ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΠΑΘΕ
ΣΤΗ ΦΘΙΩΤΙΔΑ

Λαμία, Οκτώβριος 2008

“Χωρίς να σπάσουμε αυγά, δεν γίνεται ομελέτα”. Αυτή είναι συνήθως η έκφραση των αρμοδίων Φορέων και Υπηρεσιών, οι οποίοι, στο όνομα των μεγάλων έργων και της αναγκαιότητας κατασκευής τους, συνήθως χαλαρώνουν την επίβλεψη και τους ελέγχους εφαρμογής των Περιβαλλοντικών Όρων και των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Έτσι κι αλλιώς τα μεγάλα έργα στην Ελλάδα συνοδεύονται από πολλές “απώλειες” αναφορικά με το περιβάλλον και τη βιωσιμότητα. Ο κλειστός αυτοκινητόδρομος ΠΑΘΕ, που διασχίζει κατά μήκος το νομό Φθιώτιδας, και το Πέταλο του Μαλιακού, έχει προκαλέσει κατά καιρούς αρκετές συζητήσεις. Συζητήσεις περισσότερο για τις καθυστερήσεις και τα θύματα του Πετάλου, και πολύ λιγότερο, έως ελάχιστα, για τα προβλήματα και τις συνέπειες στο περιβάλλον και τα οικοσυστήματα της περιοχής. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τα έργα του Ε65 και της νέας σιδηροδρομικής γραμμής…

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο βέβαια, το βασικότερο στοιχείο, που ουδόλως συζητείται, είναι η διαρκής απαξίωση του σιδηροδρόμου και η αποκλειστικότητα σχεδόν του αυτοκινητόδρομου στον τομέα των μεταφορών. Έναν σιδηρόδρομο με τα τεράστια ελλείμματα που παρουσιάζει σήμερα ο ΟΣΕ. Έτσι εξασφαλίζεται και η πολυπόθητη “πελατεία” στα διόδια του αυτοκινητοδρόμου. Μια άλλη πολύπαθη ιστορία για τους κατοίκους της Φθιώτιδας… Και με την ευκαιρία να τονίσουμε ότι η μόνη λογική λύση, που μπορεί να προκριθεί για το μέλλον, και σε σχέση με τις «επιδόσεις» του τομέα των μεταφορών στα αέρια του θερμοκηπίου και το «οικολογικό αποτύπωμα», είναι η αλληλοσυμπλήρωση των οδικών και σιδηροδρομικών μεταφορών. Να γίνει δηλαδή το τραίνο ο κορμός των μεταφορών για μεγάλες αποστάσεις (αυτές που σήμερα καλύπτει το εθνικό οδικό δίκτυο) και το αυτοκίνητο να αναλάβει κυρίως τις τοπικές διαδρομές.

Το λέμε αυτό, γιατί στη Φθιώτιδα ο εκσυγχρονισμός του σιδηροδρόμου “κόλλησε” κυριολεκτικά στη Σήραγγα του Καλλιδρόμου, λόγω αστοχιών της μελέτης και διαφόρων άλλων προβλημάτων του έργου και δεν ξέρει κανείς αν θα ολοκληρωθεί, και πότε, η διάνοιξή της. Κι αν δεν υπάρχουν σκοπιμότητες στην καθυστέρηση… Από πολλούς βέβαια ακούμε το ερώτημα, γιατί δεν ακολούθησε η νέα χάραξη της γραμμής του τραίνου τη γραμμή του ΠΑΘΕ.

Τα ζητήματα λοιπόν των έργων του ΠΑΘΕ δεν είναι καθόλου ανεξάρτητα από μια σειρά περιβαλλοντικών “εγκλημάτων” και “παράπλευρων απωλειών”, που έχουν συνηθίσει όλοι να μην τα αγγίζουν. Από πολλές πλευρές ακούγονται φωνές για μη εφαρμογή των Περιβαλλοντικών Όρων, για ελλιπή έως ανύπαρκτη επίβλεψη. Αλλά μόνο φωνές… Και οι φωνές είναι για το αυτονόητο: την εφαρμογή της Ελληνικής και Κοινοτικής νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος, των διεθνών προτύπων και των αρχών της αειφορίας και της βιωσιμότητας.

Σαν παράδειγμα αναφέρουμε τη συζήτηση στο Νομαρχιακό Συμβούλιο στις 22 Μαΐου 2008, όπου ο επικεφαλής της μείζονος μειοψηφίας έκανε λόγο για οικολογική καταστροφή και για το τεράστιο έγκλημα, που συντελεί¬ται στα έργα του ΠΑΘΕ, ενώ ζήτησε τη συνέχιση των έργων µε διαφορετικούς όρους και προϋποθέσεις. “Πρέπει να σταματήσουν αυτές οι παράνομες ενέργειες κατά μήκος τnς Εθνικής οδού. Κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου. Δεν πάει άλλο” είπε ο κ Μαριάς. Ο δε νομάρχης αρκέστηκε να επαναλάβει το μεγάλο πράγματι πρόβλημα των τροχαίων ατυχημάτων στο “Πέταλο” και να διαβεβαιώσει ότι οι επιβλέψεις γίνονται…(ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, 23/5/2008)

Επισημαίνουμε μερικά από τα αρνητικά περιβαλλοντικά αποτελέσματα των έργων, κι αυτά είναι:

- Η εξαφάνιση και το μπάζωμα υγροβιοτόπων, όπως για παράδειγμα ο υγροβιότοπος Βουρλιά της Αταλάντης, μεταξύ Κυπαρισσίου και Τραγάνας.

- Οι περίφημοι δανειοθάλαμοι και τα λατομεία σε όλο το μήκος των έργων για την απόληψη αλλά και για την εναπόθεση των αδρανών υλικών. Μια σοβαρή περίπτωση αποτελεί το εγκαταλειμμένο λατομείο της ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗΣ ΑΤΕ στον ?γιο Δημήτριο του Καινουρίου. Οι κάτοικοι ανάστατοι για την πλήρη αδιαφορία των υπηρεσιών αναγκάζονται να προσφύγουν στον εισαγγελέα “κατά παντός υπευθύνου” για να σώσουν τις περιουσίες τους από πιθανές πλημμύρες, πέρα από τη βάναυση κακοποίηση του φυσικού τοπίου. ?λλη κατασκευαστική εταιρεία επίσης θεώρησε σκόπιμο να “κατεβάσει” αυθαίρετα ολόκληρο λόφο στο ύψος της Σκάρφειας, όπου, όπως κατήγγειλε ο επικεφαλής της μείζονος μειοψηφίας του Νομαρχιακού Συμβουλίου, δεν υπήρχε στη μελέτη, στη θέση αυτή, δανειοθάλαμος και λατομείο

- Τα ρέματα και οι χείμαρροι. Σε όλα σχεδόν τα ρέματα ανατράπηκε εντελώς η φυσική κατάσταση της κοίτης, άλλαξε η μορφολογία και το ανάγλυφο, καταργήθηκαν ακόμα και οι μαίανδροι. Η παράνομη αμμοληψία και η παράνομη εναπόθεση αδρανών υλικών είναι το πιο χαρακτηριστικό. Τρανταχτά παραδείγματα ο Ξηριάς στο Λογγό Αγίου Κωνσταντίνου και ο Βοάγριος(Πλατανιάς), ανάμεσα στο Ρεγγίνι και στο Μώλο με τις αντίστοιχες καταγγελίες των κατοίκων.

- Οι προστατευόμενες περιοχές. Το Δέλτα και η κοιλάδα του Σπερχειού εντάσσεται στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000. Η περιοχή είναι ένα ευαίσθητο οικοσύστημα, το οποίο, από τα έργα του ΠΑΘΕ και τα άλλα έργα του Ε65 και της νέας χάραξης του σιδηροδρομικού δικτύου, έχει δεχθεί σοβαρές πιέσεις και έχει υποστεί μη αναστρέψιμες καταστάσεις. Ουσιαστικά έχει γίνει λάστιχο και μεθοδεύεται η αναθεώρηση τόσο των ορίων όσο και των οχλουσών δραστηριοτήτων για να συμπεριληφθούν τα νέα δεδομένα. Οι ειδικές μετρήσεις των επιπτώσεων στο οικοσύστημα θα βοηθούσε, ίσως, να γίνουν κάποιες διορθωτικές παρεμβάσεις, όπως για παράδειγμα η ανεμπόδιστη επικοινωνία της άγριας πανίδας, η μείωση της παρενόχλησης της πτηνοπανίδας με κατάλληλα ηχοπετάσματα και μεγάλες δεντροστοιχίες. 

Πέραν όλων αυτών, όσο τα έργα είναι σε εξέλιξη και δεν έχουν ακόμα παραληφθεί, κατά τη γνώμη μας πρέπει να προσεχθούν:
- η αποκατάσταση του τοπίου, των πρανών και των μεγάλων πληγών των δανειοθαλάμων και των λατομείων, αλλά και των χώρων απόθεσης πλεοναζόντων υλικών και των εργοταξιακών εγκαταστάσεων, σύμφωνα και με τις μελέτες των Περιβαλλοντικών Όρων, με δεντροφυτεύσεις και κατάλληλο σύστημα ποτίσματος
- η τοποθέτηση των ηχοπετασμάτων, όπου ο αυτοκινητόδρομος διέρχεται κοντά σε κατοικημένες περιοχές.
- η εξασφάλιση της απορροής των ομβρίων υδάτων από το οδόστρωμα. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα τα νερά πρέπει να στραγγίζονται και να φιλτράρονται (με γεωϋφάσματα και βότσαλα, μικροί βιολογικοί) στην άκρη του δρόμου, έτσι ώστε να ελευθερώνονται στο περιβάλλον καθαρά και απαλλαγμένα από τους ρύπους, που αφήνουν οι εξατμίσεις και η τριβή των ελαστικών με το δρόμο.

Τέλος θεωρούμε απαραίτητο να υπάρξουν προγράμματα παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, της ηχορύπανσης και της ρύπανσης των υδάτων στη συνέχεια και κατά την λειτουργία του αυτοκινητόδρομου, ώστε να λαμβάνονται έγκαιρα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης των συνεπειών.

Στέφανος Σταμέλλος
Μέλος των Οικολόγων Πράσινων