Η διαχείριση των απορριμμάτων στην Ικαρία παραμένει ένα ανεπίλυτο πρόβλημα με σοβαρές επιπτώσεις τόσο στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία , όσο και στην τουριστική δραστηριότητα του νησιού.
Στο νησί μας λειτουργούν αυτή τη στιγμή, εφτά χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης των σκουπιδιών -χωματερές. Μία στον ?γιο Κήρυκο, τρείς στον Εύδηλο και τρεις στις Ράχες ( Πολύκαρπος; Καρκινάγρι;). Στους χώρους αυτούς πετιούνται χωρίς διάκριση όλων των ειδών τα απορρίμματα (πλαστικά -μέταλλα- μπαταρίες-ηλεκτρικές συσκευές) με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Η εικόνα που παρουσιάζει ο χώρος γύρω από τις χωματερές είναι γνωστή:
Σκουπίδια και πλαστικές σακούλες διάσπαρτες, ζώα που βόσκουν γύρω από το σκουπιδότοπο, ωστόσο είναι «αόρατες» οι σοβαρότερες επιπτώσεις όπως η έκλυση διοξινών από την ανεξέλεγκτη καύση, η δυσοσμία, η ρύπανση του εδάφους και των υπογείων υδάτων, ο κίνδυνος ανάφλεξης. Οι χωματερές μπορεί να βρίσκονται μακριά από οικισμούς ή και το «μάτι» μας, αλλά οι επιπτώσεις τους στην υγεία μας και το περιβάλλον γίνονται πιο έντονα αισθητές στο μέλλον.
Μολονότι δεν υπάρχουν μετρήσεις για την Ικαρία, η σύγκριση με δεδομένα άλλων νησιών μπορεί να μας δώσει μια εικόνα για τις διαστάσεις του προβλήματος: Υπολογίζεται ότι η μέση ετήσια παραγωγή απορριμμάτων μόνο στο Δήμο Ραχών ανέρχεται περίπου στους 360 τόνους ενώ συνολικά στο νησί φτάνει τους 2.189 τόνους. Σ’ αυτούς προστίθενται κάθε καλοκαίρι άλλοι 771 τόνοι σκουπιδιών από τον εποχιακό πληθυσμό (τουρισμό),φτάνοντας έτσι τους 3.000 τόνους . Με τα νούμερα αυτά να αυξάνονται εφιαλτικά τίθεται επιτακτική η ανάγκη ενός συστήματος ολοκληρωτικής διαχείρισης των απορριμμάτων με βάση τις αρχές που έχουν θεσπιστεί από την Ε.Ε. και το Ελληνικό κράτος. Όλα αυτά προϋποθέτουν και έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό από την πλευρά της τοπικής αυτοδιοίκησης που θα περιλαμβάνει την συνεργασία όλων των φορέων, την προσπάθεια αναζήτησης κονδυλίων για την υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων αλλά και την εξεύρεση πόρων για την μακροπρόθεσμη εφαρμογή και συντήρηση τους, και τέλος την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών για την ανάγκη της συμμετοχής τους σε αυτά τα προγράμματα. Μια από τις προτεινόμενες λύσεις που έχουν προκαλέσει πολλές συζητήσεις στο νησί μας είναι ο Χ.Υ.Τ.Υ
-Ο Χ.Υ.Τ.Υ. (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων) δεν είναι μια νέου τύπου χωματερή όπως λανθασμένα έχουν στο μυαλό τους πολλοί άνθρωποι. Με τον όρο ΧΥΤΥ εννοούμε μια μέθοδο ελεγχόμενης και οργανωμένης διάθεσης των απορριμμάτων στο έδαφος, κάτω από συγκεκριμένες προδιαγραφές .
-Πιο απλά: Με τη μέθοδο αυτή τα απορρίμματα δεν πετιούνται ανεξέλεγκτα στο χώμα αλλά (συμπιέζονται και διασταυρώνονται;) τοποθετούνται σε ειδικούς λάκκους, τα κύτταρα. Όταν το κύτταρο γεμίσει, πρέπει να καλυφθεί με χώμα για να αποφεύγεται η δημιουργία δυσάρεστων οσμών και να μην έρχονται σε επαφή με τα σκουπίδια ζώα και πτηνά.
Ο χώρος που δέχεται τα απορρίμματα με αυτόν τον τρόπο είναι επιστρωμένος με κατάλληλο υλικό που αποτρέπει τη διαρροή του εκκρίματος, δηλαδή των υγρών που παράγουν τα απόβλητα όταν αποσυντίθενται, στα υπόγεια νερά και το έδαφος.
-Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι ότι στο ΧΥΤΥ δεν αποθέτουμε όλα τα απορρίμματα .
Η σωστή λειτουργία ενός ΧΥΤΥ προϋποθέτει διαλογή των απορριμμάτων και προώθηση προς ανακύκλωση υλικών όπως το γυαλί, το χαρτί και το αλουμίνιο καθώς και η απομάκρυνση επικίνδυνων και τοξικών απορριμμάτων. Γι’αυτό και η νέα ονομασία του τρόπου αυτού είναι ΧΥΤΥ δηλ. Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων.
-Η επιλογή και αναζήτηση κατάλληλων χώρων ταφής αποτελεί ένα ευαίσθητο ζήτημα που προκαλεί, σχεδόν πάντα, τη σφοδρή αντίδραση των κατοίκων της επιλεγείσας περιοχής και μόνιμο πονοκέφαλο για την τοπική αυτοδιοίκηση. Αν και είναι φυσιολογικό οι πολίτες να είναι επιφυλακτικοί ή και εχθρικοί σε τέτοιες αποφάσεις, καθώς απουσιάζει παντελώς οποιαδήποτε υπεύθυνη ενημέρωση και προηγούμενος σχεδιασμός, αυτή η εχθρική αντιμετώπιση έχει σαν αποτέλεσμα, τα κριτήρια χωροθέτησης ενός ΧΥΤΑ να είναι μόνο η απόσταση από οικισμούς και η απόκρυψη από οδικά δίκτυα.
Τα κριτήρια που θα έπρεπε να τίθενται πραγματικά είναι διαφορετικά και σημαντικά όπως η σύσταση και η κλίση του εδάφους, το υπόβαθρο, ο υδροφόρος ορίζοντας, η πρόσβαση στο χώρο, κ.λ.π.
-Αφήνουμε τελευταία την πιο σημαντική προϋπόθεση για τη λειτουργία ενός ΧΥΤΑ αλλά και οποιασδήποτε προσπάθειας για μια ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων:
Την ανάγκη μείωσης των σκουπιδιών. Αυτή είναι μια πρακτική που μετατοπίζει το πρόβλημα από τη συζήτηση του ποια περιοχή «θα φορτωθεί τα σκουπίδια μας», στην ανάληψη των ευθυνών μας. Η μείωση των απορριμμάτων προϋποθέτει την έγκαιρη ενημέρωση των πολιτών, τη συνδρομή του σχολείου στη διαπαιδαγώγηση των αυριανών πολιτών, την οργάνωση και το σχεδιασμό από την τοπική αυτοδιοίκηση που θα περιλαμβάνει τρόπους και μέσα επανάκτησης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των σκουπιδιών.
-Ας μην ξεχνάμε ότι η τοπική κοινωνία ήταν πάντα εξοικειωμένη με τέτοιες μεθόδους όπως για παράδειγμα η κομποστοποίηση, η μετατροπή δηλαδή των οργανικών απορριμμάτων σε λίπασμα για τα χωράφια, ή και η χρήση τους για την εκτροφή των οικόσιτων ζώων.

ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ
- Αυτό που προκύπτει από την ημερίδα ως μια πρώτη αίσθηση είναι η άγνοια των ανθρώπων σε σχέση με τα ζητήματα που αφορούν τη διαχείριση των απορριμμάτων και η ανάγκη ουσιαστικής και ολοκληρωμένης ενημέρωσης των πολιτών έτσι όπως, άλλωστε, εκφράστηκε άμεσα από πολλούς ανθρώπους που ζήτησαν τα πρακτικά των εισηγήσεων.
- Αυτός ακριβώς ήταν και ο στόχος της Κίνησης Πολιτών, δηλαδή η διοργάνωση μιας ημερίδας ενημέρωσης των Ικαριωτών για τα σημαντικότερα μοντέλα και τις πρακτικές διαχείρισης των απορριμμάτων, τη διατύπωση προτάσεων και βιώσιμων λύσεων για το νησί μας.
- Η Κίνηση Πολιτών σε καμιά περίπτωση δεν προτείνει "προκάτ" λύσεις. Η επιλογή οποιουδήποτε μοντέλου διαχείρισης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και του χώρου της, για να έχει μια βιώσιμη προοπτική.
- Το σίγουρο είναι ότι η λήψη των αποφάσεων θα πρέπει να υπακούει σε επιστημονικά κριτήρια, θέτοντας ως προτεραιότητα την προστασία του περιβάλλοντος και όχι να εξυπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες που αναμφισβήτητα θα υποθηκεύσουν την αποτελεσματικότητα και την αξία οποιουδήποτε εγχειρήματος.
- Αποτελεί σταθερή άποψη της Κίνησης η ανάγκη ευαισθητοποίησης όλων των πολιτών προς την κατεύθυνση της μείωσης των σκουπιδιών καθώς και η δημιουργία μηχανισμών επανάκτησης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των απορριμμάτων, πιστεύοντας ότι αυτό αποτελεί τη βασικότερη προϋπόθεση για μια ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων.
(Πηγή: «Δελτίο Καιρών» περιοδική έκδοση των Ραχών Ικαρίας)