συνέντευξη
ΑΓΗΣ ΚΕΛΠΕΚΗΣ: Ο ερευνητής των “σημάτων”
Δεν ξέρω πόσοι από σας πήγατε στην έκθεση ζωγραφικής και βιντεο-τέχνης του Αγη Κελπέκη. Για μένα αυτή η έκθεση ήταν ότι πιο ωραίο και πρωτότυπο έχω δει στη Σύρο τα τελευταία χρόνια. Και αν δεν συμφωνείτε μαζί μου, μπορείτε ίσως να συμφωνήσετε ότι αυτή η έκθεση ήταν κάτι διαφορετικό. Παρ’ ότι ο δημιουργός δεν είναι πια παιδί, στα έργα του βρίσκεις την φρεσκάδα και την εξερεύνηση που συναντά κανείς στα παιδιά καθώς και το ανοικτό ερευνητικό πνεύμα, που προάγεται από τη χρήση του παιχνιδιού, που οι περισσότεροι από μας το έχουμε ξεχάσει, γιατί μας αρέσει να ζούμε σε ένα κόσμο με στάνταρτ. Ο Αγης επιβεβαιώνει ότι η τέχνη δεν είναι στυλ. Και ότι όσοι άνθρωποι δουλεύουν με την καρδιά τους και την ψυχή τους έχουν ξεφύγει εξ αρχής από οποιοδήποτε στυλ.
Η συζήτηση που ακολουθεί έγινε στην Πινακοθήκη Κυκλάδων στην Ερμούπολη κατά τη διάρκεια της έκθεσης «Σήματα- Γραφές». Η έκθεση είχε καταλάβει όλο το χώρο, δύο αίθουσες για τη ζωγραφική και τα σχέδια και άλλες δύο για τα βίντεο (σε τρεις μεγάλες οθόνες προβολών) και όπως μου είπε ο ίδιος, ο χώρος ήταν ένα κίνητρο για το στήσιμο της έκθεσης.
Γ.Ξ Βρίσκω αυτή την έκθεση πολύ ολοκληρωμένη με την έννοια ότι υπάρχει μια ενότητα στο τρόπο που συνδυάζεις σκίτσα, ζωγραφική, βίντεο. Υπάρχει ένας διάλογος και το ένα υποστηρίζει το άλλο.
Α.Κ Η πρόθεσή μου ήταν να καταλάβει ο θεατής ότι τα μέσα έκφρασης αλληλοεπηρεάζονται. Το σχέδιο μπορεί εν μέρει να επηρεάζεται από το βίντεο μέσα από την αντίληψη του χώρου και της κίνησης και αντίστροφα υπάρχουν θέματα στη βιντεοτέχνη επηρεασμένα από την γραφή των σχεδίων και της ζωγραφικής. Ανακαλύπτεις την ίδια αντίληψη και στα δύο μέσα έκφρασης. Για να είναι πιο κατανοητή η έννοια της γραφής, με μέσο το βίντεο αναδεικνύω την τυχαία γραφή του φωτός πάνω στο νερό, μέσα δηλαδή από φυσικούς παράγοντες που ανήκουν στον κόσμο του τυχαίου. Πρώτα από όλα το νερό πάλλεται, επεμβαίνει ο αέρας με τις ριπές του, δημιουργούνται διαφορετικά σχήματα και εγώ φιλμάροντας αυτό το φαινόμενο επεμβαίνω με τη δική μου κίνησή. Εκείνη τη στιγμή υπάρχει μια αλληλουχία και μια διαδραστικότητα ανάμεσα στον παλμό της φύσης και στο δικό μου ρυθμό και έτσι έχουμε αυτό το αποτέλεσμα.
Γ.Ξ Εσύ σε αυτή τη διαδικασία τι θεωρείς πιο σημαντικό; Την δικιά σου την παρέμβαση ή το ίδιο το γεγονός;
Α.Κ Είναι ένα πείραμα αλληλεπίδρασης ανάμεσα στις εντάσεις του φωτός, του αέρα, του νερού και του δικού μου ρυθμού στην κίνηση. Και προσπαθώ αυτή τη σχέση να την αναδείξω μέσα από το βίντεο. Εάν τρέχαμε σε μια παραλία με κύματα ή αν τρέχαμε σε ένα γυμναστήριο η κίνησή μας δεν θα ήταν ίδια. Και ίσως αυτό είναι ένα άλλο πείραμα που θα μπορούσαμε να καταγράψουμε με ένα βίντεο και θα ήταν ενδιαφέρον να βλέπαμε τις διαφορές. Η τέχνη όπως την αντιλαμβάνομαι έχει να κάνει με το πείραμα, έχει να κάνει με μια εξερεύνηση των καταστάσεων μέσα από τις οποίες φτάνουμε να ανακαλύψουμε νέες σχέσεις, να βιώσουμε νέες εμπειρίες.
Γ.Ξ Αυτό που είναι εντυπωσιακό στη δουλειά σου είναι ότι παρ’ ότι χρησιμοποιείς την τεχνολογία, δηλαδή το βίντεο την εικόνα και τον ήχο, το αποτέλεσμα και η ουσία του αποτελέσματος βρίσκεται κάπου αλλού. Το λέω αυτό γιατί και άλλες εποχές π.χ ας πάρουμε αυτά που έκανε ο Ντισάν με το φως ήταν πολύ κοντά στην τεχνολογία και στη διερεύνηση της.
Α.Κ Οι ντανταιστές αντέδρασαν στον κάθε καλλιτεχνικό η άλλο δογματισμό της εποχής τους αντιτάσσοντας όλα τα πιθανά μέσα με κινητήρια δύναμη τον πειραματισμό και βέβαια το χιούμορ. Αυτή η ανάγκη ισχύει και σήμερα. Πάντα η τέχνη έψαχνε νέες διερευνήσεις αντίληψης και μέσα από την επιστήμη και τεχνολογία όπου φυσικά εκεί, ο ποιητής, θα ψάξει να δει τους δικούς του κόσμους. Ποιητής είναι αυτός που επικοινωνεί με τις αισθήσεις για να δώσει μια δική του ερμηνεία αλλά και άποψη του κόσμου. Μια ερμηνεία που βλέπουμε ήδη στην πρωτόγονη ζωγραφική. Απλά στην σημερινή εποχή μας χρειάζεται να διακρίνουμε μέχρι πιο όριο η ψηφιακή τεχνολογία μας βοηθά στη δημιουργία ή αντίθετα την κατευθύνει. Από τη στιγμή που η νέα τεχνολογία προσφέρει έτοιμα προγράμματα με στόχο την εύκολη παραγωγή, που δίνουν συν τις άλλοις, αισθητικές λύσεις, οι λύσεις αυτές γίνονται εύκολα κανόνες άρα έχουμε θεοποίηση της τεχνολογίας. Και η νέα διάσταση αντίληψης και δημιουργίας που προσφέρει η νέα τεχνολογία αντί να είναι βοηθητική καταλήγει μονόδρομος. Όσο ενδιαφέρον μπορούν να έχουν οι γραφές με το φως μέσα από το βίντεο άλλο τόσο ενδιαφέρουσα παραμένει η δημιουργία γραφής με μια πέτρινη γραφίδα σ’ έναν βράχο. Και στα δύο πειράματα ανακαλύπτουμε νέες σχέσεις της ύπαρξής μας με τον κόσμο. Βλέπουμε ακόμα ότι η ψηφιακή τεχνολογία αφενός προσφέρει λύσεις για συγκεκριμένες εφαρμογές αφετέρου αφαιρεί οριστικά σημαντικές επιδεξιότητες του μυαλού και του σώματος ατονώντας τις αισθήσεις. Το πρόγραμμα έχει την εξουσία. Το αποτέλεσμα της δημιουργίας είναι κατά ένα μέρος παιδί του προγράμματος. Εδώ αντιστέκονται όσοι θυμούνται τι εστί πειραματισμός.
Γ.Ξ Στο βίντεο Light Waves υπάρχει έντονα ο πειραματισμός με τη χρήση της μη ψηφιακής τεχνολογίας…
Α.Κ. Ναι το Light Waves έγινε το 1990 και τότε δεν είχαμε καμία ψηφιακή τεχνολογία για την επεξεργασία της εικόνας. Το έργο δημιουργήθηκε με μια αναλογική βιντεοκάμερα και τη χρήση διαφόρων συσκευών αναλογικής τηλεόρασης. Αυτά τα σχήματα στο Light Waves ξέρεις τι είναι; Είναι αυτά που έδειχνε μια τηλεόραση αρρύθμιστη που δεν πιάνει το σήμα κάποιου σταθμού αλλά πιάνει “σήματα” περιοχών ανάμεσα στους σταθμούς. Χρησιμοποίησα την τηλεόραση σαν μέσο που αποδίδει με σχήματα αυτά που συνήθως λέμε παράσιτα. Γραμμές, κουκίδες, χρώματα, δημιουργημένα από τον τρόπο που η συσκευή της τηλεόρασης ερμηνεύει με εικόνες τα κύματα που υπάρχουν στον αιθέρα. Μετά την πρώτη καταγραφή άρχισα να τα επεξεργάζομαι, να τα μεταμορφώνω σε μια νέα διάσταση, να ανακαλύπτω νέες εικόνες, και εκεί είναι το παράδοξο και το όμορφο της ιστορίας αυτής που συνεχίζεται με την προβολή του βίντεο. Ο θεατής εισχωρεί σε έναν άλλο κόσμο κινούμενων σχημάτων καταλαβαίνοντας γρήγορα ότι η αιτία της δημιουργίας τους είναι τυχαία, και αφήνεται σ΄ ένα παιχνίδι εξερεύνησης στο άγνωστο. Τα πρώτα πειράματα είχαν γίνει με καταγραφές ήχων μέσα από τις ραδιοσυχνότητες. Το 1989 με την βιντεοκάμερα άρχισα να ψάχνω ανάμεσα στις τηλεοπτικές συχνότητες και έφτιαξα το έργο Front Lines. Αυτό ήταν η πρώτη απόπειρα και η δεύτερη ήταν το Light Waves. Μέχρι και σήμερα συμβαίνει να ψάχνω αυτές τις τυχαίες εκπομπές και να ανακαλύπτω καινούργιους τρόπους να τις αναδείξω.
Γ.Ξ Αυτό κάνουν και οι επιστήμονες που ψάχνουν σήματα εξωγήινης ζωής. Φτιάχνουν αλγόριθμους προκειμένου να διαβάσουν τα σήματα που έρχονται από το σύμπαν, τα οποία είναι τελείως χαοτικά, οπότε προσπαθούν να τα συστηματοποιήσουν μήπως βγει κάποιο νόημα..
Α.Κ. Εγώ έκανα απλώς βιντεοτέχνη με πρόθεση να δείξω τρόπους που μπορεί να δει κάποιος τα πράγματα μέσα από το όνειρό του και από τη φαντασία του, αντίθετα λοιπόν στην ρεαλιστική μυθοπλασία που έχει παγιωθεί και έχει αποκλείσει το φανταστικό. Και προφανώς αυτό την εμποδίζει και να βλέπει ρεαλιστικά γιατί αν δεν υπάρχει η φανταστική διάσταση οδηγούμαστε στην μοντελοποίηση της πραγματικότητας και μαζί των ανθρώπων ακόμα και στην τυποποίηση του φανταστικού.
Γ.Ξ Εμένα το Light Waves μου θύμισε πολύ μουσική παρτιτούρα.
Α.Κ. Ναι έγινε σαν μια παρτιτούρα για τον συνθέτη Δημήτρη Καμαρωτό και το παρουσιάσαμε στις παραστάσεις του ”Ενδιάμεσου Χώρου” που γινόταν εκείνη την εποχή στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνας Τούντα. Η ιδέα της παρτιτούρας ήταν να παραπέμψει σε ρυθμό αλλά και ατμόσφαιρες μέσα από σχεδόν αναγνωρίσιμες εικόνες από την τηλεόραση ή από βιντεοσκοπημένα περιβάλλοντα που διαφαίνονται ανάμεσα στην καταιγίδα των παρασίτων. Μετά από 18 χρόνια συνεχίζει να μ’ αρέσει πολύ η μουσική του επένδυση. Εικόνα και ήχος έγιναν ενιαία αίσθηση.
Γ.Ξ. Σκέφτομαι ότι όλο σου το έργο, είτε είναι βίντεο είτε πίνακες ζωγραφικής και σχέδια, εμπεριέχει τη μουσική σαν στοιχείο. Στο φιλμ “Σκρατς ” βλέπουμε καθαρά αυτή τη διάθεση. Αλήθεια πότε ξεκίνησες να φτιάχνεις το «Σκράτς»;
Α.Κ. Το “Σκρατς” άρχισε να δημιουργείται από το 1971 για να προβάλλεται μαζί με άλλα φιλμ και σλαιτς της ομάδας μας σε μουσικές εναλλακτικού ροκ, free jazz, ή ακόμα να συντελεί σαν έμπνευση σε μουσικούς αυτοσχεδιασμούς. Ήταν στο Παρίσι και ήμασταν μια μεγάλη παρέα καλλιτεχνών μέσα σε κάθε είδος πειραματισμούς. Το “Σκρατς” δεν φτιάχτηκε για να διηγηθεί μια συγκεκριμένη ιστορία αλλά να προκαλέσει δικές μας εικόνες και ιστορίες, ρυθμούς και ήχους. Το δημιούργησα χωρίς χρήση κάμερας σχεδιάζοντας με ξύσιμο την επίστρωση ενός “καμένου” - μαύρου φιλμ 16 χιλιοστών για να περνά το φως του προβολής. Είναι φιλμ-γκράφιτι που συνεχίστηκε κατά περιόδους μέχρι το 1990 γιατί είχα πάντα την περιέργεια να δω πώς θα φαίνονται κινούμενα αυτά τα σχέδια την ώρα της προβολής. Πώς εναλλάσσονται μεταξύ τους δημιουργώντας απρόβλεπτες εικόνες. Μαζί έψαχνα και τρόπους να κατευθύνω τις κινήσεις και τα σχήματα που ήθελα να αποτυπωθούν στην οπτική μνήμη. Στη διάρκεια της δημιουργίας του μου πρόσφερε πολλαπλές εμπειρίες και άνοιξε δρόμους στη ζωγραφική και στη μουσική.
Γ.Ξ Εσύ όταν φτιάχνεις ένα έργο έχεις κάποια μουσική στο κεφάλι σου; Το σκίτσο φτιάχνει τη μουσική ή η μουσική το σκίτσο;
Α.Κ Κοίταξε υπάρχει η δημιουργική μουσική που μπορεί να ερμηνευθεί ελεύθερα με εικόνες, όπως και το αντίστροφο. Εικόνες που εμπνέουν ήχο, ρυθμό. Είναι κάτι φυσικό. Όταν σκιτσάρω δημιουργώ, θέλω να μπω σε μια νέα κατάσταση. Προφανώς όλοι έχουμε ένα ρυθμό μέσα μας. Αυτόν το ρυθμό προσπαθώ να του δώσω ένταση να τον αναδείξω μέσα από ένα σχήμα. Και προσπαθώ να βρω πως φαίνεται και πώς ακούγεται αυτός ο ρυθμός και ήχος μέσα από το σχέδιο. Έτσι ρυθμός ήχος και σχέδιο αλληλοαναπτύσονται. Το πως εξελίσσεται αισθητικά την στιγμή που πραγματοποιείται αυτός ο ρυθμός γραφικά, αυτό είναι πλέον η εμπειρία. Με την εμπειρία μου προσπαθώ αυτό το σχήμα να του δώσω περισσότερη έμφαση εκεί που πρέπει. Να γίνει επικοινωνιακό πλέον. Να σημαίνει κάτι γνωστό, ίσως και άγνωστο και κυρίως να σημαίνει την μετατροπή του.
Γ.Ξ Για αυτό σου είπα για την παρτιτούρα…
Α.Κ Ναι με την έννοια ότι αυτή η παρτιτούρα δίνει μια έμπνευση στον ερμηνευτή να δημιουργήσει κάτι δικό του και όχι να διαβάσει νότα-νότα. Υπήρξαν παρτιτούρες με εκπληκτικές επινοήσεις στο παρελθόν μέχρι και καρτ ποστάλ εισχωρούσαν ανάμεσα σε γραφισμούς όπου ο συνθέτης προσπαθούσε να δώσει μια ιδέα για το τι θα μπορούσε να κάνει ο ερμηνευτής -συνθέτης συγχρόνως.
Γ.Ξ Ας πάρουμε για παράδειγμα το έργο «Γραφή ήχου». Υπάρχει σαφώς μια τέτοια διάθεση..
Α.Κ Ναι είναι γραφή για έμπνευση ήχου. Δηλαδή θα μπορούσε ο ερμηνευτής να πάρει την ταχύτητα του ρυθμού και ορισμένες σχηματικές ιδέες τις οποίες θα συνδυάσει με τον ήχο μουσικών οργάνων που ανταποκρίνονται κατά την αίσθηση του. Δηλαδή έχουμε σήματα που ο ερμηνευτής προσπαθεί να τα μετατρέψει σε ήχο. Ο σκοπός είναι κάθε φορά που τα βλέπεις να μην συνθέτεις την ίδια μουσική. Να σε παραπέμπουν σε καινούργιες ιδέες.
Γ.Ξ Κάτι άλλο τώρα. Στο έργο σου υπάρχει το δίπτυχο, παιχνίδι κατά τη δημιουργία του έργου και ανοικτή ερμηνεία από τη πλευρά του θεατή. Αυτό για σένα είναι κάτι φυσικό ή το προωθείς κάθε φορά;
Α.Κ Είναι φυσικό αλλά αν δεν καταφέρω να το επικοινωνήσω δεν κάνω τίποτα. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να αφήσω το θεατή να παίξει με αυτή τη γραφή και να ανακαλύψει κινήσεις, σχήματα, χώρους, δικές του εικόνες να συνθέσει ο ίδιος. Αυτή είναι η πρόθεσή μου. Να μπορέσει ο θεατής να ενώσει αυτές τις γραμμές, γιατί τείνουν να ενωθούν σε ορισμένα σχήματα η να δημιουργήσουν δύο ή τρία σχήματα παράλληλα. Είναι σαν ένα οπτικό παιχνίδι. Δηλαδή να αναγνωρίζω ένα σχήμα την πρώτη φορά και τη δεύτερη φορά που το βλέπω να ανακαλύπτω ένα καινούργιο σχήμα. Μέχρι εκεί φτάνουν οι όροι του παιχνιδιού. Μετά ξεκινά το παιχνίδι.
Γ.Ξ Στο βίντεο “Αέρινες καταστάσεις” καταγράφεις τις εγκαταστάσεις που δημιουργείς με την τέχνη στον ουρανό. Αυτό το παιχνίδι στηρίζεται στις απειροελάχιστες επιδράσεις των μπαλονιών με τον αέρα. Τι ακριβώς είναι; Μια έρευνα του τυχαίου;
Α.Κ Το τυχαίο έρχεται γιατί οι παραλλαγές της εγκατάστασης είναι στο άπειρο. Πώς θα σηκώσεις με τη βοήθεια του αερίου ηλίου μπαλόνια, λεπτούς σωλήνες και ελαφρά υλικά, όπου ξαφνικά τι ανακαλύπτεις; Ότι φτιάχνεις μια κατασκευή εφήμερη στον ουρανό η οποία αλλάζει συνεχώς με τα ρεύματα του αέρα. Υπάρχουν δύο δυνάμεις. Η άνωση και τα ρεύματα του αέρα. Και μετά υπάρχουν οι δυνάμεις συγκράτησης από κάτω, σε πια σημεία θα δέσουμε πετονιές που κρατάνε αυτά τα φουσκωτά ή πως θα μεταφέρουμε αυτά τα σημεία όταν αλλάζει ο άνεμος. Ψάχνουμε πώς θα συμπεριφέρεται στον ουρανό αυτή η σύνθεση. Είναι ένα παιχνίδι που μας προκαλεί αλλεπάλληλες εκπλήξεις και διέγερση σ’ εμένα και στους φίλους που συμμετέχουν στην ομάδα. Να παίζεις δηλαδή με τα ρεύματα του αέρα και όπως καταλαβαίνεις είναι πλέον σαν αυτόν που ξέρει να πετάει χαρταετό. Ξέρει ήδη πως συμπεριφέρεται ο αετός του και ο άνεμος και θα προσπαθήσει να τον κατασκευάσει έτσι ή να τον δέσει έτσι ώστε ο αετός να πετάξει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Οι εφευρέτες χαρταετών για μένα είναι από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Σε όλο τον κόσμο υπάρχει η τέχνη του χαρταετού. Στην Ασία πιο πολύ. Γενικότερα οι άνθρωποι του τρίτου κόσμου έχουν το παιχνίδι μεσ’ το αίμα τους και είναι σημαντικό να ξέρουμε πως αυτοί οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται τα πιο απλά υλικά για να φτιάξουν τα πιο υπέροχα παιχνίδια.
Γ.Ξ Ναι για σένα αυτή η τέχνη είναι ξεχωριστή…
Α.Κ Εμπνέομαι από την τριτοκοσμική τέχνη. Από την Αφρική, την Ινδονησία , από τους λαούς της Κεντρικής Αμερικής. Όταν ταξίδεψα εκεί έμεινα έκπληκτος από τη ζωγραφική στα υφαντά των Ινδιάνων ή τη γλυπτική στα κεραμικά των αρχαίων πολιτισμών που μερικές φορές θύμιζαν και αρχαϊκές Ελληνικές φιγούρες. Και έμεινα έκπληκτος από όλη αυτή τη φαντασία και το μινιμαλιστικό τρόπο που αναπαριστούν τον κόσμο. Η τριτοκοσμική τέχνη πολλές φορές ανώνυμη και λαϊκή έχει έμφυτη την επαφή με τη φύση, το ρυθμό, το παιχνίδι, τις αισθήσεις …είναι διαχρονική.
Γ.Ξ Και η δική σου τέχνη έχει αυτά τα στοιχεία. Για παράδειγμα μου αρέσει πάρα πολύ ο τρόπος που κινηματογραφείς την φύση των Κυκλάδων. Αέρας, φως, κύματα, οι γραφές στα βράχια όπως στο βίντεο «Έξαφνα» κλπ . Επίσης εκτός από τη φύση υπάρχουν και αυτές οι σκηνές όπως είναι αυτή η εκπληκτική σκηνή με την πόρτα στον αέρα στο βίντεο «Κομμάτια από αέρα και φως». Και αυτό επίσης που μ’ αρέσει είναι ότι παρ’ ότι έχεις τις επιρροές που ανέφερες βλέπεις τι γίνεται δίπλα σου. Πράγμα που δεν είναι προφανές για πολλούς που ασχολούνται με την τέχνη.
Α.Κ Αυτό είναι το πρόβλημα του φορμαλισμού. Γιατί εκτός από αυτούς τους δυτικούς καλλιτέχνες που απελευθερώνουν την τέχνη από τις φόρμουλες και τους εκάστοτε ακαδημαισμούς υπάρχουν πολλοί που επαναλαμβάνουν ένα πετυχημένο στιλ, γιατί γενικότερα προσαρμόζονται να παράγουν μοντέλα αποδεκτά και εμπορεύσιμα.
Γ.Ξ Εσύ παρ’ ότι χρησιμοποιείς τόσο πολύ τον πειραματισμό φτάνεις πολύ γρήγορα σε κάποιο αποτέλεσμα. Δηλαδή ο θεατής από το πρώτο λεπτό είναι μέσα. Δεν ξύνει το κεφάλι του συνεχώς ψάχνοντας το νόημα.
Α.Κ Ίσως καταλαβαίνει εξ αρχής ότι δεν υπάρχει ένα δεδομένο νόημα αλλά αφήνεται στον ίδιο να το δημιουργήσει. Προσπαθώ τα έργα μου να μην είναι μονοσήμαντα. Αυτό επιτρέπει στον θεατή να πειραματισθεί με τον προσωπικό του τρόπο αντίληψης. Ο πειραματισμός ακόμα συνδέεται με την ανακάλυψη καταστάσεων. Αν είναι δεκτικός σ’ αυτή την έννοια ο θεατής θα επικοινωνήσει με το έργο. Όπως είναι αυτή η πόρτα που λέγαμε που ανοιγοκλείνει μόνη της από τον αέρα. Είναι ένα φαινόμενο που ανακάλυψα ξαφνικά. Δεν ήξερα ότι θα πάω να βρω μια πόρτα που θα ανοιγοκλείνει από τον αέρα, αλλά ότι 9 μποφόρ σε ένα λόφο της Νάξου είναι ήδη κάτι, έτσι όταν την είδα είχα έτοιμη την κάμερα και κατέγραψα ένα συμβάν. Ένα συμβάν τέχνης γιατί σημαίνει διαφορετικά νοήματα ταυτόχρονα και θα θελα να το μεταδώσω. Αλλά δεν το στήνω, το ανακαλύπτω. Στα βιντεοέργα μου δεν στήνω τίποτα. Όλα είναι ανακαλύψεις της στιγμής, καταστάσεις στο περιβάλλον που εμπνέουν που τις καταγράφω με τον παλμό που μου εμπνέουν.
Γ.Ξ Μένεις αρκετά χρόνια στις Κυκλάδες. Με τις οποίες έχεις ενοποιηθεί σίγουρα σε ένα σημείο. Στον αέρα. Όσο σημαντικός είναι ο αέρας για τις Κυκλάδες τόσο σημαντικός είναι και στα έργα σου.
Α.Κ Ναι ο αέρας και το φως. Είναι ζωογόνες δυνάμεις και στα έργα μου αναφέρομαι πολύ σ’ αυτές. Το βίντεο «κομμάτια από αέρα και φως» είναι ένα έργο που συνεχίζεται.. Στα σχέδια μου δείχνω συχνά καταστάσεις του ανέμου. Είναι μια χαρά αυτή το να δημιουργείς επηρεασμένος από τα στοιχεία της φύσης.
Γ.Ξ Και θα μπορούσε κάποιος να πει ότι στηρίζεσαι σε αυτά τα συμβάντα και όταν σκιτσάρεις. Τα σχέδιά σου έχουν σχέση μ’ αυτά που φτιάχνει ο αέρας στα βράχια.
ΑΚ Αυτά τα σχήματα στα βράχια έχουν τόσο ενέργεια που μεταμορφώνονται σε “σήματα” σε νοητικά σχήματα που περνάνε μέσα στα σχέδια. Στη βίντεο τέχνη όπως το “Εξαφνα” αναγνωρίζω αυτές τις φιγούρες στα βράχια γιατί υπάρχουν μέσα στο νου μου, ανταποκρίνονται στην γραφή μου και βέβαια την εξελίσσουν… Ο κόσμος που ζούμε έχει ανεξερεύνητες διαστάσεις…Αρκεί να ανοίξει η φαντασία.
Γ.Ξ Είδα στο βιογραφικό σου μια συμμετοχή σε κάποιες συναντήσεις όπως «Το παιδί της πόλης και το δημιουργικό παιχνίδι», το “Εισηγήσεις μετατροπές του αστικού χώρου για παιχνίδι» και άλλες…Μίλησε μου για το παιχνίδι και το χώρο..
Α.Κ Από τα φοιτητικά μου χρόνια στο Παρίσι συμμετείχα σε ομάδες animation - “εμψύχωσης” πολύ γενικά-όπως τις λέγαμε. Με φοιτητές η νέους αρχιτέκτονες εικαστικούς μουσικούς και φίλους φτιάχναμε εφήμερες εγκαταστάσεις για παιχνίδι και μουσική με αυτοσχέδια κρουστά για μικρούς και μεγάλους -δεν διαχωρίζαμε ηλικίες. Συμμετείχαμε σε “γιορτές του δρόμου” σε συνοικίες η σε προάστια με συγκροτήματα πολυκατοικιών με αφορμή διεκδικήσεις των κατοίκων. Συνεργαζόμασταν με κοινωνικές περιβαλλοντικές ομάδες της περιοχής. Όπως μια ομάδα που άνοιγε περιμαντρωμένα άδεια οικόπεδα μετατρέποντας τα σε αλάνες για παιχνίδι.. Οι λαϊκές γειτονιές στο Παρίσι που ήταν οάσεις ζωντάνιας με μεγάλο ποσοστό μεταναστών, ήταν τότε υπό σταδιακή κατεδάφιση για ανοικοδόμηση και εμπορική εκμετάλλευση. Μέσα στα οικόπεδα που ανοίγαμε μαζί με τα παιδιά της γειτονιάς -τα ονομάζαμε “γήπεδα περιπέτειας”- προσπαθούσαμε να δημιουργήσουμε κατασκευές για παιχνίδι. Εκεί θαύμαζα την φαντασία την εφευρετικότητα εκείνων των παιδιών… λέγανε τα παιδιά να φτιάξουμε μια τσουλήθρα, να φτιάξουμε μια σκαλωσιά, να φτιάξουμε μια τραμπάλα και από κει και πέρα να φτιάξουμε ένα σωρό άλλες κατασκευές δικές τους, όπου μαθαίνανε να χρησιμοποιούν τα εργαλεία, μαθαίνανε να δένουνε σκοινιά, να δένουνε σύρματα κλπ και είχα μια φοβερή εμπειρία στο πως μπορούν τα παιδιά να χρησιμοποιούν τα υλικά, το χώρο .. Αυτή η εμπειρία συνεχίστηκε στις διάφορες εγκαταστάσεις για παιχνίδι ή μουσική που δημιούργησα με παρέες φίλων μέχρι πρόσφατα.
Την ίδια εποχή 1972-1975 εργαζόμουν για το μεταπτυχιακό στην πολεοδομία που είχε να κάνει με τη διεκδίκηση του δημόσιου χώρου. Δηλαδή πως ο χώρος οργανώνεται από την αρχιτεκτονική την πολεοδομία για ορισμένες μόνο λειτουργίες με άξονα την οικονομία της αγοράς . . Από το οργανωμένο κέντρο λειτουργικά, που περιέχει μέσα τις δημόσιες υπηρεσίες τράπεζες, καταστήματα ακριβά διαμερίσματα κλπ. μέχρι την πιο λαϊκή γειτονιά ή την τελευταία παραγκούπολη. Η εργασία μου βασίστηκε στην καταγραφή περιπτώσεων μέσα από ατέλειωτες περιηγήσεις σε διάφορες περιοχές σε πόλεις και προάστια. Πώς δηλαδή ο κόσμος ο ίδιος συμπεριφέρεται ή και πως αντιδρά σε κάθε περίπτωση. Πως μεταμορφώνει με τη σειρά του τον χώρο για τις δικές του ανάγκες και τις δικές του λειτουργίες με πρωταρχική την ανάγκη συναναστροφής ή την ανάγκη πολλαπλών χρήσεων του δημόσιου χώρου. Εκεί μέσα εισχωρεί και το παιχνίδι. Βλέπουμε ότι τα παιδιά δημιουργούν παιχνίδια με τα πάντα εκεί που τους επιτρέπει ο χώρος.
Γ.Ξ Αυτές οι εμπειρίες έχουν σχέση με την ζωγραφική;
Α.Κ Η ζωγραφική μου αντανακλά και τις παράλληλες δράσεις που ανέφερα , τις εγκαταστάσεις όπως η τέχνη στον ουρανό, όπου σχήματα κινήσεις παιχνίδια έχουν εντυπωθεί στο μυαλό μαζί με όλη την ενέργεια που περιέχουν. Προφανώς αυτά που δημιουργούνται ανταποκρίνονται στην αισθητική μου άποψη γιατί σχηματίζουν ανάλογες συνθέσεις με αυτές θέλω να ζωγραφίσω. Τα σχέδια μου είναι επηρεασμένα ακόμα από όλες αυτές τις εφήμερες κατασκευές που μπορείς να βρεις σίγουρα στα λαϊκά προάστια του κόσμου εκεί που υπάρχει ακόμα ένας χώρος που δεν είναι ελεγχόμενος, είναι ακόμα πολυδιάστατος, είναι ανοικτός στις επεμβάσεις των κατοίκων. Αυτό το περιβάλλον μου προσφέρει δυνατές εμπειρίες. Όταν περπατάω σε τέτοιες γειτονιές είτε είναι στα νησιά είτε στις παρυφές της Αθήνας είτε σε κάποια πόλη της Αφρικής είναι σαν να ζωγραφίζω. Και θέλω μέσα από τη γραφή μου να φαίνεται αυτή η ελευθερία των εφήμερων μετατροπών του χώρου. Καινούργια σχήματα να γεννιόνται να μεταμορφώνονται. Σαν αυτές τις κατασκευές που τις θεωρούν τελείως ευτελείς, αυλές με απλωμένα ρούχα, με σπάγκους, ή πεταμένες πόρτες και κρεβάτια αντί για φράχτες στα βουνά, πράγματα τα οποία μπορώ να τα δω ακόμα και σαν εγκαταστάσεις φτιαγμένες από ανώνυμους καλλιτέχνες, που έγιναν για κάποια χρήση έξω από οποιαδήποτε αισθητική την οποία μας έχουν προγραμματίσει σαν όμορφη ή άσχημη. Χρειάζεται να υπάρχει η δική μας σχέση με το περιβάλλον. Ο χώρος της πόλης γίνεται όλο και πιο ελεγχόμενος μονοσήμαντος μονολειτουργικός με άξονα την κατανάλωση μέχρι και την κατανάλωση μιας τυποποιημένης αισθητικής μοδάτου design και αρχιτεκτονικής. Η δική μου στάση είναι να ανακαλύψω τις δημιουργίες των ανθρώπων τις εκφράσεις, κινήσεις, συμπεριφορές, συνθέσεις, αντιθέσεις.. Όλα αυτά είναι για μένα τέχνη. Γιατί η αισθητική από μόνη της είναι κούφια έννοια.
Γ.Ξ Κάνεις σχέδια για το μέλλον;
Α.Κ Θα ήθελα να τελειώσω πολλά σχέδια που έχω για το μέλλον αλλά όταν μου δίνεται η ευκαιρία για μια επέμβαση όπως αυτή η έκθεση, που δεν προσχεδιάστηκε πριν από δύο χρόνια, προσχεδιάστηκε πριν από μερικούς μήνες, αυτό το προτιμώ. Συγκέντρωσα το υλικό και το συμπλήρωσα δουλεύοντας με πολλή ένταση. ?λλα σχέδια είναι να επιλέξω ανάμεσα σε πολλές ηχογραφήσεις δημιουργικής μουσικής και αυτοσχεδιασμών που έγιναν μαζί με άλλους μουσικούς και να τις παρουσιάσω με κάποια cd. Η να τελειώσω αρκετά έργα βιντεοτέχνης και ντοκιμαντέρ. Να δημοσιεύσω ίσως τις απόψεις μου για αυτά που λέγαμε για το χώρο, μαζί με ένα τεράστιο υλικό από καταγραφές.
Γ.Ξ Τι είναι σημαντικό στη ζωή;
Α.Κ Όλα είναι σημαντικά. Μπορούν να σου συμβούν ανά πάσα στιγμή ευχάριστα και δυσάρεστα. Από τη στιγμή που έχεις την έγνοια να τα ζήσεις έχουν γίνει σημαντικά.
Γ.Ξ Και από το κοινό τι εισέπραξες μέχρι τώρα;
Α.Κ Ένας λόγος για να κάνεις μια έκθεση είναι να δεις τι θα εισπράξεις από το κοινό. Το κοινό κατάλαβε πάρα πολλά πράγματα όταν δεν ήταν προκατειλημμένο. Όταν δηλαδή δεν λες: “Είναι μια έκθεση αφηρημένης τέχνης, δεν πρόκειται να καταλάβω”. Όμως οι περισσότεροι επικοινώνησαν με τα έργα και αυτό φαίνεται σ’ αυτά που γράφουν στο βιβλίο της έκθεσης. Μου κανε εντύπωση ότι ακόμα και άνθρωποι λαϊκοί που μπήκαν τυχαία ή από περιέργεια, προσπάθησαν να δουν κάτι δικό τους. Είδα ωραίους ανθρώπους, που ήρθαν να αισθανθούν χωρίς να θέλουν σώνει και καλά να κρίνουν τα έργα, ήρθαν απλώς να απολαύσουν μια δουλειά, ένα παιχνίδι πιο πολύ, και να αποκτήσουν εμπειρίες. Δεν θέλω με τίποτα, παρ’ ότι η δουλειά μου μπορεί σε κάποιους να φαίνεται δύσκολη, να το παίξω μυστικιστής, ότι δηλαδή για να καταλάβεις αυτά τα έργα θα πρέπει να έχεις εντρυφήσει στο κίνημα της μοντέρνας τέχνης. Θέλω να μπορεί να τα αισθανθεί ο καθένας με τα δικά του μάτια. Και ένα πράγμα που με ενδιέφερε πάντοτε είναι να δω τι διακρίνει ο κάθε θεατής σε ένα έργο μου… Πως μπορούν αυτά τα σχήματα να διεγείρουν κάποιον για να κάνει τις δικές του συνθέσεις του χώρου και της κίνησης. Ρωτάω να δω αν βλέπουν κάτι δικό τους μέσα από αυτά τα έργα…
Γ.Ξ Τι είναι για σένα η τέχνη;
Α.Κ Σίγουρα η τέχνη δεν είναι στυλ. Όσοι άνθρωποι εκφράζονται με την καρδιά τους με την ψυχή τους έχουν ξεφύγει εξ αρχής από οποιοδήποτε στυλ. Μπορεί να κάνουν ρεαλισμό μπορεί να κάνουν αφαίρεση αλλά όπως και να χει θα δεις δημιουργία. Το στυλ δεν είναι δημιουργία είναι διαφήμιση για κάποιου είδους κοινό.
Γ.Ξ Ταξιδεύεις από ότι ξέρω…
Α.Κ Ναι στο τρίτο κόσμο κυρίως. Πολλές φορές μου θυμίζει όπως ήταν και είναι ακόμα λίγο η Ελλάδα ..που είναι ανεξάντλητη. Για να πάρω δυνάμεις, ελπίδα και εμπνεύσεις, γιατί εκεί βλέπεις την ανθρωπιά. Όπως προτιμώ να ακούω τις αυθεντικές μουσικές αυτών των λαών. Νομίζω ότι αυτή μπορεί και να είναι η μουσική του μέλλοντος γιατί περιέχει όλα τα στοιχεία που θα θέλαμε από το μοντέρνο. Η τζαζ και ο αυτοσχεδιασμός είναι γέννημα της τριτοκοσμικής μουσικής. Θα ανακαλύψουμε μέσα τους πράγματα που μας κάνουν να καταλαβαίνουμε τον κόσμο που ζούμε. Υπάρχει μια αμεσότητα του καλλιτέχνη στον τρίτο κόσμο σε σχέση με το περιβάλλον του ακόμα και στο περιβάλλον των μεγαλουπόλεων. Στο δυτικό κόσμο ο άνθρωπος δεν εκφράζεται. Δεν θέλει να κουράσει το μυαλό του για να περάσει μια καινούργια εμπειρία. Εγώ νοιώθω ότι η δυτική κοινωνία είναι πάρα πολύ κουρασμένη δεν είναι έτοιμη να αντιδράσει, είναι βολεμένη και καλουπαρισμένη. Από την άλλη βλέπουμε ακόμα μια υγιή τριτοκοσμική κοινωνία ασυμβίβαστη που ξέρει να γελάει να αντιδρά πολιτιστικά, να επαναστατεί.
Γ.Ξ Το ζητούμενο είναι η δράση από όσους αντιλαμβάνονται αυτό που συζητάμε. Εσύ για παράδειγμα στο επίπεδο της τέχνης είσαι σ’ αυτή την κατεύθυνση.
Α.Κ Το ζητούμενο είναι πως θα γίνει κάθε άνθρωπος να είναι καλλιτέχνης και κάθε καλλιτέχνης να είναι άνθρωπος.
Τη συνέντευξη πήρε ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ
