Το καλοκαίρι, μία φίλη μου ήρθε στο νησί για να επισκεφτεί τον αδελφό της. Τις δύο εβδομάδες που έμεινε εδώ, φρόντισε να κρατά το σπίτι καθαρό και να το «εξοπλίσει» με όλα τα απαραίτητα σύνεργα:καθαριστικό φούρνου, σπρέι για τα τζάμια, απορρυπαντικό για τα άλατα, καθαριστικό πατωμάτων, αποφρακτικά.... Στο τέλος των δύο εβδομάδων είχε τελειώσει ένα μπουκάλι χλωρίνης ενός λίτρου.

Όταν ένα μεσημέρι την βρήκα να με περιμένει βήχοντας έντονα και με κατακόκκινα μάτια δεν παραξενεύτηκα καθόλου. Είχε καθαρίσει το μπάνιο, συνδυάζοντας όλα τα «κατάλληλα» απορρυπαντικά, και οι αναθυμιάσεις της προξένησαν αλλεργία ερεθίζοντας τα μάτια και τον λαιμό της. Ενώ ο λαιμός έγινε καλά γρήγορα, η ταλαιπωρία με τα μάτια της συνεχίστηκε για δύο μήνες.

«Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά» ακούγαμε πάντα από τις γιαγιάδες και τις μαμάδες μας και εμείς οφείλουμε να τηρήσουμε την παράδοση. Τα πράγματα όμως έχουν αλλάξει από την εποχή τους. Σήμερα δεν καθαρίζουμε πλέον με πράσινο σαπούνι, αλισίβα και ξύδι. Τα απορρυπαντικά άρχισαν να εκτοπίζουν το σαπούνι τις τελευταίες δεκαετίες.
Μέχρι το 1950 το σαπούνι κατείχε ακόμη το 50% της συνολικής κατανάλωσης. Μετά όμως τα απορρυπαντικά άρχισαν να κυριαρχούν όλο και περισσότερο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα, ανάμεσα στο 1975 και το 1979, η χρήση των απορρυπαντικών αυξήθηκε κατά 42%.

Συστατικά

Ακολουθώντας το δυτικό πρότυπο, τα σπίτια μας δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από ένα εργαστήριο χημείας. Είναι γεμάτα από μπουκαλάκια που σύμφωνα με τις διαφημίσεις υπόσχονται θαύματα και έχουν καταπληκτικές ιδιότητες: αντιβακτηριδιακές, αντιστατικές, απολυμαντικές, αποσκληρυντικές, λευκαντικές κτλ. Έχετε όμως αναρωτηθεί ποτέ τι περιέχουν όλα αυτά τα καταπληκτικά προϊόντα; Οι ετικέτες στο πίσω μέρος ενός απορρυπαντικού αναφέρουν τα κυριότερα, και όχι όλα τα συστατικά του. Τα περισσότερα απορρυπαντικά περιέχουν φωσφορικά άλατα, ενώσεις χλωρίου, πυριτικά και ανθρακικά άλατα, ένζυμα, αντιαφριστικά, και γενικότερα οργανικές και ανόργανες ενώσεις.

Διαβάζοντας τα συστατικά ενός καθαριστικού πιάτων και μίας σκόνης πλυντηρίου και μετά από μία μικρή έρευνα διαπίστωσα ότι εκτός από δύο με τρία συστατικά, τα υπόλοιπα ήταν τοξικά, κάποια ήταν ύποπτα για καρκινογενέσεις, και όλα τα τεχνητά αρώματα ήταν ύποπτα για αλλεργίες. Μετά από αυτό, δεν χρειάστηκε καν να ασχοληθώ με τα καθαριστικά μπάνιου και των φούρνων, από τα πιο ισχυρά μαζί με την χλωρίνη.

Επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον

Κατά πόσον όλα αυτά τα προϊόντα επηρεάζουν το περιβάλλον; Πολλά απορρυπαντικά, ιδιαίτερα τα ισχυρά (καθαριστικά μπάνιου, χλωρίνη, λευκαντικά κ.α.), δεν βιοδιασπώνται, δηλ. δεν διασπώνται με φυσικές διεργασίες και έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής. Όταν χύνονται μέσα στην θάλασσα, ένα ποτάμι, ή μία λίμνη προκαλούν αύξηση των βακτηριδίων και των υδρόβιων φυτών με αποτέλεσμα αυτά να καταναλώνουν περισσότερο οξυγόνο αναγκάζοντας τους υπόλοιπους υδρόβιους οργανισμούς, ακόμα και τα ψάρια, να πεθάνουν από ασφυξία. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται ευτροφισμός. Οι υδρόβιοι οργανισμοί που θα καταφέρουν να επιβιώσουν, θα επηρεάσουν τους υπόλοιπους κρίκους της τροφικής αλυσίδας, φέρνοντας τα απορρυπαντικά πίσω σε εμάς (υδρόβιο «μολυσμένο» φυτό> ψάρι > άνθρωπος).

Ακόμα και αν κάποιος δεν ενδιαφέρεται για την επίδραση των απορρυπαντικών στο περιβάλλον, θα πρέπει να δώσει προσοχή στο πώς επιδρούν τα απορρυπαντικά στην υγεία μας. Αρχικά, θα πρέπει να πούμε ότι λαμβάνουμε τις βλαβερές ουσίες ενός απορρυπαντικού με άμεση επαφή του δέρματος, όταν αναπνέουμε και όταν τρώμε. Π.χ. τα ρούχα μας περιέχουν πάντα υπολείμματα απορρυπαντικού και μαλακτικού που μέσω του δέρματος περνούν στο σώμα μας. Όταν μυρίζουμε υγρά πιάτων στο σούπερ μάρκετ για να δούμε ποιο θα επιλέξουμε, εισπνέουμε μόρια από αυτό το υγρό που περνούν στο σώμα μας (η συνηθισμένη μυρωδιά του λεμονιού δημιουργείται συνήθως με τη λεμονίνη (limonene), ουσία ύποπτη για καρκινογένεση).

Οι τοξικές ουσίες που διαβάζουμε στις ετικέτες δεν λειτουργούν άμεσα. Οι συγκεντρώσεις τοξικών στα προϊόντα είναι σε μικρές ποσότητες, κι έτσι δεν προκαλούν άμεσα καρκινογενέσεις, ασθένειες και θανάτους. Ο οργανισμός μας απορροφά σταδιακά και αθροιστικά τις ουσίες αυτές με θλιβερά επακόλουθα. Για παράδειγμα, οι παιδικές αλλεργίες έχουν εικοσαπλασιασθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Αυτό, σύμφωνα με τους ειδικούς, οφείλεται στην αντίδραση του οργανισμού στα χημικά. Επιπλέον, εμφανίζονται όλο και πιο συχνά δερματοπάθειες σε ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με απορρυπαντικά. Ανησυχητικό είναι ότι τα κρούσματα των δηλητηριάσεων σε παιδιά έχουν αυξηθεί σημαντικά σε ηλικίες 1-4 ετών, με δεύτερη βασική αιτία τα απορρυπαντικά (1η αιτία τα φάρμακα). Το αξιοσημείωτο είναι ότι τα κρούσματα δηλητηριάσεων προέκυψαν και από απλή εισπνοή!

Πολύ επικίνδυνη για την υγεία είναι η δράση των ενζύμων των απορρυπαντικών. Αν και περισσότερο εκτεθειμένοι είναι αυτοί που εργάζονται στις σχετικές βιομηχανίες, εκτεθειμένες είναι και οι νοικοκυρές, που δέχονται ένζυμα με την αναπνοή όταν βάζουν τη σκόνη του απορρυπαντικού στο πλυντήριο και από το πλύσιμο στο χέρι. Σε τελική ανάλυση βέβαια όλοι επηρεαζόμαστε, αν και σε μικρότερο βαθμό, φορώντας ρούχα που πλύθηκαν με απορρυπαντικά που περιείχαν ένζυμα.

Εναλλακτικές Λύσεις

Καλό είναι, όπου είναι δυνατόν, να χρησιμοποιούμε βιολογικά απορρυπαντικά. Αν αυτό δεν είναι πάντα οικονομικά και πρακτικά εφικτό θα πρέπει να:

- Αποφεύγουμε τα απορρυπαντικά που περιέχουν φωσφορικά άλατα (προκαλούν ευτροφισμό). Προτιμήστε απορρυπαντικά που περιέχουν ζεόλιθους αντί των φωσφορικών.

- Προτιμούμε τα λευκαντικά που έχουν ως βάση οξυγονούχες ενώσεις.

- Αποφεύγουμε προϊόντα που περιέχουν χλώριο ή ενώσεις του χλωρίου.

- Αποφεύγουμε προϊόντα που έχουν συνθετικά πρόσθετα για ενίσχυση της λαμπρότητας των ρούχων.

- Αποφεύγουμε προϊόντα με «αντιβακτηριακή» δράση. Δεν προσφέρουν τίποτα το ουσιαστικό, αντίθετα μπορεί να δημιουργήσουν ένα επικίνδυνα «αποστειρωμένο» περιβάλλον στο χώρο μας. Ειδικότερα, αποφεύγουμε όλα τα προϊόντα που περιέχουν την ουσία triclosan.

Φυσικά, η καλύτερη και οικονομικότερη λύση είναι η χρήση φυσικών απορρυπαντικών που μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας με απλά υλικά. Μπορείτε να βρείτε πληθώρα «συνταγών» οικιακών καθαριστικών στο internet ή σε κατάλληλα βιβλία. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες. Για περισσότερες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας.

Γενικό καθαριστικό: Μισό φλιτζάνι ξίδι και 1/4 φλιτζανιού μαγειρική σόδα σε δύο λίτρα νερό. Το διάλυμα διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα και καθαρίζει τζάμια, καθρέφτες, τις αποθέσεις ασβεστίου σε βρύσες και κεραμικά πλακίδια.

Η συντήρηση του πλυντηρίου μας είναι απαραίτητη για να διατηρεί την καλή του λειτουργία αλλά μπορεί να γίνει με φιλικό τρόπο προς το περιβάλλον. Αντί για αποσκληρυντικό νερού, κάθε τρεις μήνες, ρυθμίζουμε το πλυντήριο στους 60 βαθμούς, ρίχνουμε στη θήκη ένα ποτήρι ξίδι και το αφήνουμε να δουλέψει χωρίς ρούχα .

Ένα καλό και φυσικό λευκαντικό είναι ο χυμός του λεμονιού.

---------------------------------------------------------------
Πηγή: εφημ. Βίγλα, Οκτώβριος, Νοέμβριος 2007