Το πρότυπο της ανάπτυξης στην μεταπολεμική Ελλάδα προσανατολίζεται στη στήριξη του ατομικού πλουτισμού σε βάρος της μέριμνας για τα «κοινά» και της πραγματικής ανάπτυξης του τόπου. Τελευταία μάλιστα, παρατηρείται η εισαγωγή νέων πολιτισμικών και πολιτικών ηθών στην χώρα που διαμορφώνουν ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης. Αυτό το πρότυπο βασίζεται στην αξιοποίηση παρασίτων και μπορεί να παρουσιαστεί με εκπληκτική καθαρότητα χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της Marcalina Hellenica (M.H.).

Το παράσιτο Marcalina Hellenica (M.H.) είναι το έντομο με το οποίο εμβολιάσθηκαν τα δένδρα σε πευκοδάση της Ελλάδος και τα πεύκα πόλεων για να αυξηθεί η παραγωγή μελιού με την εύκολη αξιοποίηση από τις μέλισσες του μελιτώματος που παράγουν τα παράσιτα-έντομα και το οποίο αναπτύσσεται πάνω στον κορμό και τους κλάδους των πεύκων. Η επιχείρηση έγινε με τη συνεργασία των μελισσοκόμων, της αρμόδιας διεύθυνσης του Υπουργείου Γεωργίας και της πολιτικής ηγεσίας. Η χρηματοδότηση εξασφαλίστηκε από Κοινοτικούς πόρους (ΚΠΣ). Η επιχείρηση υλοποιήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας με το γνωστό εργαλείο των επιδοτήσεων μεταξύ 1989 και 2000. Η παραγωγή του μελιού αυξήθηκε όπως αυξήθηκαν και τα έσοδα των παραγωγών χωρίς ιδιαίτερο κόπο. Με την πάροδο του χρόνου όμως τα πεύκα-τροφοδότες του εντόμου άρχισαν να εξαντλούνται από την συστηματική και έντονη απομύζηση των χυμών τους από τα έντομα και να ξηραίνονται τμηματικά. Ήδη τα προβλήματα που καταγράφονται είναι πολύ έντονα τόσο μέσα σε αστικές περιοχές όσο και σε πευκοδάση (π.χ. πευκοδάση του Ν. Χανίων). Τα πεύκα και τα πευκοδάση καταστρέφονται. Δυνατότητες παρέμβασης με χημικά εναντίον του εντόμου-παράσιτου θεωρητικά υπάρχουν αλλά είναι μη εφαρμόσιμες για δύο λόγους. Μέσα στις αστικές περιοχές δεν επιτρέπεται η χρήση χημικών για λόγους προστασίας της υγείας των κατοίκων. Γενικότερα, όμως, η εφαρμογή χημικών για την καταπολέμηση των παρασίτων δεν είναι εφικτή – υπάρχει κίνδυνος να χαρακτηρισθεί το Ελληνικό μέλι δηλητηριώδες!

Τελικά η ανάπτυξη του τομέα της παραγωγής μελιού μέσω της αξιοποίησης παρασίτων δεν υπήρξε βιώσιμη. Αποδεικνύεται εφήμερη και ήδη ξεφουσκώνει συμπαρασύροντας στην καταστροφή ολόκληρα πευκοδάση καθώς και το ελάχιστο αστικό πράσινο των πεύκων. Οι επιδοτήσεις χρησιμοποιήθηκαν για να ωφελήσουν βραχυπρόθεσμα μια μικρή ομάδα παραγωγών αλλά καταστρέφουν μακροχρόνια φυσικούς πόρους, την ποιότητα ζωής των πολιτών και τους ίδιους τους παραγωγούς. Θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για την αναβάθμιση της χλωρίδας που αποφέρει υψηλής ποιότητας μέλι με μακροπρόθεσμα πολλαπλά οφέλη για τους παραγωγούς, την Ελληνική οικονομία, την ποιότητα ζωής των κατοίκων και το φυσικό περιβάλλον. Μόνο που τα οφέλη αυτά δεν θα ήταν άμεσα και εύκολα για τους λίγους ενδιαφερόμενους!

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του πρότυπου ανάπτυξης μέσω της αξιοποίησης παρασίτων το οποίο εξαπλώνεται ταχύτητα σαν «ήθος ανάπτυξης» και βρίσκει ήδη πολλαπλές εφαρμογές στην χώρα;

•    Η χρηματοδότηση, που προέρχεται από Κοινοτικά κονδύλια και χρήματα των φορολογούμενων, ενώ θα έπρεπε να είχε σαν βασικό στόχο την βιώσιμη ανάπτυξη, στοχεύει στην χρηματοδότηση του εύκολου και βραχυχρόνιου πλουτισμού κάποιων ατόμων ή ομάδων. Ποιος έχει ελέγξει τη διαδικασία της λήψης αυτών ή παρόμοιων αποφάσεων και ποιος έχει αναλάβει τις πολιτικές και τις τεχνικές ευθύνες για την συγκεκριμένη ζημιογόνο χρήση των επιδοτήσεων (ή παρόμοιων χρηματοδοτήσεων);

•    Η εκπαίδευση πολιτών και παραγωγικών ή κοινωνικών ομάδων στην «επιδοτούμενη τεμπελιά» και στο εύκολο κέρδος, αδιαφορώντας για τις μακροχρόνιες συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον, στα ήθη και τον πολιτισμό, στην ποιότητα της ζωής, στην ποιότητα των προϊόντων. Αναπτύσσεται, έτσι, μια νοοτροπία που οδηγεί τους πολίτες στα καφενεία περιμένοντας να εισπράξουν, τους μετανάστες στα χωράφια περιμένοντας να αγοράσουν την επιχείρηση του αφεντικού και την κοινωνία να αναζητεί τρόπους να εκμεταλλευθεί και άλλες επιδοτήσεις όταν θα έπρεπε να εκπαιδεύεται σε τρόπους παραγωγής που οδηγούν στη βιώσιμη οικονομική και κοινωνικο-πολιτιστική ανάπτυξη.

•    Η κοντόφθαλμη θεώρηση των συστατικών του όρου «ανάπτυξη»: αναρωτήθηκε κανείς τι γράφει το μέλι που προέρχεται από τις περιοχές όπου οι μέλισσες αξιοποιούν το μελίτωμα των εντόμων-παρασίτων; «Εκλεκτό Ελληνικό μέλι από ...παράσιτα»; Ή τι σημαίνει ανάπτυξη με βάση την βελτίωση της ποιότητας και την αυστηρών προδιαγραφών πιστοποίησης των προϊόντων με αντίστοιχη διασφάλιση υψηλής προστιθέμενης αξίας σε αντίθεση με τη βραχυχρόνια εκμετάλλευση φυσικών πόρων για μαζική παραγωγή ποιοτικά κατώτερων προϊόντων που μοιραία οδηγεί στην υποβάθμιση της ίδιας της παραγωγικής βάσης;

•    Η αχρήστευση του παραγωγικού ιστού της χώρας μέσα από την εξάντληση και κατασπατάληση των φυσικών πόρων της χάριν του πρόσκαιρου και κυρίως εύκολου και επιδοτούμενου κέρδους ιδιωτών και ομάδων ενδιαφερομένων.

•    Η πληρωμή του λογαριασμού για τη καταλήστευση και καταστροφή των φυσικών πόρων, μετά την κατασπατάληση Κοινοτικών κονδυλίων και χρημάτων των φορολογουμένων, μεταφέρεται στο κοινωνικό σύνολο. Ποιος θα φροντίσει να αποκαταστήσει πευκοδάση και πεύκα αστικών περιοχών τώρα; Ποιος θα χρηματοδοτήσει την όποια εφικτή λύση αποκατάστασης; Όχι βέβαια αυτοί που οργάνωσαν και διαχειρίστηκαν ούτε αυτοί που εκμεταλλεύτηκαν το συγκεκριμένο πρότυπο ανάπτυξης. Όσοι εισέπραξαν...εισέπραξαν. ?λλοι πληρώνουν τις ζημιές! Πολλαπλώς!

Αν στη θέση του πευκοδάσους μπουν οι φυσικοί πόροι της χώρας και στη θέση της αξιοποίησης των παρασίτων οι επιδοτούμενες δράσεις απομύζησης φυσικών πόρων (π.χ. από τον αναπτυξιακό νόμο), στη θέση των μελισσοκόμων οι τοπικές κοινωνίες που προσδοκούν βραχυχρόνια, εύκολα κέρδη από την αξιοποίηση διαφόρων «παρασίτων» με εργαλείο τις επιδοτήσεις, ίσως και τις πυρκαγιές, θα καταλήξουμε στα ίδια συμπεράσματα. Βραχυχρόνια, η ομάδα των «παρασίτων» θα απορροφήσει τις επιδοτήσεις και θα καταναλώσει τους φυσικούς πόρους. Οι τοπικές κοινωνίες θα κερδίσουν (ίσως) κάποια βραχυχρόνια, εύκολα κέρδη. Αλλά στο τέλος, καθώς θα έχουν χαθεί οριστικά οι φυσικοί πόροι που εξασφαλίζουν την βιωσιμότητα και την αειφορία του τόπου, θα πληρώνουν μια ζωή, αυτοί και τα παιδιά και τα εγγόνια τους... Μαζί θα έχουν χάσει και το ήθος τους και κυρίως τη δυνατότητα παραγωγής πολιτισμού.

Δημήτριος Μπριασούλης, Καθηγητής
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Εκτενέστερη έκδοση άρθρου που δημοσιεύθηκε στην καθημερινή:
http://www.ekathimerini.gr/4Dcgi/4Dcgi/_w_articles_civ_12_20/07/2008_278319