Παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες του χειμώνα, η ερευνητική ομάδα του Αρχιπελάγους συνεχίζει να δραστηριοποιείται σε ποικίλους τομείς, με στόχο την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων και απειλών των ελληνικών θαλασσών.
Από τους βασικούς άξονες στους οποίους επικεντρώνονται οι δράσεις προστασίας αυτή την περίοδο είναι οι παρακάτω:

* Έρευνα Παράκτιων Οικοτόπων
Με αφετηρία τον ερευνητικό σταθμό του Φάρου Ικαρίας, η θαλάσσια ομάδα συνεχίζει τη συλλογή επιστημονικών δεδομένων, απαραίτητα για το σχεδιασμό και εφαρμογή αποτελεσματικών πιλοτικών μέτρων προστασίας και διαχείρισης, των ξεχωριστής περιβαλλοντικής σημασίας, παράκτιων οικοσυστημάτων του Αιγαίου.
Για το σκοπό αυτό συνεχίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, οι καταγραφές μέσω κατάδυσης για τη βιολογική χαρτογράφηση οικοτόπων και ειδών, καθώς και πειράματα που μας βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση των παραγόντων υποβάθμισης (π.χ. οι επιδράσεις του ξενιστή- τροπικού φύκους Caulerpa racemosa).
Στην έρευνα αυτή, πέραν από τους ερευνητές του Αρχιπελάγους Ι.ΘΑ.Π.Ε.Α., συμμετέχουν και φοιτητές από τα Πανεπιστήμια Cardiff και Manchester.
Παράλληλα προετοιμάζεται η εγκατάσταση του πρότυπου σταθμού Μόνιμης Παθητικής Υδροακουστικής Παρακολούθησης, που θα λειτουργήσει στην περιοχή, για την καταγραφή των πληθυσμών των κητωδών, αλλά και παραγόντων απειλής όπως οι θαλάσσιες εκρήξεις, η χρήση σόναρ υπερυψηλής συχνότητας, κ.α.

 
* Το Ναυάγιο του Sea Diamond - Σαντορίνη
Η προσπάθεια για την ανέλκυση του ναυαγίου του Sea Diamond στη Σαντορίνη, συνεχίζεται με τη συνεργασία φορέων του νησιού. Το Αρχιπέλαγος παρακολουθεί καθημερινά την πρόοδο του θέματος, ενώ βρίσκεται και σε τακτική επικοινωνία με τις αρμόδιες εθνικές και κοινοτικές αρχές, με στόχο τη γρήγορη επίλυση του προβλήματος, μέσω της απάντλησης των καυσίμων και της ανέλκυσης του ναυαγίου. Οι διαδικασίες αυτές πρέπει να γίνουν άμεσα, έτσι ώστε να αποφευχθεί η ρύπανση των θαλασσών με τοξικές χημικές ουσίες. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως, είναι να γίνει η ανέλκυση υπό ασφαλείς συνθήκες, και μόνο από εταιρείες που μπορούν να διασφαλίσουν ότι κατά τις διαδικασίες ανέλκυσης δεν θα προκληθεί περαιτέρω ρύπανση.
Είναι πραγματικά ενθαρρυντικό το γεγονός, ότι οι τοπικές κοινωνίες της Σαντορίνης έχουν κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος και συμμετέχουν μαζικά στις κινητοποιήσεις που γίνονται για το θέμα αυτό, στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα προς κάθε αποδέκτη. Επίσης, δεδομένου ότι η ηγεσία του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας έχει πλέον πάρει ξεκάθαρες θέσεις, ότι η ανέλκυση είναι η μόνη λύση, πιστεύουμε ότι είναι θέμα λίγου χρόνου, να δρομολογηθεί η επίλυση αυτού του σοβαρού προβλήματος των ελληνικών θαλασσών.

* Ρύπανση από Ιχθυοτροφεία στη Χίο
Ένα πρόβλημα στο οποίο καλείται να δώσει λύση το Αρχιπέλαγος τον τελευταίο καιρό, είναι η δραματική υποβάθμιση των θαλάσσιων οικοτόπων, καθώς και η ευρεία ρύπανση της περιοχής του κόλπου Λαγκάδας στη Β. Χίο, η οποία έχει συντελεστεί λόγω της συγκέντρωσης μεγάλων ιχθυοτροφικών μονάδων στην περιοχή.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταστρέφεται ένας κόλπος, προκαλώντας ποικίλες συνέπειες στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, στην τουριστική ανάπτυξη, αλλά φυσικά και στη δημόσια υγεία. Παράλληλα όμως η υπερσυγκέντρωση ιχθυοτροφείων σε κλειστούς κόλπους που έχουν υποβαθμισμένη ποιότητα υδάτων, προκαλεί αναπόφευκτα και χαμηλής ποιότητας παραγόμενα αλιευτικά προϊόντα.
Το Αρχιπέλαγος βρίσκεται σε συνεργασία με τον περιβαλλοντικό Σύλλογο Λαγκάδας Χίου, καθώς και με ειδικευμένους νομικούς συμβούλους, προσπαθώντας να εντοπίσει τις πολλές ελλείψεις του σχετικού νομικού πλαισίου, με στόχο να δρομολογήσει την επίλυση αυτού του προβλήματος. Παράλληλα όμως, στοχεύουμε στη δημιουργία ενός προηγούμενου, έτσι ώστε να προχωρήσουμε στην αντιμετώπιση άλλων αντίστοιχων προβλημάτων θαλάσσιας ρύπανσης, τα οποία καταγράφουμε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, αλλά και στα παράλια της Τουρκίας όπου υπάρχει αυξανόμενη υπερσυγκέντρωση ιχθυοτροφείων σε κλειστούς κόλπους, συμβάλλοντας στην υποβάθμιση του Αιγαίου.

* Καταστροφή παράκτιων οικοτόπων στους Φούρνους για την κατασκευή λιμανιού
Για άλλη μία φορά στο Αιγαίο, έγινε απόπειρα καταστροφής παράκτιων οικοσυστημάτων– άρα και αλιευτικών πεδίων, για την κατασκευή αλιευτικού λιμανιού, στη Χρυσομηλιά Φούρνων.
Το Αρχιπέλαγος, παρά τις δύσκολες καιρικές συνθήκες του χειμώνα, με τη συνεργασία κατοίκων των Φούρνων, εντόπισε μεγάλους γερανούς, πλατφόρμες, ρυμουλκά κλπ κατασκευαστικής εταιρείας, η οποία είχε φτιάξει παράνομο σημείο πρόσδεσης για τα εργαλεία αυτά, για την επίσης παράνομη συλλογή βράχων από την παράκτια περιοχή της νησίδας ?γιος Μηνάς.
Ευτυχώς τους εντοπίσαμε στην αρχή των εργασιών αυτών, προτού προλάβουν να προκαλέσουν σοβαρή υποβάθμιση στην περιοχή. Το Αρχιπέλαγος αντέδρασε με άμεση παρέμβαση, επιπλήττοντας την κατασκευαστική εταιρεία, αλλά και τα λιμεναρχεία της περιοχής (τα οποία όχι μόνο δεν είχαν εντοπίσει το πρόβλημα, αλλά είχαν αγνοήσει προκλητικά τις κλήσεις κατοίκων για το θέμα αυτό).
Για να γίνει κατανοητό το πως λειτουργεί αυτό το «σύστημα», πρέπει να αναφέρουμε ότι μετά τη συνάντηση που ζήτησε να έχει κατασκευαστική εταιρεία με εκπροσώπους του Αρχιπελάγους, έγινε απόπειρα χρηματισμού της οργάνωσης. 
Παρ’ όλη την απαράδεκτη αυτή απόπειρα, αποφασίσαμε να μην ακολουθήσουμε τη δικαστική οδό, για να μην προκαλέσουμε τη διακοπή του έργου, που θα είχε ως αποτέλεσμα να στερηθεί η μικρή κοινωνία της Χρυσομηλιάς, ένα τέτοιο σημαντικό αναπτυξιακό έργο. Δόθηκε όμως από το Αρχιπέλαγος, προθεσμία 24ων ωρών στην κατασκευαστική εταιρεία, έτσι ώστε να απομακρύνει όλα τα εργαλεία από την περιοχή της νησίδας Αγ. Μηνάς, και να αποκαταστήσει τις ζημιές που είχε προκαλέσει για τη δημιουργία προϋποθέσεων πρόσδεσης. Πράγματι, έπειτα από 24ωρη εντατική δουλειά, (χρησιμοποιώντας ακόμα και προβολείς για να εργαστούν τη νύχτα) αποκαταστάθηκαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι ζημιές και απομακρύνθηκαν τα εργαλεία. Τώρα το έργο κατασκευής του λιμανιού συνεχίζεται, υπό συνεχή παρακολούθηση από το Αρχιπέλαγος, όπως άλλωστε και άλλα παρόμοια έργα που υλοποιούνται στο Αιγαίο.
Είναι πραγματικά παράλογο το γεγονός που παρατηρούμε σε πολλές περιοχές της Ελληνικής επικράτειας, να προκαλούνται σημαντικές περιβαλλοντικές καταστροφές κατά την κατασκευή αναπτυξιακών έργων  - από τον παράνομο τρόπο υλοποίησής τους ή από την ελλιπή περιβαλλοντική μελέτη. Αυτό έχει ως συνέπεια να αναιρείται η αναπτυξιακή σκοπιμότητα των έργων.

 
* Κυανή Κοινωνία – για την προστασία του Κορινθιακού –Πατραϊκού
Με στόχο την προώθηση δράσεων προστασίας των θαλάσσιων θηλαστικών και οικοσυστημάτων του Κορινθιακού – Πατραϊκού, το Αρχιπέλαγος βρίσκεται σε τακτική συνεργασία με τους φορείς που απαρτίζουν την Κυανή Κοινωνία.
Στις αρχές Μαρτίου, το Αρχιπέλαγος θα υλοποιήσει σεμινάριο κατάρτισης για την προσφορά πρώτων βοηθειών σε θαλάσσια θηλαστικά, σε χώρους που παραχωρεί η Γέφυρα Α.Ε. Επίσης θα υλοποιηθεί και άσκηση προσομοίωσης διάσωσης θαλάσσιου θηλαστικού, η οποία θα γίνει μέσα στο νερό χρησιμοποιώντας τον εξοπλισμό διάσωσης, τον οποίο διαθέτουν όλες οι ομάδες πολιτών που συμμετέχουν στην Κυανή Κοινωνία.

*Τον τελευταίο χρόνο καταγράφεται μεγάλος αριθμός εκβρασμών δελφινιών στις ελληνικές θάλασσες.
Μεγάλος αριθμός δελφινιών προσεγγίζουν εξασθενημένα στις ακτές, τα οποία δυστυχώς λόγω άγνοιας και κακών χειρισμών από αυτούς που προσπαθούν να τα διασώσουν, οδηγούνται στον πνιγμό.
Στις αρχές της άνοιξης, με την παρουσία του ερευνητικού σκάφους του Αρχιπελάγους, προγραμματίζεται να διεξαχθεί έρευνα στην περιοχή Κορινθιακού – Πατραϊκού. Για το σκοπό αυτό, το σκάφος θα ταξιδέψει στην περιοχή από το ανατολικό Αιγαίο, ενώ ομάδα επιστημόνων της οργάνωσης, σε συνεργασία με φορείς πολιτών, θα υλοποιήσει:
-    καταγραφή των πληθυσμών θαλάσσιων θηλαστικών,
-    καταγραφή λεπτομερών δεδομένων για την υποβάθμιση που δέχονται τα παράκτια οικοσυστήματα της περιοχής, με τη χρήση μεθόδων visual census, μέσω καταδύσεων,
-    αναλύσεις νερού σε σημεία ενδιαφέροντος όπου υπάρχει πιθανή ρύπανση από αστικά, βιομηχανικά λύματα, και από αστικές και γεωργικές απορροές.

* Τράπεζα Σπόρων - Κιβωτός
Η Τράπεζα Σπόρων – Κιβωτός του Αρχιπελάγους, συνεχίζει να εμπλουτίζεται τους χειμερινούς μήνες, με νέες ποικιλίες τοπικών ποικιλιών καλλιεργήσιμων φυτών.
Με στόχο ουσιαστικά να σώσει ότι έχει απομείνει από το φυτικό γενετικό υλικό των νησιών, αλλά και  άλλες παράκτιες περιοχές, ερευνητές του Αρχιπελάγους, γυρνάνε από σπίτι σε σπίτι, συλλέγοντας σπόρους κυρίως σε ορεινές αγροτικές περιοχές των νησιών.
Στην προσπάθεια αυτή, πολύτιμη είναι και η συνεργασία με κατοίκους, φορείς και την τοπική αυτοδιοίκηση από διάφορα νησιά του Αιγαίου.
Το φετινό φθινόπωρο και χειμώνα καταφέραμε να συγκεντρώσουμε πολλές ποικιλίες, κάποιες από τις οποίες θεωρούνταν χαμένες, όπως η κόκκινη πατάτα και διάφορα είδη καλαμποκιού. Παράλληλα καλλιεργήσαμε πολλές ποικιλίες, τόσο για μορφολογική παρατήρηση, όσο και για πολλαπλασιασμό των σπόρων.

 
* Προστασία του Δάσους του Ράντη
Ολοκληρώθηκε η πρόταση διαχείρισης του Δάσους του Ράντη (Δήμος Ευδήλου, Ικαρίας) και κατατέθηκε για γνωμάτευση, στη Διεύθυνση Δασών Σάμου, με στόχο τη θεσμοθέτηση πλαισίου προστασίας του.
Tο αρχαίο αυτό δάσος είναι πολύ μεγάλης οικολογικής σημασίας, δεδομένου ότι αποτελεί το τελευταίο νησιωτικό δάσος βελανιδιάς (Quercus ilex) της Μεσογείου. Αυτός ο τύπος βλάστησης είναι το τελευταίο στάδιο διαδοχής της νησιωτικής δασικής χλωρίδας του Αιγαίου, δηλαδή αποτελούσε το κύριο τύπο δάσους στα νησιά πριν αιώνες, προτού υπάρξουν οι έντονες ανθρώπινες παρεμβάσεις. Σήμερα απειλείται κυρίως από την έντονη βόσκηση, αλλά και από την προσβολή των δέντρων από παθογόνους οργανισμούς.
Η έρευνα για την προστασία του Δάσους του Ράντη, όπως και το σύνολο των δράσεων προστασίας του Αρχιπελάγους, είναι προσπάθειες αυτό-χρηματοδοτούμενες από την οργάνωση και βασίζονται στην εθελοντική εργασία των επιστημόνων του Αρχιπελάγους.

* Το ερευνητικό σκάφος «Πηνελόπη»
Η «Πηνελόπη» στήριξε τις δράσεις προστασίας του Αρχιπελάγους από το 1999 και επέτρεψε να καλύψουμε χιλιάδες μίλια ερευνητικών αποστολών. Με την «Πηνελόπη» προσεγγίσαμε τοπικές κοινωνίες και σχολεία ακόμα και στις πιο δυσπρόσιτες περιοχές των ελληνικών θαλασσών, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους – ακόμα και κατά τους δύσκολους χειμερινούς μήνες. Παράλληλα παράχθηκε τεκμηριωμένη έρευνα στα παράκτια οικοσυστήματα, την αλιεία, τα θαλάσσια θηλαστικά και σε άλλους τομείς προτεραιότητας.
Η «Πηνελόπη» παραμένει ακόμα καθηλωμένη για δεύτερη χρονιά στο καρνάγιο της Πάτμου, και αναζητούμε πόρους για την επισκευή της, έτσι ώστε να σωθεί ένα σκάφος με τόσο σημαντική προσφορά στα θέματα περιβάλλοντος του Αιγαίου, αλλά και να μπορέσει να δραστηριοποιηθεί και πάλι για το σκοπό αυτό. Ωστόσο, παρ’ όλες και τις δύσκολες καιρικές συνθήκες του χειμώνα, συνεχίζουμε να ταξιδεύουμε όποτε είναι εφικτό, ανάμεσα στα νησιά και τις νησίδες του ανατολικού Αιγαίου, με στόχο την καταγραφή στοιχείων που θα συμβάλλουν στην προστασία τους.

* Δράσεις για την προστασία των βραχονησίδων
Στις νησίδες ?νυδρο και Πετροκάραβο, (μέρος του Καταφυγίου ?γριας Ζωής 14ων νησίδων που θεσμοθετήθηκε το 2004, με βάση έρευνας του Αρχιπελάγους) οι οποίες κατά τους θερινούς και φθινοπωρινούς μήνες αποτελούν τόπο αναπαραγωγής του προστατευόμενου είδους γερακιού, Μαυροπετρίτη.
Στις νησίδες αυτές όπου το φθινόπωρο υπάρχουν εκατοντάδες νεοσσοί Μαυροπετρίτη, είχαμε καταγγελίες από αλιείς- συνεργάτες του Αρχιπελάγους για πιθανή αρπαγή νεοσσών από άγνωστα στην περιοχή σκάφη.
Σε μία από τις αποστολές του Αρχιπελάγους στην περιοχή, προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε και να σταματήσουμε ύποπτο σκάφος, το οποίο όμως τράπηκε σε φυγή, και λόγω της σχετικά μικρότερης ταχύτητας του σκάφους μας, δεν μπορέσαμε να το προλάβουμε.
Αυτό δείχνει την αναγκαιότητα συνεχούς παρουσίας και ύπαρξης δικτύου φύλαξης, σε στενή συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες.

* Στην τριήμερη εκδήλωση που υλοποιήθηκε στα τέλη Ιανουαρίου στο Σύνταγμα, με τη συμμετοχή πολλών περιβαλλοντικών οργανώσεων, με θεματικό άξονα «Η Ελλάδα το Σπίτι μας».
Το Αρχιπέλαγος συμμετείχε σε περίπτερο ενημέρωσης του κοινού με οπτικο-ακουστικό υλικό για τα θαλάσσια οικοσυστήματα του Αιγαίου.
Το περίπτερο του Αρχιπελάγους επισκέφθηκαν χιλιάδες Αθηναίοι πολίτες, οι οποίοι ενημερώθηκαν για τη δράση της οργάνωσης, καθώς και για θέματα σχετικά με τα προβλήματα και τις απειλές των ελληνικών θαλασσών. 

-----------------------
Λίνα Τσιγγερλιώτη
Environmental Education & Communications Coordinator
Archipelagos, Institute of Marine & Environmental Research of the Aegean Sea
P.O. Box 1, Rahes 83 301, Ikaria, Greece - Tel +30 2275041673 ,Fax +30 22750 41070
lina@archipelago.gr