ΓΥΑΡΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ
Του Γιώργου Πετρόπουλου

Στο στόχαστρο επιχειρηματικών συμφερόντων
Ετοιμα τα σχέδια από δύο ομίλους για την κατασκευή αιολικού πάρκου στο νησί
Οι αλλαγές, που προωθεί η κυβέρνηση στο χωροταξικό, επιταχύνουν τις εξελίξεις

Θετική στην επένδυση η τοπική εξουσία

Από νομοθετική άποψη, δεν προωθήθηκε σχετικό Προεδρικό Διάταγμα που να ορίζει με ακρίβεια τις χρήσεις γης, το τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται ως δραστηριότητα στο νησί 

Στο στόχαστρο μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων που επενδύουν στην ενέργεια έχει μπει η Γυάρος. Το ισχυρό αιολικό της δυναμικό, που υπόσχεται και μεγάλα κέρδη δε θα μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητους επιχειρηματίες στον κλάδο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Αλλωστε, το κεφάλαιο, από την ίδια του τη φύση, μπορεί να ανακαλύπτει - και να προσεγγίζει χωρίς συναισθηματισμούς, φόβους και ταμπού - το κέρδος με απείρως μεγαλύτερη ευκολία απ' ό,τι ο κυνηγός το θήραμά του. Το θέμα με τη Γυάρο, φυσικά δεν είναι καινούργιο, είναι όμως πάντοτε επίκαιρο και όπως θα δείξουμε στη συνέχεια, αυτή την περίοδο ενδέχεται να βρεθεί στο προσκήνιο των ...επενδυτικών εξελίξεων.

Η Γυάρος ως ιστορικός τόπος και η ...μέθοδος της εγκατάλειψης

Η Γυάρος διοικητικά ανήκει στο Δήμο Ανω Σύρου και ιδιοκτησιακά στο υπουργείο Πολιτισμού. Αν και ως τόπος μαρτυρίου (φυλακή όπου υπέβαλλαν τους πολιτικούς κρατούμενους σε αφάνταστα βασανιστήρια) δεκάδων χιλιάδων αγωνιστών έχει τεράστια ιστορική σημασία, η Πολιτεία άργησε προκλητικά να προχωρήσει στα ανάλογα μέτρα προστασίας. Κι όταν το έκανε, αρκέστηκε μόνο στη λήψη των άκρως αναγκαίων μέτρων, στα τυπικά δηλαδή νομοθετικά βήματα, τα οποία ουδέποτε συνοδεύτηκαν με τις αναγκαίες πράξεις.

Το Σεπτέμβρη του 2001 δημοσιεύτηκε απόφαση του τότε υπουργού Αιγαίου Ν. Σηφουνάκη (ΦΕΚ 772/19-9-2001, τεύχος Δ΄», με την οποία «Χαρακτηρίζονται διατηρητέα το κτίριο των φυλακών καθώς και όλα τα κτίρια, εγκαταστάσεις και κατασκευές, που βρίσκονται στις περιοχές των πέντε (5) όρμων της νήσου Γυάρου». Τρεις μήνες αργότερα, με απόφαση του τότε υπουργού Πολιτισμού Ευ. Βενιζέλου (ΦΕΚ 1680/17-12-2201, τεύχος Β΄), η Γυάρος χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος και τα κτίριά της διατηρητέα. Η απόφαση έλεγε χαρακτηριστικά: «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό τόπο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/50, τη νήσο Γυάρο ή Γιούρα που βρίσκεται στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων και διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Ανω Σύρου, διότι αποτελεί σημαντικό χώρο ιστορικής μνήμης που έχει αναπόσπαστα συνδεθεί με την ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Αποτελεί ζωντανή μαρτυρία των αγώνων του ελληνικού λαού για ελευθερία και δημοκρατία, σύμβολο καταδίκης των βασανιστηρίων και του περιορισμού των δημοκρατικών ελευθεριών. Επίσης, χαρακτηρίζουμε ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία το κτίριο των φυλακών, καθώς και όλα τα κτίρια, εγκαταστάσεις και κατασκευές, που βρίσκονται στις περιοχές των πέντε (5) όρμων στη νήσο Γυάρο».

Στη συνέχεια, ανατέθηκε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο η εκπόνηση μελέτης για τη δημιουργία διαδρόμων σε όλο το χώρο των στρατοπέδων για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, με την τοποθέτηση σε κατάλληλες θέσεις αναθηματικών πλακών ιστορικής επεξήγησης όλων των περιόδων λειτουργίας των στρατοπέδων. Η μελέτη αυτή εγκρίθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού το Φλεβάρη του 2005. Από τότε, όμως, κανένα έργο δεν υλοποιήθηκε, καμία υπόσχεση δεν έγινε πράξη για τη συντήρηση και ανάδειξη των ιστορικών μνημείων ειδικά, κι ολόκληρου του νησιού γενικότερα ως ιστορικού τόπου. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι τη Γυάρο επισκέφθηκαν δύο πρωθυπουργοί, ο Κ. Σημίτης και ο Κ. Καραμανλής. Ούτε καν ο καθαρισμός του νησιού από βλήματα του Πολεμικού Ναυτικού - που έχουν απομείνει από ασκήσεις στην περιοχή - δεν έχει γίνει. Ούτε ένας φύλακας για να ελέγχει τον ιστορικό τόπο δεν έχει διοριστεί.

Επίσης, από νομοθετική άποψη, δεν προωθήθηκε σχετικό Προεδρικό Διάταγμα που να ορίζει με ακρίβεια τις χρήσεις γης, το τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται ως δραστηριότητα στο νησί.

Ετσι, σήμερα η Γυάρος μαστίζεται από την εγκατάλειψη και τη μανία της φθοράς του χρόνου. Ταυτόχρονα, απειλείται από την παράνομη κτηνοτροφία και την καταπάτηση, αν και υπάρχει πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής των καταπατητών - κτηνοτρόφων του προϊσταμένου της Κτηματικής Υπηρεσίας Κυκλάδων (αριθμ. 1596/08.04.2003). Οπως έχουν καταγγείλει οι αντιστασιακές οργανώσεις, το νεκροταφείο των πολιτικών κρατουμένων 1947- 1952 βεβηλώνεται συνεχώς, ενώ το κτίριο της φυλακής και άλλες εγκαταστάσεις έχουν μετατραπεί σε κοπρώνες και χώρους σταβλισμού.

Η εγκατάλειψη της Γυάρου από τις εκάστοτε κυβερνήσεις ασφαλώς δεν είναι τυχαία και το κυριότερο δεν οφείλεται σε οικονομική δυσπραγία. Στην πραγματικότητα - όπως και στην περίπτωση της Μακρονήσου - πρόκειται για μια πολιτική πρακτική που αποσκοπεί στον εκβιασμό του λαού, των πολιτικών και κοινωνικών οργανώσεων (που είναι συνδεδεμένες με την ιστορία του νησιού), ούτως ώστε να προωθηθούν εύκολα τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα: Θέλετε να αναδειχτεί ο ιστορικός τόπος της Γυάρου, θέλετε έργα και υποδομές γι' αυτό το σκοπό; Μόνο αν πατήσουν το νησί οι επιχειρήσεις ίσως γίνει κάτι τέτοιο. Αυτό είναι το δίλημμα που τίθεται με τη μέθοδο της εγκατάλειψης.

Ποιοι θέλουν να επενδύσουν στη Γυάρο
Το ενδιαφέρον για τη Γυάρο των επιχειρηματικών ομίλων, που δραστηριοποιούνται στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, άρχισε να γίνεται έντονο και φανερό το 2005. Εκείνη τη χρονιά, ο όμιλος εταιρειών ITA (International Technological Applications SA - ITA Διεθνείς Τεχνολογικές Εφαρμογές ΑΕ) πραγματοποίησε μία μελέτη για τις δυνατότητες αξιοποίησης του νησιού στον τομέα της ενέργειας, δεδομένου ότι έχει ισχυρό αιολικό δυναμικό. Οπως έχει δηλώσει στο παρελθόν - και επανέλαβε στον «Ρ» - ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Αντώνης Γερασίμου η μελέτη εκείνη κατέληξε στα εξής συμπεράσματα: Στη Γυάρο μπορεί να δημιουργηθεί ένα από τα μεγαλύτερα αιολικά πάρκα στην Ευρώπη που θα έχει εγκατεστημένη ισχύ 300 MW και θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια 1 εκατομμυρίου MWh το χρόνο, γεγονός που σημαίνει ότι η χώρα θα εξοικονομεί 250.000 τόνους πετρελαίου ετησίως, ενώ θα απαλλαγεί και από 785.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα». Μια τέτοια επένδυση απαιτεί τη χρησιμοποίηση ολόκληρου του νησιού, αλλά η εταιρεία ΙΤΑ διαβεβαιώνει ότι αυτό θα γίνει «κάτω από αυστηρές προδιαγραφές και με πλήρη σεβασμό στην ιστορία του νησιού» ενώ, η εταιρεία που θα αναλάβει το έργο «θα αναλάβει και το κόστος υλοποίησης του έργου ανάδειξης του ιστορικού χώρου μνήμης της Γυάρου, καθώς και της λειτουργίας του».

Για την υλοποίηση της μελέτης της ΙΤΑ συγκροτήθηκε κοινοπραξία εταιρειών με την επωνυμία ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΥΚΛΑΔΩΝ (ΕΚΑΠΕΚ). Την κοινοπραξία αποτελούν οι εταιρείες: J&P ΑΒΑΞ (με ποσοστό 45%), ΓΕΚ- ΤΕΡΝΑ (με ποσοστό 45%) και ΙΤΑ (με ποσοστό 10%). Η κοινοπραξία, το 2005, κατέθεσε την επενδυτική της πρόταση στο υπουργείο Πολιτισμού (είναι το αρμόδιο υπουργείο που πρέπει να δώσει το «πράσινο φως», λόγω του ότι η Γυάρος έχει χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος). Η επενδυτική εκείνη πρόταση απορρίφθηκε και η κοινοπραξία επανήλθε με νέα, βελτιωμένη.

Σύμφωνα με τη, νέα, πρότασή του, το ΕΚΑΠΕΚ θα φτιάξει στη Γυάρο - αξιοποιώντας όλο το νησί - αιολικό πάρκο εγκατεστημένης ισχύος 288 MW. Επίσης, θα υλοποιηθεί η μελέτη του ΕΜΠ για την ανάδειξη του ιστορικού τόπου και - ανάμεσα στα άλλα - θα φτιαχτεί λιμανάκι για να είναι δυνατή η πρόσβαση στο νησί.

Την ίδια χρονική περίοδο που έγιναν οι προαναφερόμενες κινήσεις για την επιχειρηματική αξιοποίηση της Γυάρου από τις παραπάνω εταιρείες, ένας άλλος επιχειρηματικός όμιλος, ο ΕΛΛΑΚΤΩΡ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ - ΑΚΤΩΡ), συμφερόντων Μπόμπολα, έκανε τα δικά του, παρόμοια, σχέδια. Η θυγατρική του ομίλου ΑΙΟΛΙΚΗ ΟΛΥΜΠΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ, στην έκθεση του ΔΣ της για την οικονομική χρήση του 2005 ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η εταιρεία κατά τη διάρκεια της χρήσης του 2005 προώθησε την ανάπτυξη των εξής έργων: Δύο αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος 100 MW στη Ν. Γυάρο, Κυκλάδων». Το 2006 η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΕ, θυγατρική του ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ κυκλοφόρησε πολυσέλιδο έντυπο με τίτλο «Ανάπτυξη αιολικού πάρκου 100 MW στη Ν. Γυάρο». Στο έντυπο για το θέμα αναφέρεται: «Η ετήσια παραγωγή του αιολικού πάρκου στη Γυάρο αναμένεται να είναι της τάξης των 350.000.000 kWh ανά έτος». Ο Αιολικός Σταθμός στη Γυάρο «ισχύος 100MW θα καλύπτει το 60% - 65% της ζήτησης των ΚΥΚΛΑΔΩΝ σε ηλεκτρική ενέργεια το 2010» και η συμβολή του «στην ετήσια εξοικονόμηση συμβατικών καυσίμων είναι 25.800 ΤΙΠ, δηλαδή εξοικονόμηση πόρων 12 εκατομμυρίων ευρώ. Η συμβολή του «στην ετήσια αποφυγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα είναι 350.000 τόνοι περίπου». Η εταιρεία υπόσχεται ότι δε θα θιγεί το περιβάλλον και ότι θα δημιουργηθούν υποδομές και θέσεις εργασίας «για τη λειτουργία, συντήρηση και φύλαξη τόσο του αιολικού πάρκου αλλά και των ιστορικών κτιριακών εγκαταστάσεων και μνημείων του νησιού». Επίσης, ότι θα δοθεί δυνατότητα για ανάδειξη της ιστορίας του νησιού μέσα από εκπαιδευτικές επισκέψεις σχολείων κ.λπ. Το σλόγκαν της εταιρείας που συνοδεύει τα επενδυτικά της σχέδια υπόσχεται ότι «Η ΓΥΑΡΟΣ ΑΥΡΙΟ (θα είναι) ένα νησί γεμάτο ιστορία και μνήμες... Ζωντανό και συνδεδεμένο με το μέλλον», ενώ σήμερα είναι «Ενα νησί γεμάτο ιστορία και μνήμες αλλά... και στην απομόνωση και στην εγκατάλειψη».

Ο όμιλος ΕΛΛΑΚΤΩΡ, μέσω της θυγατρικής του ΑΙΟΛΙΚΗ ΟΛΥΜΠΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ έχει καταθέσει - όπως και η κοινοπραξία ΕΚΑΠΕΚ - φάκελο με την επενδυτική του πρόταση στο υπουργείο Πολιτισμού.

Τι μαγειρεύεται;

Και οι δύο επενδυτικές προτάσεις - του ΕΚΑΠΕΚ και του ΕΛΛΑΚΤΩΡ - εκκρεμούν στο υπουργείο, στην αρμόδια Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Τελευταία - όπως πληροφορηθήκαμε στη διάρκεια της έρευνάς μας - οι φάκελοι αυτοί βρίσκονταν στα χέρια του υπουργού Μ. Λιάπη, ο οποίος τους είχε ζητήσει για ενημέρωσή του. Αυτό θα μπορούσε να μη σημαίνει τίποτα, μπορεί όμως και να σημαίνει πολλά.

Στις 29-7-2008, μετά τη συνεδρίαση της Κυβερνητικής Επιτροπής, ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γ. Σουφλιάς ανακοίνωσε ότι μέχρι τα μέσα του ερχόμενου Σεπτέμβρη θα έχει θεσμοθετηθεί το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τη Βιομηχανία. Πρόκειται για μια εξέλιξη, την οποία οι επιχειρηματικοί όμιλοι που επενδύουν στην Αιολική Ενέργεια, περιμένουν με ανοιχτές αγκάλες, αφού θα τους λύσει τα χέρια να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους, χωρίς προβλήματα και νομικά προσκόμματα. Προς αυτήν την κατεύθυνση άλλωστε έχουν ασκήσει πιέσεις και ξένοι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας στον τομέα των ΑΠΕ, καθώς και κυβερνήσεις χωρών όπως αυτή της Ισπανίας.

Η ανάπτυξη και προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας αποτελούν βασική προτεραιότητα των κυβερνήσεων Ισπανίας και Ελλάδας, επισήμανε ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο, κατά την πρόσφατη επίσημη επίσκεψή του στη χώρα μας, στη διάρκεια της οποίας η ισπανική πρεσβεία - παρουσία του Ισπανού πρωθυπουργού, του Ελληνα υπουργού Ανάπτυξης Χρ. Φώλια και επιχειρηματιών - διοργάνωσε μάλιστα και ημερίδα με θέμα τις ΑΠΕ.

Είναι προφανές ότι τόσο η κυβέρνηση, όσο και οι επιχειρηματίες, σε αγαστή συνεργασία, βιάζονται να «απελευθερώσουν» από κάθε εμπόδιο τις επενδυτικές δραστηριότητες στην Αιολική ενέργεια. Είναι επίσης φανερό ότι σ' αυτό το πλαίσιο αναθερμαίνεται το ενδιαφέρον και η επιχειρηματική κινητικότητα για την επενδυτική αξιοποίηση της Γυάρου. Πριν από έναν περίπου μήνα την περιοχή επισκέφθηκε εκπρόσωπος του ΕΚΑΠΕΠ, ο οποίος είχε και συνάντηση, για το θέμα, με τον δήμαρχο ?νω Σύρου Φώτη Ξαγοράρη, έναν, δηλαδή, θεσμικό παράγοντα ο οποίος, όπως δήλωσε στον «Ρ», βλέπει θετικά τα αιολικά πάρκα στη Γυάρο και ως λύση για την αξιοποίηση του ιστορικού χώρου.

Στη σύγχρονη Ελλάδα, οι τόποι εξορίας φαίνεται ότι ασκούν ιδιαίτερη έλξη στην αστική τάξη και τους πολιτικούς της εκπροσώπους. Παλιότερα τους αξιοποιούσαν για να ξεμπερδεύουν με όσους αμφισβητούσαν την εξουσία τους ή τουλάχιστον βασικές τους επιλογές. Τώρα θέλουν να τους αξιοποιήσουν για να γεμίσει το πουγκί των επιχειρηματικών ομίλων. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση το δικό τους ταξικό συμφέρον - πολιτικό και οικονομικό - έμπαινε και μπαίνει πάνω απ' όλα: πάνω από τα συμφέροντα του τόπου, πάνω από τις ζωές των ανθρώπων, πάνω από την ιστορία ως παρελθόν και ως προοπτική.

--------------------------------------------   
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 3 Αυγούστου 2008