eyploia.aigaio-net.gr - Παράκτια αλιεία, θαλασσινό περιβάλλον και νησιωτική οικονομία, του Δημήτρη Ζαννέ

Προέδρου της Ομοσπονδίας Παράκτιων Αλιέων Νοτίου Αιγαίου

Η παράκτια αλιεία στις Κυκλάδες είναι ένας σημαντικότατος επαγγελματικός κλάδος o οποίος συμβάλλει στις τοπικές κοινωνίες με πολλούς τρόπους. Αυτή τn στιγμή οι Κυκλάδες έχουν στο δυναμικό τους πάνω από 1000 σκάφη παράκτιας αλιείας (δίχτυα-παραγάδια) και περίπου 2000 επαγγελματίες αλιείς. Παρά όμως αυτή τη δυναμική ο κλάδος έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του από την τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς και από την πολιτεία.

Ο επαγγελματίας παράκτιος αλιέας κάνει ένα επάγγελμα δύσκολο, επικίνδυνο και δυστυχώς χωρίς τις ανάλογες απολαβές. Είναι δύσκολο επάγγελμα και λόγω καιρικών συνθηκών. Ο αγώνας, όμως για το μεροκάματο δεν αφήνει περιθώρια και έτσι ο ψαράς πρέπει να δουλέψει κάτω από όλους τους καιρούς
Αυτό που δυσκολεύει, όμως, περισσότερο τη δουλειά του είναι η κατάσταση που επικρατεί στη θάλασσα. Αυτή τη στιγμή η θάλασσα δέχεται μια αφόρητη πίεση από παντού. Μέση αλιεία, ερασιτεχνική αλιεία, παράνομη αλιεία καταστρέφουν ολοένα και περισσότερο το θαλάσσιο περιβάλλον.
Το Αιγαίο μας είναι μια θάλασσα που σίγουρα δεν μπορεί να αντέξει βιομηχανική αλιεία. Η μέση αλιεία (ανεμότρατες γρι-γρι) που χρησιμοποιεί τα τελευταία επιτεύγματα της τεχνολογίας με συνεχώς όλο και δυνατότερα σκάφη και που υποστηρίζεται από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Είναι μία βιομηχανία, η οποία στο όνομα του κέρδoυs δεν ακολουθεί πολλές φορές τους νόμους (διαμέτρητα ματιών, επιτρεπόμενα μεγέθη ψαριών, απόσταση από την ακτή, αλιεία ημέρας ή νύχτας κτλ.). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αλιεύονται μεγάλες ποσότητες ψαριών καταστρέφοντας όμως τo βυθό ,τα αυγά και το γόνο.
Στο θαλάσσιο χώρο δραστηριοποιείται και η ερασιτεχνική αλιεία. 'Evαs τύπος αλιείας ο oπoios τα τελευταία χρόνια δείχνει να γιγαντώνεται και να ελέγχεται όλο και λιγότερο. Ερασιτέχνες αλιείς έχουν μεγάλο αριθμό επαγγελματικών εργαλείων, πιάνουν πολλά περισσότερα ψάρια από αυτά που ορίζει ο νόμος και το χειρότερο πωλούν τα ψάρια τους. Έτσι καταργούν την έννοια του χομπίστα ψαρά και δυσκολεύουν την αγορά για τους επαγγελματίες. Στην ερασιτεχνική αλιεία συγκαταλέγεται και η αλιεία με ψαροντούφεκο.
Ιδιαίτερα καταστροφική είναι επίσης η αλιεία με δυναμίτη ή καλύτερα με βόμβες βυθού. Πρακτική η οποία όχι μόνο σκοτώνει ία πάντα στο βυθό, αλλά και με ανυπολόγιστες συνέπειες αφού για την κατασκευή αυτών των βομβών χρησιμοποιούν χημικά λιπάσματα τα οποία διασκορπίζονται στο βυθό. Παράνομη αλιεία ακόμη ασκείται με τη χρήση μικρών γρι-γρι που πιάνουν γόνο.
Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον καλείται ο παράκτιος επαγγελματίας ψαράς να εργαστεί και να βγάλει το μεροκάματο του. Χρησιμοποιώντας εργαλεία (δίχτυα-παραγάδια) τα οποία ασκούν πολύ μικρή πίεση στη θάλασσα καθώς και στα ιχθυαποθέματα, αφού είναι στατικά εργαλεία με ελεγχόμενο άνοιγμα ματιού και χωρίς σύρσιμο στο βυθό. Δουλεύοντας λοιπόν με τέτοιες τεχνικές αντίθετα με τις άλλες μορφές αλιείας, νοιώθει ολοένα πιο απροστάτευτος και εγκαταλελειμμένος.
Υπεύθυνοι για την προστασία του θαλάσσιου χώρου και του επαγγέλματος είναι το Υπουργείο Γεωργίας και το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Το Υπουργείο Γεωργίας πρέπει να θεσμοθετεί λαμβάνοντας υπόψη τις οδηγίες και τους κανονισμούς της Ε.Ε. και το κυριότερο να έρχεται σε επαφή με τους αλιεΐς ώστε να γνωρίζει τι συμβαίνει. Δυστυχώς όμως σε καμία περίπτωση δεν λαμβάνει υπόψη τους παράκτιους αλιείς. Μέχρι τώρα όλες οι ηγεσίες του Υπουργείου ευνοούν περισσότερο τη μέση αλιεία χωρίς να εφαρμόζουν τους κανονισμούς της Ε.Ε. Φοβούμενοι το πολιτικό κόστος δεν θέτουν περιορισμούς στην ερασιτεχνική αλιεία και γενικά αφήνουν όλο τόν κλάδο με ένα θεσμικό πλαίσιο που στην πλειοψηφία του αποτελείται από βασιλικά διατάγματα του '50 και του '60.
Η πιθανότητα να έχουμε σε λίγα χρόνια μια νεκρή θάλασσα δεν οφείλεται μόνο στο Υπουργείο Γεωργίας, αλλά και το YEN. Ίσως μάλιστα κατά γενική ομολογία, το λιμενικό να έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη για την κατάντια της θάλασσας. Ελλείψει προσωπικού,η τεχνικών μέσων (πλωτά, περιπολικά, ηλεκτρονικά βοηθήματα], έλλειψη ουσιαστικής εκπαίδευσης, και το χειρότερο μια κακή δημόσια υπαλληλική νοοτροπία πολλών στελεχών έχει ως αποτέλεσμα την ανυπαρξία ελέγχου στο χώρο. Μα και σε περιπτώσει ελέγχου τα πρόστιμα είναι τόσο μικρά που δεν αποτρέπουν τους παραβάτες να παρανομήσουν ξανά.
Με όλα αυτά τα παραπάνω οι παράκτιοι αλιείς νοιώθουν ένα βρόχο να τους σφίγγει. Ξεχασμένοι από όλες TIS υπηρεσίες, αγωνίζονται καθημερινά χωρίς όμως να βλέπουν μέλλον. Κι όμως σ' όλη αυτή την κατάσταση έχουν να προτείνουν λύσεις. Η εφαρμογή των κοινοτικών κανονισμών που βγάζει την ανεμότρατα στα 3 ν.μ. μακριά από την ακτή, η συνεχής εκπομπή σήματος από το δορυφορικό σύστημα εντοπισμού που είναι εφοδιασμένα τα σκάφη μέσης αλιείας, καθώς και η εφαρμογή του τετράγωνου ματιού, που αφήνει περιθώρια διαφυγής των μικρών ψαριών, είναι κάποιες καλές λύσεις για να περιοριστεί η καταστροφή από την αλιεία της ανεμότρατας. Το γρι-γρι είναι κι αυτό που πρέπει να ελεγχθεί στον τρόπο αλιείας του. Η εφαρμογή τns νομοθεσίας όσον αφορά τη δυναμικότητα της λάμπας, που η καταστρατήγηση τns τυφλώνει το γόνο. Eπίσns η αλιεία σε νερά όχι πιο ρηχά από το 70% του ύψους του διχτύου έτσι ώστε να μην γίνεται σύρση στο βυθό καταστρέφοντας γόνο, αυγά και ενδιαιτήματα.
Για την αντιμετώπιση της «κακής» ερασιτεχνικής αλιείας υπάρχουν λύσεις όπως ο έλεγχος τns ποσότητας ψαριών, καθώς και η κατάργηση κάποιων εργαλείων επαγγελματικού χαρακτήρα. Eπίσης ο ουσιαστικός έλεγxos για τον περιορισμό της ιπποδύναμης και του μεγέθους των σκαφών. Ο διαχωρισμός του ψαροτούφεκου από την ερασιτεχνική αλιεία, όπως και ο καθορισμός συγκεκριμένων ημερών την εβδομάδα με πρότυπο το κυνήγι στη στεριά, μπορούν να εξασφαλίσουν και την ικανοποίηση της αλιείας αυτής. Η αυτόφωρη διαδικασία και η ποινικοποίηση των παραβάσεων του βραδινού ψαροτουφεκου ή της χρήσης δυναμίτη καθώς και η επιβολή εξαντλητικών προστίμων είναι ένας τρόπος αποφυγής παρανομιών σε όλο το φάσμα της αλιείας (μέσης, παράκτιας, ερασιτεχνικής).
Η αλιεία είναι μια δραστηριότητα την οποία τη μαθαίνει κάποιος αφού αφιερώσει πολλά χρόνια. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα εκπαίδευσης των αλιέων. Οι σχολές αλιείας που χρόνια τώρα ακούγονται χωρίς να υλοποιούνται, είναι μια διαδικασία να μάθουν οι αλιείς και από άλλη πλευρά τη θάλασσα (φυσιολογία των ψαριών, επιπτώσεις από την αλιεία, ναυσιπλοΐα κ.τ,λ.). Με αυτό τον τρόπο θα δημιουργηθεί μέσα τους αίσθημα προστασίας της θάλασσας και του επαγγέλματός τους. Επάγγελμα το οποίο δεν είναι θεσμικά κατοχυρωμένο και που χρειάζεται άμεση θεσμική θωράκιση. Μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει ένας κλάδος με επαγγελματική συνείδηση και δυνατότητα συνδικαλιστικής προάσπισης των συμφερόντων του.
Τη σημασία τns παράκτιας αλιείας και τn συμβολή της στη νησιωτική Ελλάδα φαίνεται να μην έχει καταλάβει η τοπική αυτοδιοίκηση πλην μερικών εξαιρέσεων. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσει όπου οι αλιείς είναι υπό διωγμό από λιμάνια ή αγορές. Η απροθυμία διενέργειας ελέγχων στην αγορά και στα εστιατόρια, αφήνει τα περιθώρια για αισχροκέρδεια και εξαπάτηση των καταναλωτών προωθώντας ψάρια εισαγωγής αντί για ελληνικά και αμφιβόλου ποιότητας. Το χειρότερο δε είναι ότι δεν αφήνει να φανεί το πραγματικό πρόβλημα κατάρρευσης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Όπως όλα δείχνουν λοιπόν με την καταστροφή της θάλασσας και των ψαριών έρχεται και η καταστροφή των παράκτιων αλιέων. Μαζί τους, όμως καταρρέει και ένα μεγάλο κομμάτι τns νησιωτικής πραγματικότητας. Ο παράκτιος ψαράς των νησιών είναι πλέον ένα είδος προς εξαφάνιση και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί. Χρειάζεται κρατική μέριμνα και δημιουργία φορέα (υφυπουργείο) που να ασχολείται αποκλειστικά με την αλιεία. Χρειάζεται βούληση από τις αρχές για έλεγχο και προστασία, θέλει συμπαράσταση των τοπικών κοινωνιών, αφού είναι ένα απαραίτητο στοιχείο που τις συμπληρώνει. Οι παράκτιοι αλιείς είναι αυτοί που μπορούν να βγάζουν ψάρια στις τοπικές αγορές. Ψάρια πολύ καλής ποιότητας και που μέσα από τη διατήρηση των οικοσυστημάτων που εξασφαλίζει μόνο η παράκτια αλιεία, μπορούν να είναι σε ικανοποιητικές ποσότητες και φθηνές τιμές. Πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι η υποστήριξη του παράκτιου αλιέα είναι βοήθεια στη φύση, διατήρηση της θάλασσας και όσων ζουν μέσα ή κοντά σ’ αυτή.
πηγή: «Κυκλαδικοί Πλόες»

Σημείωση 6ο Τεύχος