Ιούλιος 1954. Οι κάτοικοι της Σαντορίνης υποδέχονται με καθρεφτάκια στα χέρια τον τότε εκπρόσωπο των Κυκλάδων στην ελληνική Βουλή Μάρκο Νομικό. Μαζί του ταξιδεύει για πρώτη φορά στο Αιγαίο ο Robert McCabe.

Δύο χρόνια πρίν από τον καταστροφικό σεισμό του '56 που ισοπέδωσε το 86% των κτισμάτων που υπήρχαν, ο εικοσάχρονος αμερικανός φωτογράφος απαθανατίζει μια Ελλάδα που δεν υπάρχει πια.

Πενήντα δύο χρόνια μετά, ο Robert McCabe γυρίζει στην Σαντορίνη. Το συνεδριακό κέντρο Πέτρου Μάρκου Νομικού, γιού του τότε συνταξιδιώτη του, φιλοξενεί από τις 6 Ιουλίου μέχρι τις 25 Αυγούστου 2006 την έκθεση φωτογραφιών (60 από τις οποίες αδημοσίευτες) του R.McCabe για τη Σαντορίνη και το Αιγαίο.

in.gr/books: Είστε πάλι στην Ελλάδα, αυτή τη φορά για την έκθεση των φωτογραφιών σας στο συνεδριακό κέντρο Πέτρος Μ. Νομικός στην Σαντορίνη. Οι φωτογραφίες σας είναι της περιόδου 1954-1965, πώς αισθάνεστε που επισκέπτεστε το νησί πενήντα χρόνια μετά και συναντήσατε κάποιον που είχατε φωτογραφήσει όταν ήταν παιδί ενώ τώρα είναι εξήντα ετών περίπου;

Robert A. McCabe: Το να συναντώ έναν ηλικιωμένο άνθρωπο που είχα φωτογραφήσει ως παιδί τονίζει τη συντομία της ζωής μας. Η πρώτη μου σκέψη βλέποντας τον γιο του Λουκά την περασμένη εβδομάδα, ήταν, πως αν αυτός είναι τόσο μεγάλος, τι θα σημαίνει αυτό για μένα! Η έκθεση περιλαμβάνει περίπου εξήντα αδημοσίευτες φωτογραφίες της Σαντορίνης. Η επισκέπτες της βραδιάς των εγκαινίων με βοήθησαν να αναγνωρίσω πολλούς από τους ανθρώπους. 'Ενα μεγάλο μέρος των φωτογραφιών ελήφθησαν πριν τον καταστροφικό σεισμό του 1956, του οποίου η πεντηκοστή επέτειος τυχαίνει να είναι σήμερα [Σ.τ.Σ.: 10-07-2006].

Η Σαντορίνη έχει πλέον στραφεί οικονομικά εντελώς προς τον τουρισμό. Το τοπίο έχει αλλάξει δραστικά με όλο αυτό το τσιμέντο. Οι άνθρωποι είναι πλουσιότεροι, αλλά έχουν χάσει κάτι. Δύο ηλικιωμένες κυρίες με επισκέφτηκαν στην έκθεση. Η μία με αγκάλιαζε και η άλλη είχε δάκρυα στα μάτια. Μου είπαν ότι όλοι έχουν χρήματα τώρα, αλλά δεν καλημερίζονται πια, ούτε νοιάζονται για τους γειτόνους τους. Υπάρχουν ξενοδοχεία που χρεώνουν 1.000 ευρώ τη βραδιά με θέα στην καλντέρα, κι ακόμη είναι πολύ μακριά από την παραλία!

in.gr/books: Φωτογραφίζετε από παιδί. Ακόμη κι αν ήταν περιέργεια στην αρχή, τί σας έκανε να φωτογραφίζετε μέχρι σήμερα;

Robert A. McCabe: Πιστεύω πως η φωτογραφία είναι ένα μοναδικό μέσο επικοινωνίας. Καταγράφει την ιστορία, περιγράφει, μπορεί να γίνει τέχνη. Όταν τα ελληνικά νησιά έχασαν τη μοναδική τους κουλτούρα και αρχιτεκτονική για χάρη του μαζικού τουρισμού, έπαψε να με ενδιαφέρει η φωτογράφησή τους. Αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά ενδιαφέροντα μέρη στην Ελλάδα για φωτογράφηση, όπου δεν θα φαίνονται τέσσερις τουρίστες μέσα σε κάθε φωτογραφία. Για λίγο, όταν γεννήθηκαν τα παιδιά μας φωτογράφιζα μωρά! Εμπνεύστηκα και διασκέδασα, και νομίζω ότι έχουμε μερικές αξιομνημόνευτες φωτογραφίες των παιδιών μας.

in.gr/books: Ποιά ήταν η πρώτη σας φωτογραφική μηχανή; Και τι προτιμάτε να χρησιμοποιείτε σήμερα; Η σύγχρονη D-SLR τεχνολογία διευκολύνει τη δουλειά σας;

Robert A. McCabe: Ξεκίνησα με μια πλαστική Kodak Brownie όταν ήμουν πέντε ή έξι χρονών. Αργότερα πήρα μια Ciroflex, μετά για τα 21α μου γενέθλια μια Rolleiflex. Ευτυχώς αυτά τα γενέθλια ήταν λίγες μέρες πριν φύγω για την Ελλάδα το 1954. Στη συνέχεια χρησιμοποιήσα μια Nixon και μια Leica για τις έγχρωμες φωτογραφίες. Έχω 5 ψηφιακές τώρα, συμπεριλαμβανομένης μιας αξιοσημείωτης Canon SLR. Όποτε βγαίνουν μερικά ακόμη pixels μπαίνω στον πειρασμό να πάρω την τελευταία έκδοση ή τα παιδιά μου μου κάνουν μία δώρο. Πρέπει να πω, ότι δεν έχω αποφασίσει ανάμεσα στο φιλμ και την ψηφιακή ακόμη. Θα πειραματιστώ ακόμη περισσότερο αυτό το καλοκαίρι και ίσως το φθινόπωρο μπορώ να πω κάτι πιο οριστικό. Τον Αύγουστο θα πάω στην Κίνα. Δεν έχω αποφασίσει ακόμη τι να φέρω από εκεί... Δεν υπολογίζω να αντλήσω έμπνευση από την Κίνα ενόψει του ότι αναμένονται 100 εκατομμύρια τουρίστες φέτος εκεί.

in.gr/books: Η ευκολία να βλέπει κανείς τι έχει τραβήξει την ίδια στιγμή και να απορρίπτει τις κακές λήψεις, βοηθά ή αποσπά τον φωτογράφο; Και τι γίνεται με την εκτύπωση; Η ποιότητα των ψηφιακών φωτογραφιών είναι ίδια με αυτή των αναλογικών;

Robert A. McCabe: Η ευκολία να επιμεληθείς την λήψη σίγουρα βοηθάει. Μερικές σκηνές είναι πολύ δύσκολες στο καλιμπράρισμα. Όταν πρτοήρθα στην Ελλάδα τα φιλμ και η εμφάνιση κόστιζαν τόσο που δεν θα ονειρευόμουν να τραβήξω πολλές λήψεις της ίδιας σκηνής ή να τραβήξω την ίδια λήψη με διαφορετικές φωτεινότητες. Ο Γιώργος Μαρίνος κατάφερε να πάρει πολλά από τα παλιά μου αρνητικά της Ελλάδας που ήταν υπό ή υπέρ φωτισμένα και έφτιαξε μερικές έξοχες εκτυπώσεις. Αλλά δεν υπάρχουν πολλοί σαν τον Γιώργο. Σήμερα ο Γιώργος μπαίνει στον ψηφιακό κόσμο. Μου έχει φτιάξει μερικές ψηφιακές έγχρωμες εκτυπώσεις, τις οποίες βρίσκω θαυμάσιες. Αλλά δε νομίζω ότι ο ίδιος είναι αρκετά ικανοποιημένος. Για μικρότερου μεγέθους φωτογραφίες σε βιβλίο ή περιοδικό δε νομίζω ότι σήμερα μπορεί κανείς να διακρίνει τη διαφορά ανάμεσα σε φιλμ και υψηλής ανάλυσης ψηφιακή αναπαραγωγή.

in.gr/books: Έχετε ήδη εκδώσει ένα φωτογραφικό άλμπουμ για την Ελλάδα και ετοιμάζετε ένα για την Αβάνα. Θέλατε να υπομνήσετε ή υποδείξετε κάτι για τα μέρη αυτά μέσα από τις φωτογραφίες σας ή ήταν απλώς θέμα σύμπτωσης ότι βρεθήκατε εκεί;

Robert A. McCabe: Το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα είχε σχεδιαστεί να διαρκέσει δέκα ημέρες και τελικά διήρκεσε όλο το καλοκαίρι και μετά μια ολόκληρη ζωή. Αλλά με την άφιξή μου στην Ελλάδα βρήκα συναρπαστικά θέματα, που πραγματικά με ενέπνευσαν. Δεν αξίζει να φωτογραφίζεις παρά μόνο αν το θέμα εμπνέει. Το ταξίδι στην Αβάνα ήταν απρόσμενο. Η θέρμη και η φιλικότητα των ανθρώπων στις αντιξοότητές τους ήταν μια έμπνευση και ελπίζω ότι το βιβλίο μου θα επικοινωνήσει και θα δείξει πώς είναι πράγματι οι άνθρωποι της Αβάνας. Την επόμενη χρονιά ελπίζω να δημοσιεύσω μια σειρά από το ταξίδι μου στην Ανταρκτική, το οποίο έκανα ως δημοσιογράφος. Και αυτό επίσης με ενέπνευσε.

in.gr/books: Έρχεστε πολύ συχνά στην Ελλάδα και όταν είστε εδώ κατοικείτε στο κέντρο της Αθήνας. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι μεγαλύτερες διαφορές στην χώρα από τις πρώτες σας επισκέψεις;

Robert A. McCabe: Όταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα δεν υπήρχαν φανάρια στην Αθήνα και τα ιδιωτικής χρήσεως αυτοκίνητα ήταν πολύ λίγα. Η χώρα ήταν πολύ φτωχή. Το κόστος ενός δωματίου στη Μεγάλη Βρετανία σε δολλάρια τότε είναι ίδιο με την τιμή ενός καφέ στα Εξάρχεια σήμερα. Αλλά τα νησιά και η επαρχία ήταν άθικτα και ανέπαφα. Ήταν αληθινό προνόμιο να βρίσκεσαι στην Ελλάδα τότε, και ελπίζω ότι το βιβλίο μου μεταδίδει μερική από την ομορφιά του τοπίου, λίγη από την ζεστασιά, τη φιλικότητα και τη γενναιοδωρία των ανθρώπων. Σήμερα η Ελλάδα είναι μια ευημερούσα χώρα, αλλά οι παραλίες της έχουν καταστραφεί σε τόσα πολλά σημεία. Και η παλιά ωραία αρχιτεκτονικη των χωριών αντικαταστάθηκε από τσιμεντένιες πολυκατοικίες σε τόσες πολλές περιοχές. Όμως μπορώ να καταλάβω γιατί η Ελλάδα δεν μπόρεσε να διατηρήσει την παλιά της αρχιτεκτονική όπως και η Γαλλία ή η Ιταλία, αναφέροντας δύο μόνο ακόμη παραδείγματα.

in.gr/books:. Βρίσκετε και τη σύγχρονη Ελλάδα το ίδιο γοητευτική, όσο την Ελλάδα της νεότητάς σας; Θα φωτογραφίζατε όψεις της σύγχρονης ζωής στην Ελλάδα;

Robert A. McCabe: Σχεδιάζω ένα βιβλίο σε έναν τομέα της σύγχρονης ζωής στην Ελλάδα. Υπόσχομαι ότι δεν θα περιλαμβάνει οικειοθελώς ούτε έναν τουρίστα. Δεν θέλω να μιλήσω ακόμη γι' αυτό, ώστε να μην προλάβει να το κάνει άλλος πρώτος. Πολλά μέρη της Ελλάδας είναι το ίδιο γοητευτικά, αλλά συχνά θα πρέπει να μην είναι τουριστική σεζόν.

in.gr/books: Πώς επηρέασε η Ελλάδα τη ζωή σας;

Robert A. McCabe: Ο Ζορμπάς είπε: "Γυναίκα, παιδιά, σπίτι, όλα. Η απόλυτη καταστροφή." Αλλά στην περίπτωσή μου δεν ήταν μια καταστροφή αλλά μια υπέροχη και συναρπαστική διάσταση στη ζωή μου.

in.gr/books: Ποια άλλα μέρη σας έχουν εμπνεύσει;

Robert A. McCabe: Το Παρίσι, η Αβάνα, η Ανταρκτική, η Νέα Υόρκη, το Γουαϊόμινγκ.

in.gr/books: Ποιά είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;

Robert A. McCabe: Το κείμενο για το βιβλίο της Ανταρκτικής είναι έτοιμο αλλά πρέπει να κάνω την τελική επιλογή των φωτογραφιών. Μετά έχω ιδέες για φωτογραφίες στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Ελπίζω τα αποτελέσματα να εκδοθούν.

Η Έκθεση του R.McCabe γίνεται υπό την αιγίδα και με την φροντίδα του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), την εκτύπωση των αρνητικών έκανε ο Γ.Μαρίνος.

Το βιβλίο του Robert A. McCabe "Ελλάδα. Τα Χρόνια της Αθωότητας [1954-1965]" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.