Ο άνθρωπος ποιμένας, ο άνθρωπος κυνηγός δεν είχε ανάγκη από σταθερές, στέρεες, κατασκευές . Ένας σκελετός  από ξύλα, μια στέγη από καλάμια, τρείς πλευρές από  βέργες και χόρτα του ήταν υπεραρκετά. Κανένα  ίχνος δεν μας έμεινε ως σήμερα από τέτοια ανθρώπινη δραστηριότητα εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων. Η φθαρτότητα  των υλικών σε πλήρη σύμπνοια με την ανθρώπινη προσωρινότητα.

      Όμως  από την  εποχή της καλλιέργειας της γής, με το δέσιμο του ανθρώπου με τη γή, πολλά ίχνη, πολλές μαρτυρίες  σώζονται μέχρι και σήμερα. Αλλού πυραμίδες από γρανίτη, αλλού κυκλώπεια  τείχη, αλλού μοναχικοί μαρμάρινοι κίονες, αλλού ξεροτρόχαλα  ντουβάρια, ναοί ολόκληροι,  κτιστοί τάφοι, ατέλειωτες σειρές από λίθινα θραυσμάτια, παντού στον πλανήτη.

      Στα  νησιά του  Αιγαίου  τα ίχνη που διασώζονται από τον «κτιστό»  ανθρώπινο κόσμο  έχουν την ίδια αφετηρία, τις ίδιες πανανθρώπινες χρονολογίες. Το Ακρωτήρι  στην Θήρα, τα Μινωικά παλάτια στην Κρήτη, η Πολιόχνη στη  Λήμνο,  χιλιάδες τάφοι  σε όλα τα νησιά, τάφοι πολεμιστών, τάφοι γεωργών, τάφοι ιερέων, φρούρια και κάστρα  παντού, σπίτια μικρά  και σπίτια μεγάλα.

       Από τα  θεμέλια των σπιτιών της  νεολιθικής εποχής, τις μικρές γουβίτσες  στους βράxους για την στήριξη και περιστροφή των ξύλινων θυρών, στα υπερώα των μηκυναικών παλατιών  και στις θηραικές τοιχογραφίες , από το  κάστρο της  Λίνδου  και το μοναστήρι της  Πάτμου,  μέχρι   τα  γκρεμισμένα ημιθόλια των ναών στον Ανάβατο  και από τα μιτάτα της Νάξου, τις θεμωνιές της  Σύρου, τα ντάμια  της  Ίμβρου μέχρι  τα χωριά της Τήνου, τα εργοστάσια στο Καρλόβασι  και τα σπίτια στα  Βαπόρια της  Ερμούπολης, συντρέχει και συνυπάρχει μια κοινή γραμμή, μια συνεχής  δημιουργική ανθρώπινη επινοητικότητα, μια  ζωηράδα, μια ανησυχία, που προβλέπει, που δίνει λύσεις, που δοκιμάζεται, που προσθέτει, που ζεί  και αναπνέει.

      Ο  θαυμαστός  «κτιστός»  κόσμος  της  Αιγαικής πολυνησίας, ένας  «κόσμος»,  ένα στολίδι, πετράδι, μαργαριτάρι, για  τον παγκόσμιο ανθρώπινο πολιτισμό. 

      Ποιος  στ’ αλήθεια  θα μπορούσε να  ισχυριστεί στα σοβαρά, ότι αυτός ο κόσμος πρέπει να καταστραφεί, πρέπει να παύσει να υπάρχει ;
    
      Ποιός  στ’  αλήθεια θα μπορούσε να  ισχυριστεί στα σοβαρά, ότι αρκετά  πιά, ότι είναι καιρός να ξεμπερδεύουμε με το βάρος όλης αυτής της   «κληρονομιάς» ; 

     Ουδείς βέβαια.

     Αν  μάλιστα αυτός  ο ουδείς  τύχαινε να  είναι κάτοικος του  κράτους που φέρει το όνομα  «Ελλάδα» , θα   έπρεπε αμέσως  να  εξοστρακίζεται  και σε περίπτωση υποτροπής να έχει  ομοφώνως το τέλος του Αγίου    Πρωτομάρτυρος Στεφάνου.  

     Στο κράτος  της  Ελλάδας,  ένα κράτος που πήρε σάρκα, οστά και όνομα από τα αρχαία  αυτά χνάρια  και λιθάρια, ψηφίστηκαν σωρό νόμοι για την προστασία αυτής της κληρονομιάς. Από  την εποχή του  Όθωνα και του Κουμουνδούρου, ίσαμε τα χρόνια του  Πάγκαλου, του  Μεταξά, του  Παττακού και του Σημίτη. 

     Η  τουριστική υπόσταση αυτής  της  χώρας ταυτίστηκε με την υπόσταση του  Παρθενώνα, της  Δήλου, της  μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου. 

      ¨Ολα  αυτά  καλά και άγια μέχρι  τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Τότε  που αφίχθηκε στα τρισμακάρια νησιά η ευλογία του τσιμέντου, η ευκολία της σιδερόβεργας και η  εφεύρεση της μπετονιέρας. Πρωτοστατούσης  της ευρωατλαντικής οικονομικής απογείωσης,  συμβοηθούσης της ερήμωσης  της ελληνικής υπαίθρου  και προιούσης της γιγάντωσης του  αστικού εξαμβλώματος  των Αθηνών και των λοιπών  επαρχιακών άστεων,  ξεκίνησε μια πρωτοφανής επίθεση βαρβαρότητας  με  πρωταγωνιστές  εργολάβους, πολιτικούς, βιομήχανους  της μεταπολεμικής  Ελλάδας. Η  επινόηση της αντιπαροχής  παρέα με το συντελεστή δόμησης είναι τα εργαλεία – κλειδιά για την κατανόηση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας  αποτυπωμένης σαν  σφήνα στο πολεοδομικό σώμα του τόπου που λέγεται Ελλάδα.

       Η  νεοκλασική  Αθήνα εξαφανίστηκε μέσα  σε μόλις μία εικοσαετία  και το παράδειγμα της εξακτινώθηκε σε όλα τα επαρχιακά αστικά κέντρα, με ρυθμούς εξάπλωσης λοιμικού νοσήματος.

     Όποιος  τολμά σήμερα να κοιτάξει το  πολεοδομικό μόρφωμα του  Ηρακλείου της  Κρήτης, αποσβολώνεται σαν τη γυναίκα του Λώτ.  Κάτι μεταξύ Περιστερίου, Μπραχαμίου και Ντιγιαρμπακίρ. Κάτι  μεσογειακό ισοδύναμο με  την πολεοδόμηση του  Σάο  Πάολο στη Βραζιλία και της  Ιστανμπούλ στην Τουρκία  μετά την επέλαση της  Ανατολίας. Ανάλογα αποτελέσματα μπορεί να δεί κανείς όπου γής των νησιών που έτυχαν μιας οικονομικής ανάπτυξης μετά τη δεκαετία του 1960. Βλέπεις το Ξενοδοχείο Ατλαντίς στα  Φηρά  και σου κόβεται η ανάσα, αντικρύζεις την πολεοδομική πανσπερμία στη Μύκονο και δεν ξέρεις που βρίσκεσαι.
     
       Λοιπόν κάτι σαν εξωπραγματικό ζητούμενο θα μπορούσε να είναι η προστασία των οικισμών και του τοπίου  της πολυνησίας του Αιγαίου , από ένα εξαθλιωμένο κράτος με μια αχρεία δημόσια διοίκηση, εξαγορασμένους πολιτικούς, νωθρούς εισαγγελείς και ράθυμους δικαστές.  Τι να περιμένει κανείς από μια κοινωνία χωρίς δημοκρατικούς  θεσμούς, μετά από ένα εμφύλιο πόλεμο, με ξερονήσια γεμάτα από πολιτικούς κρατούμενους, χωρίς υποτυπώδη διανόηση, με μια ανάπηρη αριστερή φωνή που διέκρινε στην αυθαίρετη δόμηση κρίκους  μιας ανύπαρκτης επαναστατικότητας ;

      Όμως  κάποιες φωνές υπήρξαν. Το προπολεμικό πνεύμα του Le Corbuzier  και της διακήρυξης της  Αθήνας είχε επηρεάσει κάποιους  έλληνες αρχιτέκτονες. Βέβαια το αστείο είναι ότι στις περίφημες «επιτροπές τοπίου» του τέλους της δεκαετίας του 1950, τιμητικά πρόηδρευε ο ίδιος ο τότε Βασιλεύς του Βασιλείου της  Ελλάδος. Ο Βασιλεύς προήδρευε, ο Καραμανλής προίστατο, το πλήθος κατέστρεφε μετά μανίας.

       Ότι  οι δυνάμεις της φθοράς, χρειάζονται αιώνες για να ολοκληρώσουν, η ελληνική κοινωνία το κατάφερε σε ελάχιστα χρόνια.
 
      Μετά  το 1974,  για πρώτη φορά ψηφίστηκαν στην Ελλάδα νόμοι που είχαν σχέση με την προστασία της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας  κάποιων οικισμών της χώρας. Ανάμεσα στους οικισμούς αυτούς οι μεσαιωνικές πόλεις, οι «χώρες» των  Κυκλάδων, και άλλοι αστικοί οικισμοί στον Αιγαιακό χώρο.  Τα αποτελέσματα της νομοθεσίας αυτής γίνονται άμεσα αντιληπτά σήμερα, τριάντα χρόνια αργότερα. Παντού αλουμινοπορτοπαράθυρα, πλακοστρώσεις «τιγρέ» πλακιδίων, ανύπαρκτα αποχετευτικά δίκτυα,  τσιμέντινα οδοστρώματα, «ράμπες»  για γκαράζ αυτοκινήτων , ταβέρνες συμφυρόμενες με αυλές κατοικιών. Το  μόνο όφελος είναι ότι δεν κτίστηκαν πολυκατοικίες μέσα στους οικισμούς  αυτούς. Τούτο όμως πρέπει να αποδοθεί σαφώς και αποκλειστικώς στη μικρή επιφάνεια των οικοπέδων και στη δυσκολία της πρόσβασης  και όχι στους ανύπαρκτους ελεγκτικούς μηχανισμούς. ?λλωστε όπου υπήρχαν αυτές οι προυποθέσεις  (προσβασιμότητα και  μεγάλα οικόπεδα) είδαμε και τις πολυκατοικίες (βλέπε την περίπtωση της  Ερμούπολης).
       
     Όσο  για τον  περίγυρο, την άμεση περιφέρεια των «προστατευτέων οικισμών» , εκεί  έχει γίνει και γίνεται το «έλα να δείς».  Πολυόρωφα κτίσματα, έξω από κάθε κλίμακα με τον  «προστατευόμενο οικισμό», ψευτοανεμόμυλοι, δρόμοι έξω από κάθε προσδοκία.

     ‘Ομως  δεν είναι μόνον οι οικισμοί.

    Το  περίφημο τοπίο των νησιών του Αιγαίου και  τούτο γίνεται πιο ευδιάκριτο στα νησιά των Κυκλάδων λόγω της σμικρότητας του χώρου και της απουσίας  ψηλής βλάστησης, έχει στην κυριολεξία κατακερματιστεί και συνεχίζει να διαλύεται από την  δόμηση που εκτυλίσσεται σε αυτό.

     Πάσης  φύσεως κτίσματα με υλικά ξένα και εχθρικά στον τόπο, έξω από κάθε στοιχειώδη αναλογία και κλίμακα υπερεκμετάλλευση του χώρου, καταπάτηση κάθε έννοιας, και αυτής ακόμη της ισχύουσας  ανεπαρκέστατης, νομιμότητας,   εμφύτευση του θεσμού της  αντιπαροχής.

    Μάλιστα τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της κτιζο – φρένειας  στα νησιά έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Το λεγόμενο «ελληνικό δαιμόνιο» είναι εντελώς ασυγκράτητο.

     Ιδεολογικά έχει κτιστεί  γερά το μοντέλο του  «μυκονιάτικου όνειρου». Σπίτι δίπλα στο κύμα, πισίνα που να ενώνεται με τη γραμμή των οριζόντων, λευκοί όγκοι  σε γαλάζιο φόντο  και δεν συμμαζεύεται. Μαιζόν και ντεκορασιόν στο φούλ.  Η  «έξυπνη  Ελλάδα»   ξεκοιλιάζει την αληθινή Ελλάδα.
  
     Πρώτοι – πρώτοι στο κόλπο οι δημοσιογράφοι. Διαβάζεις στην τάδε μεγάλη αθηναική εφημερίδα για τα κάλλη και τις ομορφιές της Αντιπάρου  π.χ, και έκπληκτος  κάποια στιγμή ανακαλύπτεις ότι η τάδε στελεχάρα, η πιο μεγάλη πέννα της εφημερίδας, έχει  αγοράσει  με άλλη καλή παρέα, μεγάλες εκτάσεις στο νησί, που ήδη τις κτίζει με τη μέθοδο της παράνομης πλήν ανέλεγκτης ιδιωτικής πολεοδόμησης ή τις παζαρεύει για να τις δώσει αντιπαροχή.

     Ακολουθούν οι κερδισμένοι, οι έξυπνοι  του χρηματιστηρίου. «Επενδύσεις»  τύπου αγοράς  ξερόβραχων  και ανέγερσης  εξοχικών κατοικιών. «Όπου  γής  και πατρίς» , «τρείς και ο Χατζηπετρής»  και του  «Κουτρούλη ο γάμος». Όλα  για πούλημα, όλα για κτίσιμο, όλα για την κονόμα.  
    
      Τελευταία ξεπροβάλλουν  νέες μέθοδοι  και νέοι  παίκτες στο  τεράστιο φαγοπότι που έχει στηθεί πάνω στην πολυνησία του Αιγαίου. Τράπεζες, εφοπλιστές  σχεδιάζουν να ρίξουν λεφτά με το πρόσχημα μάλιστα της «χωροθετημένης τουριστικής δόμησης». Το πράγμα είναι σαφές. Η χώρα χρειάζεται συγκέντρωση των κεφαλαίων, φτάνει πιά η διασπορά σε τόσους μικρομεσαίους  των τεσσάρων στρεμμάτων που  μάλιστα κτίζουν και άναρχα.  Το εμπόρευμα ήδη αρχίζει να διαφημίζεται. Χωροθέτηση, προγραμματισμός, γκαζόν, πισίνα και όπου σηκώνει  και γήπεδα γκόλφ. Όλοι βοηθάνε. Η Μονή Τοπλού στην Κρήτη τείνει χείρα βοηθείας, η νότια  Ρόδος περιμένει ανυπόμονα, η κτηματική υπηρεσία του Δημοσίου πανταχού παρούσα.

     Το νομοθετικό πλαίσιο  άθλιο. Οι πολεοδομίες  συνώνυμο συναλλαγής και διαφθοράς. Οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού  ανύπαρκτες. Η πρωτοβάθμια και  δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση πιονέροι στην οικοπεδοποίηση και  στη διάνοιξη δρόμων στο πουθενά.  Οι  εισαγγελικές και δικαστικές αρχές σε μόνιμο ύπνο. Ο μόνος θεσμός που δείχνει να συναισθάνεται και να αντιδρά στη συνεχιζόμενη  παρακμή και στην  καταστροφή του νησιώτικου τοπίου  είναι  το Δικαστήριο του Συμβουλίου της Επικρατείας. Μόνο που τις αποφάσεις του με τον ευκολώτερο τρόπο τις αγνοούν η κυβέρνηση και οι κρατικές υπηρεσίες.

      Eίναι πλέον εντελώς φανερό ότι με αυτή την κοινωνική συγκρότηση, με  λοκομοτίβα της ελληνικής  οικονομίας την οικοδομή και τέτοια οικοδομή, με αυτό το θεσμικό πλαίσιο, το ελληνικό κράτος το μόνο που μπορεί να προσφέρει στα νησιά του Αιγαίου είναι μια υπερβέβαιη καταστροφή λόγω υπερβολικής ανοικοδομήσεως.  Κάτι ανάλογο με αυτό που έχει ήδη συμβεί στα αστικά κέντρα αυτής της χώρας. Αρκεί μια ματιά στην ασχήμια και την ανεπάρκεια της  Αθήνας, της  Θεσσαλονίκης, της Πάτρας, της Λάρισας, του Ηράκλειου. 

     Τα  κυκλαδονήσια ήδη ζούν τις πρώτες επιπτώσεις από την αλόγιστη ανέγερση εξοχικής κατοικίας για τους  Αθηναίους. Η  Κρήτη ζεί ένα  οικιστικό δράμα από την υπερδόμηση  κατοικιών με προορισμό την αγορά του εξωτερικού.  Τα παπαγαλάκια ήδη οργιάζουν: «Ολη η Ευρώπη ζεί με το όνειρο της αγοράς ενός σπιτιού στην  μυθική Ελλάδα». Οι  κάθε λογής  Αβραμόπουλοι  δεν σταματιούνται : «Live your myth in Greece». Οι  τηλεοράσεις  τηγανίζουν σαγανάκια στο Σιφνέικο γυαλό. Οι  εφημερίδες μόλις που κρατιούνται για να μην βγάλουν κουπόνια, για την πώληση οικοπέδων  και στην τελευταία βουνοκορφούλα ( ποιος μπορεί να ξεχάσει εξάλλου την ωραία παράδοση των συντακτών τους  και τη συνεισφορά τους στην καταστροφή της Αθήνας, με το περίφημο «λαχείο συντακτών»). Περιοδικά τύπου maison και decoration  δίνουν και παίρνουν. Μinimal  αρχιτεκτονική για maximum καταστροφή.   Οι  νησιώτες  πιστεύουν ότι έφτασε επιτέλους και η δική τους ώρα. Τα χωράφια να γίνουν 4 επί 4 και τα λιθάρια να γεμίσουν λίρες.
 
      Αναρωτιέται ο καλόπιστος  κάτοικος, επισκέπτης, περιηγητής των ωραίων  νησιών του Αιγαίου πελάγους, ποιος και τι μπορεί να ανασχέσει, να ανατρέψει, να σταματήσει την απίστευτη  αυτή οικιστική, πολιτιστική καταστροφή; 

      Και  όμως. Μπορεί  και είναι πρέπον να υπάρξουν  δράσεις που να αντιστρέψουν την  υπάρχουσα και επερχόμενη κατάσταση. Οι  ιδέες υπάρχουν, τα πρόσωπα δεν λείπουν, οι διαθεσιμότητες είναι δυνατόν να προκύψουν. Ας μη δεχθούμε ως  αναπόφευκτο «κισμέτ» το  οικιστικό μέλλον που  επιφυλάσσουν στα  νησιά του Αιγαίου οι σημερινές κυρίαρχες δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό που σήμερα φαντάζει πανίσχυρο, αύριο είναι  φρικιαστικό, αδύναμο, τιποτένιο. Ας  μην αφήσουμε τα ωραία νησιά μας, τα «χλωρά , μοσχοβολούντα νησία»  να ζήσουν  τη φρίκη των ελληνικών πόλεων  Ας  μην αφήσουμε το ανεπανάληπτο  τοπίο  του Αιγαίου να ξεπέσει σε  φόντο για  πόλεις και οικισμούς εκτρώματα. Ας μην αφήσουμε   την  οικιστική πολιτιστική ιστορία χιλιάδων χρόνων ανθρώπινης περιπέτειας να  καταστραφεί σε λίγες δεκαετίες.

     Είναι  καιρός.