδιες αρχές και εταιρείες που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για αιολικές επενδύσεις στην περιοχή. Σε πρώτη φάση, ως προφανής ζώνη αποκλεισµού προβάλλουν τα Εθνικά Πάρκα Δαδιάς, Δέλτα Έβρου και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης συµπεριλαµβανόµενης και της ενδιάµεσης αυτών ζώνης.
30 Ιουλίου 2008
Υπεύθυνοι επικοινωνίας
- Κωνσταντίνος Λιαρίκος, Υπεύθυνος Περιβαλλοντικών Προγραµµάτων, c.liarikos@wwf.gr
- Θεοδότα Νάντσου, Υπεύθυνη Πολιτικής, tnantsou@wwf.gr
WWF Ελλάς
Φιλελλήνων 26
105 58 Αθήνα
Τηλ: 210 3314893
Φαξ: 210 3247578
http://www.wwf.gr
http://politics.wwf.gr
............................................................
ΑΠΟΡΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΤΗΣ ΕΥΠΛΟΙΑΣ
Διαβάζοντας το κείμενο του WWF μου μένει μια απορία:
"Όταν οι συντάκτες-επιστήμονες
χρησιμοποιούν εκφράσεις του τύπου :
"...όσο το δυνατόν..."
ή
"...κατά το δυνατόν..."
τι ακριβώς εννοούν ;
