Το Παρελθόν

Πέρα από αυστηρούς ορισμούς και χωρίς ν' αποφεύγουμε τελείως την υπεραπλούστευση, μπορούμε να πούμε πως η Οικολογία σημείωσε τη γένεσή της ως επιστήμη αρχικά με αντικείμενο τη μελέτη των οικοσυστημάτων, μάλιστα τη μελέτη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ του βιοτικού μέρους αυτών (ζωντανοί οργανισμοί) και του αβιοτικού μέρους (βιότοπος: έδαφος, κλίμα). Συν τω χρόνω, εξελίχτηκε σε μία βασική συστατική γνώση όσων ασχολούνταν με τον αποκαλούμενο «πρωτογενή παραγωγικό τομέα», για να φτάσει τελικά στη σύγχρονη κυριαρχούσα άποψη του «population management» (διαχείριση πληθυσμών), όπου ο οικολόγος δεν είναι παρά ο αρμόδιος να υλοποιήσει τη βούληση του «διαχειριστή» (π.χ. κράτος) πάνω σε ένα βιοτικό σύστημα, με βάση τις αρχές της κυβερνητικής επιστήμης.

Η Οικολογία

Με βάση τον προβληματισμό των κοινωνιών για τις ολοφάνερες περιβαλλοντικές καταστροφές που δημιουργούσε η αλόγιστη και κάθε λογής οικονομική δραστηριότητα, η Οικολογία σταδιακά απέκτησε και μια άλλη διάσταση, μια νέα προβληματική, η οποία, αν και σε κάποια απόσταση από την τυπική έννοια της επιστημονικότητας, καλείται να δίνει άμεσες λύσεις στα καθημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα των οποίων τις συνέπειες ο απλός πολίτης υφίσταται άμεσα χωρίς όμως και να είναι ο άμεσος δημιουργός τους. Έτσι ως «οικολόγος» έφτασε να χαρακτηρίζεται ο κοινός άνθρωπος της εποχής μας ο οποίος, χωρίς να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για επιστημονικές απόψεις και τα τοιαύτα, «διαφοροποιείται» χάρη στην ίδια την ποιότητα των βασικών απαιτήσεών του: κάθε πλάσμα δικαιούται να έχει μια μοίρα στον ήλιο και ο άνθρωπος είναι προφανές ότι αναντίρρητα και χωρίς όρους δικαιούται καθαρή και ζωντανή τροφή για να τρέφεται, ζωντανό νερό να πίνει, καθαρόν αέρα ν' αναπνέει, καθαρό και ελεύθερο χώρο για να ζει και να λειτουργεί.

Το Πρόσωπο

Η καταστροφή του περιβάλλοντος όχι μόνο σε πλανητικό επίπεδο, αλλά και κατά τόπους όπου οι ιθύνοντες της «ανάπτυξης» εξακολουθούν να υπεκφεύγουν με το δόγμα της «ήπιας ανάπτυξης», έχει προχωρήσει αρκετά ώστε οι επιστήμονες έχουν φτάσει να έχουν ήδη επισημάνει τις επιμέρους συγκεκριμένες διαδικασίες μέσα από τις οποίες η Ζωή μπαίνει στο μονόδρομο της καταστροφής: μείωση βλαστικότητας σπόρων, μείωση φέρουσας ικανότητας και κατάρρευση βιοτόπων, γονιδιακή αποσταθεροποίηση πληθυσμών, σταδιακή μείωση ποικιλομορφίας, εξαφάνιση ειδών, ερημοποίηση, δημιουργία νέων αντίξοων κλιματικών περιοχών κλπ. κλπ. Χάρη στην εκτεταμένη εφαρμογή του διαβόητου δόγματος «όσο περισσότερο τρώμε τόσο περισσότερο πεινάμε» σ' όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και με τη διαθεσιμότητα μιας παντοδύναμης τεχνολογίας, η πανέμορφη Γαλάζια Σφαίρα οδεύει προς την κατάσταση ν' αποτελεί ένα μέρος αφόρητο για να ζει κανείς - κατάσταση που ήδη έχει « επιτευχθεί » σε τόσες περιοχές του πλανήτη και μάλιστα όχι πολύ μακριά μας, ίσως και στην ίδια μας τη γειτονιά... Η επισήμανση λοιπόν και η υπενθύμηση αυτών των προβλημάτων συνιστά μιας καθοριστικής σημασίας «πληροφορία» - την οποία οι ομάδες εξουσίας ωστόσο συστηματικά αποκρύπτουν από τον ευρύ κοινωνικό ιστό, για λόγους οι οποίοι δεν μένουν πια άγνωστοι. Έτσι, σε παγκόσμιο επίπεδο παρατηρείται ότι οι οικολογικές οργανώσεις εδραιώνουν ένα νέο τρόπο δράσης, λιγότερο μαζικό και περισσότερο προσωπικό: εργάζονται στη βάση της πυραμίδας, όχι στην κορυφή της. Φάνηκε επιτέλους ξεκάθαρα ότι σε τελευταία ανάλυση ο ίδιος ο πολίτης, ο καθένας από μάς ως υπεύθυνη μονάδα, ως υπεύθυνο πρόσωπο, μπορεί και πρέπει να είναι ο αδιάλειπτος και ενσυνείδητος φορέας της οικολογικής δράσης. Η οικολογική δράση εκφεύγει των ορίων της απλής δράσης: αποκτά τη σημασία, την αξία που της αξίζει - άμεση δράση για όλους μας.

Η Ζωή

Σε αντίθεση με την «Οικολογία της Αγοράς» - άποψη τεχνοκρατική σύμφωνα με την οποία το οικολογικό πρόβλημα ταυτίζεται με το τεχνικό πρόβλημα της διαχείρισης και ανακύκλωσης όλων των υλικών αγαθών που χρησιμοποιούμε - αυτή ακριβώς η «Οικολογία του Ανθρώπου» έχοντας περάσει από πολλές Συμπληγάδες, έχει προ πολλού κατορθώσει να ξεφύγει από το να είναι μία ιδεολογία. Δεν συνιστά άποψη περί - περί του ο,τιδήποτε - δεν είναι άποψη περί της Ζωής, αλλά ενδιαφέρεται και αφορά στον ίδιο τον Πυρήνα της Ζωής, απλούστατα επειδή ο σύγχρονος τρόπος ζωής του ανθρώπου και οι δράσεις-ενέργειές του που απορρέουν από αυτόν, έχουν σαν συνεπακόλουθο να τον απομακρύνουν ολοένα και με την ακρίβεια της φυγόκεντρης δύναμης από Αυτόν: είναι με άλλα λόγια το άθροισμα όλων εκείνων των βασικών ανθρώπινων αναγκών-αξιών οι οποίες ουδέποτε και ενώπιον ουδενός και κάτω από οιεσδήποτε συνθήκες δεν επιτρέπεται να είναι διαπραγματεύσιμες.

Η Ολιστική Θεώρηση

Οι «οικολογικές καταστροφές» κατακλύζουν τα καθημερινά δελτία ειδήσεων και παρουσιάζονται με τέτοιον τρόπο, ως «ειδησεογραφία ρουτίνας», ώστε να συντηρούν το καθιερωμένο κλίμα της αβεβαιότητας, προβαλλόμενες κατά πρώτο λόγο ως «καταστροφές», δηλαδή μη προβλέψιμα αιφνίδια γεγονότα που ζημιώνουν όλους μας ταυτοχρόνως. Ωστόσο, μια περισσότερο κριτική ματιά πάνω σ' αυτό το φαινόμενο θα μας επιτρέψει να αντιληφθούμε ότι ένα οικολογικό πρόβλημα δεν είναι ακριβώς το πρόβλημα, είναι το κραυγαλέο σύμπτωμα. Εάν το πρόβλημα ιδωθεί με μια ολιστική προοπτική, μια οικολογική καταστροφή δεν συνιστά παρά την επίτομη έκφραση όλων εκείνων των αιτίων και αιτιών που, από τη στιγμή που προκλήθηκαν από τις μή-ορθές δράσεις του ανθρώπου, κάποτε θα οδηγούσαν αναπόφευκτα στο μοιραίο και πασιφανές αποτέλεσμα. Διότι βέβαια δεν θα πρέπει να μάς διαφεύγει μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια τήν οποία στην πράξη τείνουμε να παραγνωρίζουμε: μπορούμε να πούμε χωρίς επιφύλαξη ότι δεν υπάρχει ούτε μία καθημερινή ανθρώπινη ενέργεια η οποία δεν έχει οικολογική σημασία.

Η Συνείδηση

Μέσα από μια τέτοια ολιστική θεώρηση ιδωμένη, η Οικολογία όσο και αν δείχνει ότι είναι ένα είδος «πορείας προς τα πίσω», στην πραγματικότητα είναι ακριβώς το αντίθετο, απλούστατα διότι εμπλέκεται εδώ ένας βασικότατος και κρισιμότατος νόμος της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης: όταν εξασφαλίσει ο άνθρωπος τις βασικές του βιοτικές ανάγκες, τότε αμέσως τού ανοίγεται και η πόρτα της πνευματικής αναζήτησης. Εάν λοιπόν η Οικολογία ως τρόπος ζωής έχει κάτι το ουσιαστικό να μάς προσφέρει, οφείλει να μάς δώσει το πολυτιμότερο αγαθό: τη δυνατότητα να ζήσουμε. Δεν είναι τέρμα, αλλά αφετηρία: όχι κάποιος στόχος προς κατάκτηση, αλλά η τοποθέτηση εκείνη που μάς δίνει τη δυνατότητα να θέτουμε στόχους. Δεν είναι διανόηση, αλλά συνειδητότητα: μάς χαρίζει την ευκαιρία να αποβάλουμε τον ανθρωποκεντρισμό μας, για να δοκιμάσουμε μαζί με όλα τα πλάσματα της γης την απέραντη Χαρά της Ζωής.

Το Μέλλον

Είναι πάντοτε καιρός - και είναι και τώρα - να μην στερούμε από την Οικολογία το εσωτερικό της μήνυμα, το πνευματικό της περιεχόμενο. Πολύ συχνά στους οικολογικούς κύκλους ακούμε τη λέξη «εναλλακτικός». Μπορεί να πει κανείς ότι η Οικολογία δεν κομίζει τίποτα καινούργιο, με την έννοια ότι δεν έχει να μάς προσφέρει κάποια φυγή από οποιοδήποτε πρόβλημα που ήταν άλυτο πριν την εμφάνισή της. Τα πρώτα προβλήματα που έχει ο κάθε άνθρωπος να λύσει είναι τα προβλήματα με τον εαυτό του. Για την ακρίβεια, η Οικολογία δεν είναι ούτε δράση ούτε αντίδραση: αποτελεί την καταπληκτική και νευραλγική εκείνη τοποθέτηση δια της οποίας όλα τα προβλήματα λύνονται αυτομάτως πριν ακόμα υποπέσουν στην αντίληψή μας! Μιλούν πολλοί για «επιστροφή στη φύση». Η έννοια της επιστροφής (νόστος) είναι μια αρχαιότατη έννοια μ' ένα βαθύ εσωτερικό περιεχόμενο, σύμφυτο με την ίδια την ανθρώπινη ψυχή, από την εποχή του Ομήρου ακόμα! Ο Οδυσσέας, μέσα από το πιο περιπετειώδες ταξίδι, αφού περάσει μέσα απ' όλες εκείνες τις δοκιμασίες και τους κινδύνους που ένας άνθρωπος μπορεί να δοκιμάσει στη ζωή του, κατορθώνει επιτέλους να επιστρέψει στην Ιθάκη του... Προσωπικός ο αγώνας του κατ'αρχήν, προσωπική και η ανταμοιβή του στο τέλος. Η Ιθάκη (του) δεν είναι αυτή «που του έδωσε το ταξίδι;» Και το ταξίδι (του) δεν τού χάρισε την πολυπόθητη Ιθάκη; Μήπως και ο καθένας από μάς δεν είναι άραγε ένας Οδυσσέας; Στην ουσία λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι δεν πρόκειται διόλου περί επιστροφής, απλούστατα διότι η Ιθάκη -αν και η ίδια ακριβώς- δεν είναι καθόλου η ίδια μετά την επιστροφή του Οδυσσέα. Εδώ ακριβώς υποκρύπτεται και έγκειται η μεγάλη σοφία, η Σοφία της Οικολογίας. Η Οικολογία δεν είναι ούτε θέση ούτε αντίθεση - μονάχα αντικατοπτρίζει την μετα-σκέψη του Σοφού Φυσικού Ανθρώπου (Homo sapiens) της επομένης εποχής. Για να επιβιώσει η Οικολογία και για να ζήσουμε και εμείς μαζί της - ας τολμήσουμε, ας ακολουθήσουμε ο καθένας τον προσωπικό του δρόμο.

Αύγουστος του 1996

"Νέα Σελήνη", τεύχ. 2ο, Φθινόπωρο 1996
-----------------------------------
Περιοδικό "Νέα Σελήνη"
Έκδοση για τη στήριξη ριζικών ανθρώπινων αναγκών.
Για την επανασύνδεση με τη ΦΥΣΗ, τη ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΖΩΗ, την ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ.
Τριμηνιαία έκδοση - εκδίδεται και διαχειρίζεται από συντακτική επιτροπή.
Ιδιοκτήτης: αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία "Νέα Κοινότητα".
Τηλ. - fax: 2495 52276 (Πουρνάρι Νέσσωνος). Ταχυδρομική διεύθυνση: "Νέα Σελήνη", c/o Γιάννη Παζάρα, Τ.Θ. 1413, 41110 ΛΑΡΙΣΑ.
Email: neaselini@yahoo.com
Περίοδος έκδοσης: 1995-2003
----------------------------------------
(πηγή: http://www.oikoen.gr/selides-skepsi.htm)